به گزارش ایسنا، قاسم زمانی، مدرس حقوق بین‌الملل عصر امروز (سه‌شنبه، ۱۸ دی) در نشستی با موضوع "بررسی آثار تحریم بر حق سلامت" در رابطه با حق بر سلامت به واسطه نقض توسط تحریم‌های اقتصادی، اظهار کرد: قلمرو حقوق بین‌الملل به سرعت رو به توسعه است. اگر در گذشته حقوق بین‌الملل صرفا به صحنه‌های جنگ مربوط می‌شد و روابط نیروهای متقاصد را به نقض می‌کشید و یا خود را به تضمین روابط دیپلماتیک میان دولت‌ها محدود کرده بود، امروزه که با وصف جهانی شدن توصیف می‌شود، نظام حقوق بین‌الملل به تمام حوزه‌های زیست بین‌المللی از جمله حوزه سلامت نیز رسوخ پیدا کرده است. این رسوخ از آن منظر است که بهداشت و سلامتی را موضوعی بین‌المللی قلمداد کرده و ارتباط محکمی میان بهداشت و سلامتی با صلح و امنیت جهانی برقرار کرده است.
وی با بیان این‌که در دوره جنگ جهانی دوم زمانی که رییس جمهور آمریکا اعلام کرد، جهان پس از مرگ بر پایه چهار آزادی بنیادین آزادی بیان، آزادی مذهبی، رهایی از ترس و رهایی از نیاز، بنا نهاده خواهد شد، عنوان کرد: چهارمین نیاز یعنی رهایی از نیاز مُبیّن تعهد دولت‌ها به تامین سلامتی و بهداشت برای مردمان خود بود. به همین دلیل سازمان جهانی بهداشت که در سال ۱۹۴۸ و همزمان با امضای "اعلامیه جهانی حقوق بشر" تبلور پیدا کرد، تحقق بهداشت و اعتلای استانداردهای بهداشتی را سرلوحه اهداف خود قرار داد.
وی افزود: در مقدمه اساس‌نامه، سازمان جهانی بهداشت بهره‌مندی از بالاترین استانداردهای قابل حصول سلامتی را یکی از حقوق بنیادین هر انسانی قلمداد کرده و بهداشت و سلامتی را در محدوده‌ای فراتر از فقدان بیماری مورد توجه قرار داد. بهداشت و سلامتی صرفا به معنای فقدان بیماری نیست. سازمان جهانی بهداشت، عناصری مانند محصولات پزشکی، سرمایه‌گذاری بهداشتی، مدیریت نظارت و بهداشت عمومی را در عرصه بهداشت و درمان برشمرد و حق بر بهداشت را بیانگر سلامت جسمی، روانی و اجتماعی کامل همه انسان‌ها قلمداد کرد که شامل آزادی تولیدمثل، رهایی از شکنجه، ممنوعیت از آزادی بدون رضایت فرد و... می‌شد.
زمانی خاطرنشان کرد: سازمان جهانی بهداشت بارها بر ارتباط میان حق بر سلامتی با حق بر غذا، آب آشامیدنی سالم، محیط زیست سالم و... تاکید کرده است. حق بر سلامتی در اسناد بین‌المللی مختلف مورد شناسایی قرار گرفته است. علاوه بر اساس‌نامه سازمان جهانی بهداشت و ماده ۲۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر، در میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و در ماده ۲۴ کنوانسیون حقوق کودک، ماده ۵ کنوانسیون رفع تبعیض نژادی، کنوانسیون حمایت از اشخاص دارای معلولیت و... در سطح منطقه‌ای منشور اجتماعی اروپا و در کشور خودمان در اصل ۲۹ قانون اساسی مورد شناسایی قرار گرفته است.
این مدرس حقوق بین‌الملل تصریح کرد: بنابراین امروزه حق بر سلامت و بهداشت یک حق بشری محسوب می‌شود که ۳ تعهد را بر دولت‌ها تحمیل می‌کند. تعهد به احترام، حمایت و اجراء شامل این موارد هستند. دولت‌ها نباید به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از بهره‌مندی افراد از حق بر سلامت جلوگیری کنند و باید اقدامات تقنینی و اجرایی مناسب را برای تحقق حق بر سلامت انجام دهند.
زمانی در تعریف حق بر سلامتی با بیان این‌که حق بر سلامتی، صرفا حق بر سالم بودن نیست و حق بر نظام حمایتی است که فرصت برابر بهره‌مندی از بالاترین سطح سلامت را برای عموم فراهم کند، گفت: حق بر سلامتی، یک حق فراگیر است که در کنار آن حق بر خدمات درمانی و عوامل تعیین‌کننده‌ای مثل دسترسی به مسکن، غذا و محیط زیست سالم نیز وجود دارد. حق بر سلامتی بر شماری از حوزه‌های حقوق بین‌الملل به عنوان یک حق بشری تاثیر گذاشته و حقوق مالکیت معنوی را تعدیل کرده است.
وی، اضافه کرد: سازمان جهانی تجارت دسترسی افراد به داروهای ضروری را یکی از حداقل‌های ضروری قلمداد کرده و از لایسنس‌های(مجوزهای) اجباری سخن به میان آورده است. دولت روآندا علیه کانادا دعوایی مطرح کرده که می‌تواند به مبتلایان ایدز سلامتی بیشتری عرضه کند و سازمان جهانی تجارت اصرار می‌کند که دولت کانادا باید شرکت دارویی کانادا را تحت فشار قرار دهد تا زمینه فروش دارو را به کشورهای آفریقایی و روآندا فراهم کند.
این مدرس حقوق بین‌الملل بیان کرد: تحریم نباید به عدم دسترسی شهروندان به دارو و مواد غذایی منجر شود. دیوان بین‌المللی دادگستری در ۱۱ مهر ۹۷ قرار موقت در دعوای ایران و آمریکا صادر کرد و دارو و اقلام پزشکی و مواد غذایی و اقلام کشاورزی را با قرار موقت درخواست کرد تا آمریکا از تحریم این موارد دست بردارد. همچنین تاکید کرده که آمریکا نباید محدودیتی در دسترسی ایران به این اقلام ایجاد کند و نباید موانعی در سیستم پولی شکل گیرد تا راه خرید این اقلام توسط ایران مسدود شود.
وی، اظهار کرد: حق بر سلامت حقی قابل دادخواهی است. این حق یکی از پیچیده‌ترین حق‌های بشری در حوزه حقوق بین‌الملل است. حقوق بین‌الملل سلامت که با تکیه بر اسناد بین‌المللی گوناگون و نهادهای مختلف ملی و منطقه‌ای و جهانی در حال توسعه است، با مفاهیم جدیدی مواجه شده که در ظرف زمان این موارد را به نظم می‌کشد. مواردی مانند عدالت بهداشتی، مراقبت‌های اولیه بهداشتی، ارتقای سلامت و امنیت بهداشتی به عنوان یکی از مولفه‌های امنیت انسانی از جمله این موارد است. حق بر سلامت به عنوان حق بشری نقش مهمی در حرکت به سمت جامعه سالم دارد.
وی در پایان گفت: سازمان جهانی بهداشت در مورد حق بر بهداشت و سلامتی تا حدودی رویه انتقاد برانگیز داشته و سیستم نظارتی مناسبی در نظر نگرفته است، اما این سازمان از اواخر دهه ۹۰ با ایجاد دپارتمانی شروع به نهادینه کردن حق بر سلامتی با رویکرد حقوق بشری کرده است. این سازمان در سال ۲۰۰۸ گزارشی مبنی‌بر «مراقبت اولیه بهداشتی، اکنون بیش از هر زمان دیگر» صادر کرده و نابرابری در بهداشت عمومی در دو سطح ملی و بین‌المللی را مورد توجه قرار داده است.
انتهای پیام