به گزارش ایسنا، در نخستین گزارش به سراغ شهرستان حاجی آباد یا سرحد جنوب رفتیم، حاجی آباد شمالی‌ترین نقطه استان هرمزگان به شمار می‌آید که به دلیل واقع شدن در راه ارتباطی کرمان به فارس و همچنین بندرعباس به سیرجان و نیریز و فسا و داراب از اهمیت جغرافیایی فراوانی برخوردار است.
این منطقه یکی از سردسیرترین مناطق هرمزگان به شمار می‌آید و به دلیل نزدیکی و ارتباط با یکی از کهن‌ترین شهرهای ایرانی (داراب و فسا) تحت تأثیر این ناحیه بوده و تاریخ آن با حوزه دارابگرد باستانی در ارتباط بوده است. چنانکه به دنبال فتح این منطقه توسط اعراب، حاجی‌آباد نیز فتح شد.
هرچند نام حاجی‌آباد از اسامی اسلامی متأخر است که در آغاز دهی از دهستانهای بخش سعادت‌آباد بندرعباس به شمار می‌آمد، اما به دلیل شرایط مناسب آب و هوایی و همچنین واقع شدن بر سر راه تجارتی که از خلیج‌فارس به نواحی مرکزی ایران امتداد می‌یافت، این منطقه رونق و اعتباری بدست آورد و تبدیل به یکی از مراکز اصلی سکونت شد که بعدها نام خود را به تمامی منطقه وسیعی که امروزه به این نام خوانده می‌شود، تعمیم داد.
امام زاده سیدمحمد (ع) حاجی آباد که یکی از اولاد و نوادگان امام موسی کاظم(ع) است از طریق ابوجعفر عبدالله عوکلانی فرزند امام کاظم(ع) نسب شریفش به آن امام همام می رسد یکی از مراکز مهم مذهبی در ورودی این شهر قرار گرفته و مسافران در بدو ورود وبه هنگام خروج دراین محل توقف می کنند وپس از زیارت به راه خود ادامه می دهند.
جغرافیای طبیعی و انسانی
شهرستان حاجی‌آباد با مساحتی در حدود 7/10955 کیلومتر مربع 4/16 درصد از مساحت کل استان هرمزگان را به خود اختصاص داده است.
شهرستان حاجی‌آباد از شمال و شمال شرق به استان کرمان، از شمال غرب به فارس و از جنوب به بخش فین در بندرعباس و از جنوب شرقی به بخش رودخانه در رودان محدود می‌گردد. این شهرستان به صورت دشت پهناوری در میان کوههای فارغان، هماگ، کوشا (کوه‌شاه) و کافری واقع شده است که می‌توان آن را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم کرد.
بخش شرقی حاجی آباد شامل ناحیۀ فارغان و احمدی است که همچون دیگر مناطق شرق هرمزگان (رودان و میناب) دارای خاک حاصلخیز و منابع آب شرب می‌باشد. در این منطقه، کشاورزی رونق فراوانی دارد. آب این منطقه از چشمه‌سارهای کوهستانی، قنات و سفره‌های زیرزمینی تأمین می‌شود.
بخش غربی حاجی آباد کم آب و شوره‌زار است و رودخانه‌های این منطقه نیز به علت عبور از کانونهای نمکی دارای آب شور و غیرقابل کشاورزی است، لذا بیشتر ساکنان حاجی آباد در بخش شرقی آن زندگی می‌کنند.
شهرستان حاجی آباد به دلیل واقع شدن در حد شمالی استان هرمزگان و قرار گرفتن در دامنۀ کوهها، دارای آب و هوای معتدل و خنک‌تری نسبت به سایر مناطق هرمزگان است. به عبارتی این منطقه برای هرمزگانی‌ها سردسیر و برای سیرجانی‌ها و ساکنان جنوب فارس گرمسیر است از اینرو محل ییلاق و قشلاق بسیاری از ساکنان اطرافش به شمار می‌آید. در بخش شرقی حاجی آباد روستایی به نام نجوان وجود دارد که به علت واقع شدن در دامنۀ کوه، تنها حدود چهار الی پنج ساعت آفتاب بدان می‌تابد. لذا هوای این روستا در تابستان هم خنک است.
در شهرستان حاجی آباد علاوه بر پوشش گیاهی سایر مناطق استان، برخی درختان سردسیری نیز کاشت می‌شود. پسته یکی از محصولات مهمی است که در این منطقه قابلیت رویش دارد.
به لحاظ تقسیمات کشوری حاجی آباد یکی از شهرستانهای استان هرمزگان است که تا سال 1370 ش با نام سعادت آباد، یکی از بخشهای شهرستان بندر عباس به شمار می‌آمد. بخش سعادت آباد شامل پنج دهستان احمدی و فارغان در جانب شرقی، طارم و درآگاه در جانب غربی و دهستان سیاهو در جنوب بود. بخش سعادت آباد شامل چهار دهستان احمدی، درآگاه، طارم و فارغان بوده است.
دهستان درآگاه شامل آبادی‌های استخر، بازرگان، باغات، باغ ملا، باکان، بگو، باینوج، تنگ قوچان، تنگدوئیه، تیراندازی، چاگونو، حاجی آباد، حسین آباد، خورشک، خوش آباد، خیرآباد، درآگاه، در شور، دردر، دهستان، ده کشکوئیه، ده نو، سبزو، سلطان آباد، شکرآباد، شمس آباد، عباس آباد، علی آباد، فخرآباد، قلاتوئیه، قلعه سنگ، کوچون، کوگان، کوکن، کهه، کشنوئیه، گیس، لای گردو، مبارک حسین، محمدآباد، ملک آباد، مدن ریز مهرخشان، مهرگان، میرشکاری، نی تلخ و نیزار بوده است.
دهستان طارم شامل آبادی‌های آبشور، برآفتاب، برعین، برموارد، بند رماق، پتکوئیه، پدومی، پشت باد، تزرج، تل قلعه، چاهو، دشت، کنار، دوروری، رفیع‌آباد، سعادت آباد، سه چاهان، سید جوز، شهلاری، طارم، طاشکوئیه، فدرگ، قلعه نو، قوام آباد، کلاتو، کهن، کرگران، گلروئیه، گلوگاه، گنج، گهکم، لای بیشه،معدنو، مهرآباد، نصیرآباد و هفت پا بوده است. پتکوئیه، تزرج و طارم از قدیم‌ترین آبادی‌های این منطقه به شمار می‌آیند و اسامی پتکوئیه از ریشه پتو به معنی محل تابیدن آفتاب است که محلۀ دیگر حاجی‌آباد یعنی برآفتاب صورت امروزی‌تر این وجه تسمیه است. پت یا پتو (از مصدر پتیدن) به معنی پنهان شدن نیز آمده است. همچنین عده‌ای عقیده دارند که طارم به معنی جای گرم است. معادل‌های این نام در جنوب بصورت گُرُم، و گروم وجود دارد. تزرج (تزرگ) نیز یکی از مناطق خوش آب و هوای منطقه حاجی آباد است که چشمۀ آن معروف است. این چشمه از قلۀ کوهی سرازیر و پوشش متنوعی از گیاهان و رستنی‌ها را پیرامون خود بوجود آورده است.
دهستان فارغان نیز که امروزه به بخشی در حاجی آباد تبدیل شده دارای آبادی‌های اوبد، بخون، برجهر، جایین، رائیز، رودخانه، سردر، سپروئیه، سیرمند، سیاهک، شاه رود، شمیل، طرمرا، علی‌آباد، فارغان، مزرعه، میمند، نارمند، نظام آباد، نیسه، همان بالا و همان پایین بوده است که برخی از این آبادیها امروزه ویران شده و غیر مسکونی‌اند.
دهستان احمدی نیز دارای چندین آبادی بوده که امروزه برخی از آنها خالی از سکنه شده‌اند. مهمترین این آبادیها عبارتند از:
باغ چنار، باغو، بقدادی، بنگود، پیدوئیه، پوز، چاه، سرخ، چاه سبز، چاه کندا، چاه مرغ، حیدرآباد، دهقان، زردان، سراج، سرگز، سردو، قلعه شاه، قلعه نو، کاشان، کلیتوئیه، کمال آباد، کوه شاه، کنوج، گلوچان، محمودآبد، میرحسین و ناصرآباد.
دهستان احمدی نیز تا اواخر دورۀ قاجاریه با عنوان «بلوک رودان و احمدی» جزو بخش رودخانۀ رودان بود که بعدها از آن جدا شد و به سعادت آباد پیوست. در فرهنگ جغرافیایی ایران پیرامون احمدی آمده است:
احمدی، نام یکی از دهستانهای 5 گانۀ بخش سعادت آباد شهرستان بندرعباس. این دهستان در خاور حاجی آباد واقع، محدود است از شمال به دهستان فارغان، از خاور به دهستان درآگاه ... از 27 آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده و جمعیت آن در حدود 6100 نفر، مرکز دهستان قریه پوز [است].
احمدی از جمله بخشهای شهرستان حاجی آباد فعلی است که در گذشته برای مدتی بوسیله ملوک لارستان اداره می‌شد. این منطقه برای مدتی نیز در حوزۀ شهرستان رودان فعلی قرار داشته و در روزگار قاجاریه توسط کلانتران این منطقه اداره می‌شد. این کلانتران حکم خود را از والی فارس و در روزگار و سیطره خاندان قوام بر فارس، حکم خود را از این خاندان می‌گرفتند.
احمدی در روزگار قاجاریه دارای چهارده آبادی بوده که عبارتند از: سیاه، کوه‌شار، پور، سرا، سرگز، بن گرد، پاقلعه، حسین آباد، علی آباد، سورد، جغر، پشت کوه، تم گرد و پاتم. مالیات احمدی دو هزار و پانصد تومان بوده که خوانین منطقه با زور بیش از 10 هزار تومان از رعیت می‌گرفتند که بیشتر آن را به عنوان رشوه به قوام الملک پرداخت می‌کردند.
حاجی آباد نام دهی بوده از دهات بخش سعادت آباد که به عنوان مرکز بخش به شمار می‌آمده است. بخش سعادت آباد نیز از شمال به بافت کرمان و از جنوب به بخش مرکزی بندرعباس، از شرق به دهستان رودخانه (بخش رودخانۀ فعلی در شهرستان رودان) و از غرب به بخش لنگه که در آن زمان جزو شهرستان لار بود، محدود می‌شد. در دهۀ هفتاد سعادت آباد از بندرعباس جدا شد و حاجی آباد که تا آن زمان مرکز سعادت آباد بود، به شهرستان واحدی تبدیل شد.
شهرستان حاجی آباد شامل سه بخش (مرکزی، احمدی و فارغان)، دو شهر (حاجی آباد و فارغان) شش دهستان (دراگاه، طارم، فارغان، آشکارا، کوه‌شاه و احمدی) و حدود سیصد و هفتاد و چهار آبادی است که دویست و بیست و چهار آبادی آن دارای سکنه و بقیه خالی از سکنه‌اند. سعادت آباد نیز در حد فاصل جنوب و جنوب غربی شهرستان حاجی آباد واقع شده است. شهر حاجی آباد نیز نسبت به مساحت این شهرستان مرکزیت جغرافیایی دارد.
نام و نشان تاریخی
حاجی آباد نام دهی بوده از دهات دراگاه بخش سعادت آباد که تا مدتها پیش یکی از بخشهای بندرعباس به شمار می‌آمد. از پیشوند آباد که در سعادت آباد و حاجی آباد به کار رفته، مشخص است که این اسامی مربوط به دورۀ اسلامی متأخر است. این موضوع به معنی نفی ماهیت تاریخی حاجی آباد نمی‌باشد. چرا که اسامی سایر مناطق این شهرستان نظیر کهه، طارم، پتکوئیه، شمیل، فارغان، کهنوج و ... که همگی اسامی فارسی هستند، خود دلیلی بر قدمت تاریخی این منطقه است. آنچه که بر اهمیت حاجی آباد می‌افزاید، قرار گرفتن در جوار دو استان فارس و کرمان است که بخشی از راههای ارتباطی قدیم میان این دو ولایت از این منطقه می‌گذشته است. همچنین یکی از راههای ارتباطی خلیج فارس به کرمان و فارس از این منطقه عبور می‌کرده است.این راه در حاجی آباد به دو شاخه می‌شد که شاخه‌ای از آن به سمت سیرجان و شاخۀ دیگر از طریق نیریز، فسا و داراب به فارس ختم می‌شد.
قدیمی‌ترین نامی که در مناقع تاریخی و جغرافیای مربوط به این حوزه از استان هرمزگان ثبت شده تاروه (طاروه) است که همان طارم امروزی است. تاروه در جوار دو حوزه به نامهای گوپانان (بندر لنگه فعلی) و یوتی‌یه (در حوالی سیرجان فعلی) واقع شده بود. در واقع تاروه حد میانی دو حوزه یاد شده به شمار می‌آمده است. تاروه برای ساکنان حوزۀ غربی (گوپانان) حکم منطقه سردسیر و برای ساکنان حوزۀ غربی (یوتی یه) حکم منطقه گرمسیر را داشته و به روزگار قدرت یابی مادها جزو متصرفات آنها بوده است.
منطقه حفاظت شده هماگ
منطقه هماگ بخشی از از زاگرس چین خورده است. چین خوردگی ها و گسل ها اغلب از روند شمال غربی و جنوب شرقی زاگرس پیروی می کنند. از نظر ساختار، سازندها دارای تنوع زیادی است . تنوع ساختاری باعث شده بیرون زدگی های سنگی فراوان پرتگاه ها و دامنه های واریزه ای به اشکال و جهات مختلف در منطقه دیده شود.
به دلیل نفوذپذیری خوب در بخش زیادی از مخروط افکنه های کوه هماک جریانات زیر سطحی خوبی وجود دارد و باعث به وجود آمدن قنوات، چشمه ها و چاه ها در پایین دست روستاهای تیفکان و فورخوج شده که با احداث سازندهای تاخیری باعث افزایش دبی آب آنها شده است.
بیش از ۹۰ درصد مساحت منطقه را ارتفاعات تشکیل می دهند که درقسمتهای غربی این ارتفاعات به صورت تپه ماهوری بوده و در قسمتهای مرکزی و غربی اکثراً صخره ایی بوده و آن چنان شیب زیادی دارند که گذر از آنها تقریباً غیرممکن است. وجود کوهسارهای فراوان باعث جاری شدن رودخانه های دائمی و فصلی فراوانی شده که از رودخانه های مهم منطقه می توان به نارمند، احمدی سیروئیه و.. اشاره کرد.
منطقه هماگ به دلیل ساختار کوهستانی از آب و هوای معتدل تری نسبت به اراضی پیرامونی خود برخوردار است. به طور کلی آب و هوای منطقه در ردیف گرم وخشک بوده و درارتفاعات زمستان ها سرد و تابستان ها معتدل است. میزان نزولات آسمانی این منطقه نیز نسبت به سایر نقاط استان ازشرایط بهتری برخوردار است و بین ۳۰۰ تا۴۰۰ میلی متر بارندگی، درسال گزارش شده است.
پوشش گیاهی در ارتفاعات و بعضی مناطق دشتی و دامنه ای بسته به شرایط ارتفاعی دارای پوشش گیاهی خاص خود است.
جاذبه های اکوتوریستی
کوه هماگ به عنوان بلندترین کوه استان در این منطقه باعث شده که اکثر طبیعت دوستان و کوهنوردان به این منطقه مسافرت نموده و به کوهنوردی مشغول شوند . بعلاوه تنوع زیستگاهی و بیولوژیکی باعث شده است که منطقه به عنوان یکی از مهمترین مناطق جهت جلب طبیعت گردان معرفی شود.
آب و هوای ملایم به همراه رودخانه ها و چشمه سار ها و باغ های مرکبات موجب شده که این منطقه به عنوان قطب کشاورزی استان نیز به شمار آید.
قلعه تاریخی حاجی آباد
یکی از آثار باستانی شهرستان حاجی آباد قلعه تاریخی این شهر است که قدمت آن به دوران ایلخانان، تیموریان و صفویه می رسد. این قلعه در ورودی شهر حاجی آباد قرار دارد و احتمالاً در دوره صفویه نیز از آن استفاده می شده است. این قلعه روی صخره ای در جنوب غربی شهر قرار دارد. ارتفاع آن بین ۳۰- ۲۷ متر و طول و عرض۸۰ متر و دارای چهار برج است.
ظاهراً این قلعه قبل از اسلام بنا و بعدها توسط پادشاهان هرمز بازسازی شده است. احتمال می رود قلعه کهن حاجی آباد به دلیل موقعیتی که داشته توسط سپاهیان تیمورلنگ تخریب و پس از قتل عام اهالی به آتش کشیده شده سپس به وسیله سیفین یکی از پادشاهان هرمز بازسازی می شود و به نام قلعه سیفین (دو شمشیر) نامگذاری می شود. شهرحاجی آباد در اطراف همین قلعه بوجود آمده و رشد کرده و درحال حاضر یکی از محلات قدیمی این شهرستان به نام پای قلعه مشهور است.
آبشار تزرج
آبشار تزرج حاجی آباد در استان هرمزگان واقع است. آبشار تزرج حاجی آباد در ۱۷۵ کیلومتری شمال بندرعباس در جاده منتهی به روستای برآفتاب واقع شده است. تزرج یکی از نقاط کوهستانی این شهرستان است که در جاده منتهی به روستای برآفتاب واقع شده است.
این محل، منطقه ای ییلاقی و دارای رودخانه و آبشاری فصلی است. شهرستان حاجی آباد به واسطه داشتن نخلستان های وسیع و سرسبز، مشهور است. در ۱۷ کیلومتری جنوب حاجی آباد به سمت بندرعباس، جاده ای فرعی جدا می شود که پس از طی مسافت حدود ۱۰ کیلومتر در جوار رودخانه حاجی آباد و ادامه مسیر از دو راهی تزرج به سمت راست به مسافت ۱۱ کیلومتر به روستای تزرج می رسد.
این مسیر با گذر از روستای معدنوییه به محلی زیبا با نخلستان هایی انبوه و مردمانی خونگرم و اقامتگاهی وسیع منتهی می شود که در جوار آبشار زیبا و خروشان منتهی می شود. پلکانی سبز شما را به بالای آبشار هدایت می کند. در کنار آبشار آثاری از آسیاب های آبی که روزگاران نه چندان دور جهت تهیه آرد مورد استفاده قرار می گرفته، دیده می شود.
منطقه حاجی آباد طبیعتی زیبا و دلنشین دارد. نخلستان هایی را می بینید که تا دور دست ها در حال تسبیه خدایند، در کوهپایه ها درختان صدر، کنار و انجیر به همراه گیاهان سرسبز، مناظری بکر و تماشایی ایجاد کرده اند.
انتهای پیام