به گزارش ایسنا، می‌گویند نخستین خشت دست‌ساز بشر هم از همین محوطه به دست آمده و به همین دلیل یک خشت از محوطه ازبکی توسط رئیس جمهور وقت به کوفی عنان هدیه داده شد و اکنون در موزه سازمان ملل نگهداری می‌شود.

ازبکی، محوطه‌ای گسترده شامل یک تپه‌ی بلند به ارتفاع 26 متر از سطح زمین‌های اطراف به نام «تپه ازبکی» و تعدادی تپه‌ی کوتاه‌تر به نام‌های «گوموش تپه» «جیران تپه» «یان تپه» «ماران تپه» «دوشان تپه» و «تپه تختگاه» است.

 با توجه به عمق لایه‌های باستانی تا خاک بکر که در جبهه‌ی شمالی تپه ازبکی اثبات شده است، مجموع ارتفاع آن از خاک بکر بیشتر از 30 متر است و می‌توان گفت وسعت این محوطه‌ی باستانی به 100 هکتار می‌رسد.

یان‌تپه/مردمی که با مردگان خود زندگی می‌کردند

کهن‌ترین آثار شناخته شده در این محوطه، در «یان تپه» کشف شده است، در این تپه‌ی کم‌ارتفاع و بالشی شکل، بقایای پنج دوره‌ی معماری خشتی متعلق به دوره‌ی فرهنگی هزاره‌های هفتم و ششم پیش از میلاد شناسایی شده است. خشت‌ها در هر دوره، دست‌ساز بوده و قدیمی‌ترین آن‌ها کهن‌ترین خشت‌های به‌دست آمده از حفاری‌های منطقه به‌شمار می‌روند.

کوچک بودن فضاهای معماری به‌دست آمده در این محوطه، نشان دهنده‌ی پوشیده بودن آن‌ها با مواد ابتدایی مانند شاخ و برگ درختان و احتمالاً اندود گل یا کاهگل روی آن‌هاست. ساکنان این محوطه، مردگان خود را در کف اتاق‌های مسکونی خود دفن و سپس روی آنها را با خشت فرش می‌کردند.

مهم‌ترین آثار معماری «یان تپه» در دوره‌ی چهارم معماری به‌دست آمده است؛ بخشی از این بنای بسیار زیبا اتاق بزرگی است که بخش شمالی آن حدود 60 سانتی‌متر مرتفع‌تر از قسمت‌های دیگر ساخته شده و از طریق راه‌پله‌ی شمال شرقی و شمال غربی بنا به آن دسترسی داشته‌اند. رنگ اخرایی دیوارها و کف تمامی مجموعه و وسعت چشمگیر آن نسبت به معماری در لایه‌های بالاتر، بر اهمیت این ساخت‌وساز به‌عنوان جایگاهی مقدس، مانند عبادت‌گاه‌ها اشاره دارد.

در میانه‌ی فضای این اتاق یا معبد، سکوی راست‌گوشه‌ی کوتاهی است که شاید بتوان با استناد به وجود انواع گوناگون سکوهای خشتی کمابیش مشابه در معابد بین‌النهرین که به سکوی نذورات شهرت دارند، آن را نیز سکوی نذورات دانست؛ سفال‌های به‌دست آمده از این تپه از نوع سفال‌های دوره‌های اول و دوم در تپه‌ی سیلک کاشان، چشمه علی ری و قره تپه‌ شهریار است.

«جیران تپه»/زندگی پس از مرگ برای اهالی اینجا تفاوتی با زندگی عادی نداشته است

ساکنان یان تپه به دلایل نامعلومی روستای خود را ترک کرده و احتمالاً در نزدیکی محلی که امروز آن را به‌نام جیران تپه می‌شناسیم، ساکن شده‌اند. مهم‌ترین بقایای معماری به‌دست آمده از حفاری‌های جیران تپه به دوره‌ سیلک II مربوط است. در این تپه نیز مردگان را در کف اتاق‌های نشیمن دفن می‌کردند و از دوره‌های دوم و سوم معماری سه تدفین به‌دست آمده که هر سه حاوی اشیای تدفینی بوده است.

جیران تپه از اواسط هزاره‌ی ششم تا اواسط هزاره‌ی دوم قبل از میلاد متروک مانده است؛ تا هنگامی که احتمالاً آریایی‌ها از آنجا به‌عنوان گورستان استفاده کردند. تدفین‌هایی مربوط به عصرآهن در این محوطه به‌دست آمده که تمام آن‌ها حاوی اشیای تدفینی و بیشتر ظرف‌های سفالی است؛ غنای برخی از تدفین‌ها نشان‌دهنده‌ی وجود نوعی طبقات اجتماعی و سلسله مراتب اجتماعی و اقتصادی در میان جوامع ساکن در فلات مرکزی در این مقطع از زمان است.

در برخی از تدفین‌ها آثار مواد غذایی به‌شکل استخوان پرندگان به‌دست آمده که نشان می‌دهد به اعتقاد مردم آن دوران، زندگی در دنیای پس از مرگ با جریان عادی زندگی در این دنیا تفاوت زیادی نداشته است.

مارال تپه/رد پایی از زندگی مردمان هزاره ششم پیش از میلاد

 این تپه در حدود 50 متری از دامنه‌ی غربی تپه ازبکی و بر سر راه دوشان تپه قرار دارد. در این تپه علاوه بر شناسایی تعدادی گور، خمره‌ مادی و سکوی بزرگی از نیمه‌ی دوم هزاره‌ی چهارم پیش از میلاد، بخشی از یک روستای پیش از تاریخی فلات میانی A متعلق به اواخر هزاره‌ی ششم و اوایل هزاره‌ی پنجم پیش از میلاد خاک‌برداری شده است.

با توجه به سفال‌های به‌دست آمده، این روستا به مردمان دارنده‌ فرهنگ سفال‌آلویی تعلق داشته است که به احتمال زیاد ورود آنها به فلات مرکزی سبب از میان رفتن فرهنگ‌های متعلق به دوران فلات قدیم B در سرتاسر فلات مرکزی ایران شده است.

دوشان تپه/آغاز عصر آهن در محوطه ازبکی

 این منطقه درحدود 250 متری غرب تپه ازبکی قرار دارد. نتیجه حفاری‌ها در این تپه به به شناسایی سه دوره‌ی معماری از عصرآهن منجر شده است که به مهاجران تازه‌وارد سفال‌خاکستری تعلق دارد. متاخرترین بقایای برجای مانده از این سه دوره مربوط به دوران مادها است و دو دوره‌ی کهن‌تر به اوایل و اواسط استقرار این مردمان یعنی از نیمه‌ی دوم هزاره‌ی دوم تا پادشاهی مادها تعلق دارد.

دو بخش از آثار معماری به‌دست آمده در این تپه، اتاق‌های بزرگ ستون‌داری هستند که دو ستون راست‌گوشه‌ی بزرگ برپا شده و احتمالاً سقف بر آن‌ها قرار می‌گرفته است.

تپه ازبکی/کشف بی‌سابقه دژ مادی در کنار تهران

در اواسط هزاره‌ دوم پیش از میلاد و با ورود مهاجران جدید سفال‌خاکستری به ایران، محوطه‌ی ازبکی به شهر بزرگی تبدیل شد که بقایای سفالی آن در محوطه‌ای به وسعت حدود 1×1 کیلومترمربع پراکنده است و در مرکز آن روی بقایای باستانی در تپه‌ای مرتفع، قلعه‌ای به وسعت تقریباً دو هزار و 200 متر مربع با حصار عظیمی به عرض هفت متر ساخته شد که هنوز در حدود سه متر از ارتفاع آن باقی مانده است.

از این تاریخ تا پایان پادشاهی مادها سه قلعه‌ی دیگر، یکی بر بالای دیگری روی ویرانه‌های نخستین قلعه برپا شده که آخرین آن‌ها، دژی مادی با وسعتی نزدیک به 900 مترمربع است که تاکنون بیش از سه چهارم بناهای درون آن حفاری شده است. همچنین باستان‌شناسان در مورد اهمیت دژ مادی در شهرستان نظرآباد اعتقاد دارند که کشف چنین آثاری از دوران مادها تا این فاصله‌ نه چندان دور از تهران به سمت شرق تاکنون بی‌سابقه بوده است.

انتهای پیام