پس از خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در اردیبهشت ماه سال جاری، کشورهای باقی مانده شامل فرانسه، روسیه، چین، انگلستان و آلمان تلاش کردند که برجام را حفظ کنند و ایران نیز اعلام کرد چنانچه کشورهای متعهد بتوانند راهی برای حفظ برجام پیدا کنند بر این پیمان باقی می ماند.

تفاوت عمده ای که این دور از تحریم ها با ادوارگذشته دارد، دقیقا در همین مسئله است که این بار طرف‌های اروپایی هم‌سو با آمریکا نیستند و علاوه بر آنکه خود تصمیم به ماندن در برجام را دارند، با رایزنی سعی در منصرف کردن طرف امریکایی داشتند که متاسفانه نتیجه ای در بر نداشت.

کشورهای اروپایی تلاش کردند شرکت های خود را قانع کنند که فعالیت‌های خود را در ایران ادامه دهند، اما شدت تحریم های آمریکا به حدی است که هیچ شرکتی حاضر نمی شود در ایران بماند و سود اندک از ایران را به دلیل زیان فراوان از آمریکا رها کردند. با اعمال تحریم های امریکا علیه ایران نه تنها صادرات نفت دچار مشکل شده، بلکه سختی نقل و انتقالات پول به دلیل تحریم های مالی و بانکی ایران، مبادلات مالی صادرکنندگان محصولات غیرنفتی و غیردولتی را نیز مختل کرده است.

اروپایی‌ها تا کنون پیشنهادهای مختلفی برای تسهیل شرایط تحریم ارائه داده‌اند؛ از جمله معاف شدن برخی کشورها از تحریم و مجازات آمریکا در صورت مراوده با ایران، ایجاد استثناء برای برخی شرکت‌ها به منظور داد و ستد با ایران و ایجاد حساب های ویژه برای ایران در بانک ها اروپایی و ... اما به هیچ کدام از آنها جامه عمل پوشانده نشده است؛ چرا که ترس از تهدیدهای آمریکا و عدم موافقت این کشور از پیشنهادهای مذکور راه حل‌های ارائه شده را به بن بست کشاند. در چنین شرایطی طرف های اروپایی (انگلستان، فرانسه و آلمان) به دنبال ایجاد ساز و کار ویژه مالی - Special Purpose Vehicle - (SPV) هستند که به عنوان جانشین سوئیفت و با حذف دلار از مبادلات، به ادامه مراوده با ایران پرداخته و شرکت‌های اروپایی بتوانند بدون استفاده از کانال های مرسوم مالی بین‌المللی هم با ایران داد و ستد کرده و هم مشمول تحریم ها و مجازات های سنگین آمریکا قرار نگیرند؛ لکن تا کنون هیچ اقدام موثری اتفاق نیفتاده و هیچ کشوری میزبانی SPV را به عهده نگرفته است.

اروپایی ها برای ایجاد ساز وکار مالی ویژه توافق ندارند؛ برخی کشورها که کوچک تر و کم قدرت تر از سه کشور فرانسه و آلمان و انگلستان هستند و به دلیل تحریم ها آمریکا از ارتباط با ایران بیشتر متضرر می شوند، چندان از ادامه فعالیت تجاری با ایران به هر طریقی خشنود نیستند و از ایجاد SPV نیز چندان حمایت نمی‌کنند. برخی از کشورها مانند اتریش، بلژیک و لوکزامبورگ به دلیل تهدیدهای آمریکا از میزبانی ساز و کار مالی ویژه در کشور خود شانه خالی کرده و مخالفت خود را از این میزبانی اعلام کرده‌اند.

اگر چه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرده است که اروپایی ها نه تنها به دلیل حفظ منافع خود، که به دلیل مسائل امنیتی نیز به دنبال حفظ برجام هستند، اما عملکر آنها باعث شده این شائبه ایجاد شود که این ساز و کار مالی در آینده ای نزدیک قابل دستیابی نیست و حتی برخی بر این عقیده اند که اروپایی ها در پی اتلاف وقت و نگه داشتن ایران بر تعهدات برجام هستند.

بیش از سه هفته از دور دوم تحریم ها گذشته است و هنوز مشخص نیست که اروپایی ها چگونه می‌خواهند به تجارت و خرید نفت از ایران تداوم بخشند. ضمن این که روز به روز بر شمار خروج شرکت های بزرگ اروپایی از ایران افزوده می‌شود و تنها برخی شرکت های کوچک که منافع چندانی از ارتباط با امریکا ندارند، در ایران باقی مانده‌اند. اگر چه هشت کشور مشمول معافیت تحریم آمریکا شده و کماکان از ایران نفت خریداری می کنند و ایران هنوز به شرایط بحرانی نرسیده است، اما با توجه به تعلل کشورهای اروپایی در ایجاد ساز و کار ویژه مالی به نظر می رسد بیش از این انتظار کشیدن برای ارائه راهکار اروپایی به صلاح کشور و تولیدکنندگان نباشد. لذا مسئولین بایستی با توسعه تعامل با کشورهای همسایه و دو قدرت شرقی چین و روسیه تا حدودی تحریم ها را خنثی کنند.

چین و روسیه به عنوان دو قدرت اقتصادی، قبل از خروج آمریکا از برجام نیز روابط سیاسی و اقتصادی حسنه با ایران داشته‌اند. از طرفی روابط اقتصادی آمریکا و چین رو به سردی نهاده و این امر می‌تواند در تحکیم روابط ایران با چین به عنوان یک شریک تجاری قدرتمند تاثیر به سزایی داشته باشد. به علاوه کشورهای همسایه ایران می‌توانند جایگزین های بسیار خوبی برای طرف‌های اروپایی باشند و ایران می‌تواند با توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با همسایگان خود اثر تحریم ها را حداقل کند. این کشورها قابلیت های بسیار بالایی در زمینه توسعه تعامل تجاری با ایران دارند.

انتهای پیام