آتنا میرزاخواه، فعال میراث‌فرهنگی املش در استان گیلان به ایسنا می‌گوید: خاندان «صوفی» در املش یکی از خاندان‌های معروف از دوره‌ی قاجار در استان گیلان‌اند، «گوهرتاج خانوم» یکی از اعضای این خاندان بود که درا ین خانه که در سال ۱۳۱۰ ساخته شد، زندگی می‌کرد، اما این خانه چهارشنبه ۲۱ آذر در آتش سوخت.
او با اشاره به ثبت ملی این خانه در فهرست آثار ملی در شهریور۱۳۸۲ می‌افزاید: از زمان ثبت این خانه توسط میراث فرهنگی، این دستگاه فرهنگی هیچ‌کاری برای سروسامان دادن به این خانه نکرد و آن به مرور به خرابه‌ای تبدیل شد و حتی معتادان به این بنای تاریخی رفت‌وامد می‌کردند.
وی با بیان این‌که هنوز علت آتش‌سوزی مشخص نشده است، ادامه می‌دهد: عده‌ای علت آتش‌سوزی را کار ورثه می‌دانند، چون از ثبت خانه ناراضی بوده‌اند و باعث متروکه شدن این بنا شده‌اند، اما برخی دیگر علت آن را حضور معتادان در این بنا می‌دانند که احتمالا برای گرم شدن، آتش روشن کرده‌اند و این وضعیت به وجود آمده است.
میرزاخواه، با اشاره به این‌که این بنای تاریخی چهارشنبه شب ۲۱ آذر آتش گرفته و آتش‌نشانان با چهار ساعت تلاش موفق به خاموش کردن آن به طور کامل نشدند، ادامه می‌دهد: با بارش باران، بخش زیادی از آتش خاموش شد، روز پنج‌شنبه که برای ثبت تصاویر داخل بنا رفتم، هنوز در بخش‌هایی از بنا آتش روشن بود، که خوشبختانه آتش‌نشانان موفق به خاموش کردن کامل آن شدند.
او با بیان این‌که بعد از آتش‌سوزی فقط دیوارهای خانه باقی مانده‌اند، می‌افزاید: این خانه در مرکز شهر قرار دارد، اما متاسفانه هیچ‌کدام از نهادهای متولی تا زمان آتش‌سوزی توجهی به این بنای تاریخی نداشتند و اگر حضور معتادان را در نظر نگیریم، آن به حال خود رها شده بود.
بودجه مرمت اضطراری به خانه گوهرتاج خانوم داده شد
شهرود امیر انتخابی، مدیر کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان گیلان وضعیت این خانه‌ی تاریخی را جور دیگری تشریح می‌کند و به ایسنا می‌گوید: این خانه‌ی تاریخی سال ۸۲ در فهرست آثار ملی ثبت رسیده است، اما خود خانه در اختیار مالک بوده و او وظیفه‌ی نگهداری از بنا را داشته است و میراث فرهنگی فقط نقش نظارتی دارد.
او با بیان این‌که مدتی است که مالکِ خانه در خارج از املش زندگی می‌کند، می‌افزاید: این خانه در مرکز شهر و در نزدیکی یکی از بازارهای شهر قرار دارد، قطعا برای مالکان، تخریب و ساخت پاساژ جای این خانه‌ی قدیمی بهترین حالت است. اما با ثبت ملی خانه، آن‌ها موظف به نگهداری از این بنا هستند، ولی دادن هر نوع کاربری به بنای پهلوی «گوهرتاج خانوم» براساس ضوابط میراث فرهنگی امکان‌پذیر است.
امیرانتخابی با بیان این‌که خانه را ۲۲ آذر صبح روز بعد از آتش‌سوزی دیده است، ادامه می‌دهد: در همان جا با اختصاص بودجه‌ی اضطراری قرار شد این بنا به سرعت مرمت اضطراری شده و تحویل مالک شود.
دوربین‌ها صحنه‌ی دو جوان در حال فرار از خانه را ثبت کرده‌اند
او اضافه می‌کند: خانه‌ی «گوهرتاج خانوم» هیچ سیستمی از تاسیساتی و گاز در خود نداشته و خالی بوده است، اما هنوز دلیل آتش‌سوزی مشخص نشده، چون فصل بادگرم در گیلان زیاد از این آتش‌سوزی‌ها به وجود می‌آورد.
وی با اشاره به چک دوربین‌های محوطه و اعلام نتایج این بررسی نیز می‌گوید: گزارش شده که دو جوان در حال فرار از خانه‌ی گوهرتاج دیده‌اند، از سوی دیگر در مورد حضور معتادان نیز شنیده‌ام، اما باید منتظر نتیجه‌ی بررسی‌ها از سوی آتش‌نشانی باشیم تا علت آتش‌سوزی به طور دقیق مشخص شود.
مدیرکل میراث فرهنگی استان گیلان، با تاکید بر این‌که فقط سقف در اتش‌سوزی از بین رفته و دیوارها باقی مانده‌اند، می‌افزاید: در داخل خانه تقریبا هیچ چیزی وجود نداشته که بگودیم آن‌ها سوخته‌اند.
یک هفته بعد از مرمت اولین مسجد گیلان، در و پنجره‌هایش سرقت شد
وی یک نقد به ثبت‌های انجام شده در این استان گیلان وارد می‌داند و می‌گوید: یک نقد به ثبت ملی بناهای تاریخی قرار گرفته در استان گیلان در طول سال‌های گذشته دارم، در این استان، هزار و ۸۰ اثر ثبتی داریم که اگر بخواهیم از هر کدام از آن‌ها جداگانه و برای همیشه مراقبت کنیم، نیاز به هزار و ۸۰ نیروی یگان حفاظت داریم، چیزی که در دسترس نداریم. همه‌ی این خانه‌های تاریخی ثبت شده دراختیار مالکان هستند و ما فقط وظیفه‌ی نظارتی بر ان‌ها داریم، مانند همین خانه‌ی تاریخی.
او ادامه می‌دهد: در کل استان نزدیک به ۲۹۰ پرسنل و هزار و ۸۰ اثر ثبت ملی شده داریم، اگر بخواهیم از همه‌ی نیروهای خود در هر سمتی برای حفاظت از این خانه‌ها استفاده کنیم، باز هم با کمبود زیاد مواجه هستیم.
وی «مسجد سفید اسپی‌مزگت» را نمونه‌ای در این مرمت‌ها می‌داند و می‌گوید: این مسجد سال قبل مرمت شد، اما یک هفته بعد از مرمت بنا، در و پنجره‌های مسجد را به صرقت بردند، این اداره کل امکان جانمایی نیروهای حفاظت در هر نقطه را به طور مشخص ندارند، بنابراین انجام هر کاری برای حفاظت به کار فرهنگی نیاز دارد.
گردشگر برای بنای تاریخی به گیلان می‌آید نه دریا
امیرانتخابی با اشاره به دیدی که برخی مردم شهر نسبت به آثار تاریخی دارند، بیان می‌کند: متاسفانه در استان گیلان، بناهای تاریخی را به صورت یک ویرانه می‌بینند و معتقدند چون این بناها مخروبه‌اند باید آن‌ها را خراب کرد، به جرم تاریخی بودن!
وی همچنین تاکید می‌کند: میراث فرهنگی به عنوان متولی بناهای تاریخی در استان گیلان باید به دیگران بگوید که هیچ‌گاه گردشگر برای دیدن دریای گیلان به این شهر سفر نمی‌کند و بیشترین هدف‌اش دیدن بناهای تاریخی است، چون ذات گردشگری گیلان گردشگری فرهنگی است، اما متاسفانه همچنان دید فقط به دریای شمال است تا آثار تاریخی.
انتهای پیام