به گزارش ایسنا، شهرستان قاینات سرزمین آفتاب و طلای سرخ در شرق ایران و شمال خراسان جنوبی قرار دارد.

این شهرستان از شمال به شهرستان‌های خواف و گناباد خراسان رضوی، از غرب به سرایان، از جنوب به بیرجند محدود شده و از جانب شرق با شهرستان زیرکوه همجوار است.

تاریخچه

شهرستان قاین از گذشته به پایتخت طلای سرخ جهان معروف بوده و به عنوان نخستین زیستگاه بشر در شرق کشور شناخته می شود.

به استناد شواهد و یافته های باستان شناسی، سابقه استقرار و سکونت بشر در غار خونیک واقع در 18کیلومتری جنوب قاین به 30 تا 35 هزار سال پیش از میلاد می رسد.

قاین از شهرهای کهن و تاریخی استان خراسان جنوبی است که به استناد متون تاریخی سابقه آن به پیش از اسلام می رسد. این شهر در دوره ساسانی از اهمیت خاصی برخوردار بوده است.

قاین در دوره اسلامی بزرگ ترین شهر قهستان بود و به دلیل اینکه در مسیر راه های مهم تجاری سیستان، کرمان و سواحل دریای عمان به توس بوده، همواره اهمیت داشته است.

اهمیت تجاری و اقتصادی قاین به حدی بود که در قرن چهارم هجری، مَقدِسی آن را دروازه عُمان و بارانداز کرمان و انبار خراسان دانسته است.

آرامگاه بوذر جمهر

بزرگمهر قائنی (بوذر جمهر قاینی) سیاستمدار، ادیب و عارف و شاعر اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری قمری است که در دربار سلطان مسعود غزنوی خدمت می‌کرد.

وی به زبان فارسی و عربی سخن می‌گفت و از وی اشعار و قصیده‌هایی به جای مانده که قصیده بهاریه او شهرت خاصی دارد.

بوذر جمهر بعد از مرگ سلطان محمود تا زمان فروپاشی حکومت غزنویان در دربار سلطان مسعود غزنوی به سر برد و در اواخر حکومت غزنویان به قاین آمد و پس از مدتی در گذشت.

مقبره حکیم بوذر جمهر در فاصله چهار کیلومتری جنوب غربی شهر قائنات و در دامنه کوهی موسوم به کوه ابوذر (بزرگمهر) قرار دارد.

بنای مقبره از بناهای قرن ششم و هفتم هجری و به فرم چلیپایی و با معماریی بسیار زیبا ساخته شده است.

مصالح اصلی در ساخت بنا سنگ گچ و آجر است. درخت بنه ۷۰۰ ساله‌ای نیز در کنار این مقبره وجود دارد که به زیبایی اثر افزوده است.

مسجد جامع

این مسجد بنایی است بسیار قدیمی و در نهایت شکوه و جلال که علاوه بر روحانیت معنوی دارای ظاهری دلچسب و فرح‌انگیز است.

امروز با گذشت ۱۱۰۰ سال همچنان این بنا بلندترین عمارت قاین است. در مورد بنای اولیه آن اختلاف نظر وجود دارد.

استقرار یکی از پایه‌های مسجد بر روی آتشکده ساسانیان گویای تاریخ کهن آن است. از کتیبه‌های متعدد مسجد جامع می‌توان نتیجه گرفت که این بنا بارها بر اثر زلزله صدمه کلی دیده و مرمت شده است.

در یکی از کتیبه‌های ایوان بسال ۷۹۶ هجری قمری نوشته شده: این بنا به فرمان جمشید قارن از خاندان معروف قارن که در دوره امیر تیمور جهانگشا حاکم قاین و مدتی حاکم ساری و دامغان بود تعمیر و مرمت شد.

موزه مردم شناسی

موزه مردم‌شناسی قاین در طبقه همکف خانه تاریخی سلطانی که از بناهای تاریخی شهر قاین است، طراحی شده و در اردیبهشت ماه ۱۳۸۴ افتتاح شد.

این منزل قدیمی، متعلق به خانواده سلطانی از ملاکین و بزرگان قاین بوده است. اصل بنا متعلق به دوره زندیه بوده و در دوره قاجار دوره پهلوی نیز تغییراتی در آن به‌وجود آمده و فضاهایی به آن اضافه شده است.

این موزه در بخش‌های مختلفی چون مراسم شب یلدا (کف‌زنی)، دستاسی، جاجیم‌بافی، کاشت، داشت و برداشت زعفران، ریسندگی، حلاجی و جلک‌ریسی، مراسم سنتی کشاورزی، تلم‌زنی (تهیه مواد لبنی) و مراسم سنتی عروسی همراه ساز و دهل و رقص محلی (اجرای موسیقی مقامی قاینات و خراسان جنوبی) با استفاده از مانکن با پوشش محلی که بیانگر آداب‌ورسوم کهن منطقه می‌باشد طراحی شده است.

موزه آب

موزه آب شهرستان قاین در آبان ماه سال ۱۳۸۶ افتتاح شد. این آب‌انبار در انتهای کوچه سنگی که بازار قدیم در آن واقع بوده است قرار دارد و به همین دلیل به آب‌انبار بازار معروف است، که از قنات (کهناب) آبگیری می‌شد.

بنای آب‌انبار دارای کلیه قسمت‌ها و مشخصات اصلی آب‌انبارها است و راه‌پله‌ای است که به پاشیر منتهی می‌شود. با توجه به پوشش آب‌انبار و شواهد تاریخی موجود بنای آب‌انبار مربوط به دوره تیموری بوده است.

این موزه که تنها موزه آب استان است شامل نمایش شاهراه‌های آبی مرتبط به دوره‌های تاریخی و مجموعه‌ای از تصاویر مرتبط به تاسیسات آبی (سدها، آب‌انبارها، قنوات)، وقف‌نامه‌ها و... است.

غار جوجه

این غار در ۲۵ کیلومتری شرق قائن و ۵ کیلومتری جنوب غرب روستای خونیک علیا قرار دارد. غار جوجه یکی از شگفت‌انگیزترین غارهای طبیعی قائن است که از لحاظ باستان‌شناسی اهمیت دارد.

این غار بر خلاف اسم آن از بزرگ‌ترین غارهای شناسایی شده در خراسان جنوبی است که انتهای آن بر اثر زلزله یا فرسایش سنگ‌ها به مرور بسته شده است. دهانه این غار در ارتفاع تقریبی ۸۰ متر از کف دره رو به شرق قرار دارد.

داخل غار متشکل از یک تالار اصلی است و تشکیلات زیبای بلوری و گل کلمی بر سطح دیواره‌ها و سطح کف مشاهده می‌شود.

همچنین در قسمت‌هایی از غار تشکیلات زیبای استالاکتیت و استالاگمیتی دیده می‌شود. در داخل غار می‌توان آثار پراکنده سفال را مشاهده کرد.

در ابتدای غار حوضی ساخته شده از مصالح سنگ و ساروج وجود دارد. نرسیده به غار جوجه از مسیر رودخانه، در سمت چپ یک کوه سنگی دهانه‌ای به نام کال زاغو دیده می‌شود

برای پیمایش این غار نیاز به تجهیزات سنگ‌نوردی است. این غار نیز به وسیله زلزله مسدود شده و تنها ۶۰۰ متر از مسیر قابل پیمایش است.

قلعه کوه قاین

 قلعه کوه قائن واقع در سه کیلومتری شهر قاین از بزرگترین دژهای خراسان جنوبی بوده که سال‌ها مرکز حکومت حکام ایالت قهستان بوده است.

قلعه کوه قاین یکی از پایگاه‌های عمده فداییان دوره اسماعیلیه است. همچنین این قلعه مشرف بر منطقه قهستان است بطوریکه حکام آن در هنگام خطر یا حمله دشمن از مناطق شرقی، با نور آتشی که برفراز قلعه کوه زردان در فاصله ۶۰ کیلومتری آن توسط قوای نظامی خودی برافروخته می‌شد، آگاه می‌شدند.

قلعه با تابعیت از ناهمواری‌های کوه از دو بخش متمایز که یکی متعلق به سربازان و دیگری بخش امیرنشین بوده ساخته شده و گنجایش هزاران سرباز را داشته است.

قلعه کوه قاین از سمت جنوب و شرق به کوهستان و از سمت غرب و شمال مشرف به دشت قاین است و شکل معماری و فرم طاق‌ها، طاقچه‌ها و درگاه‌های به جا مانده و تشابه آن با آشیانه عقاب در غرب استان فارس قدمت این قلعه عظیم سنگی را تا دوره ساسانیان تایید می‌کند.
قلعه فعلی بر ویرانه‌های قلعه قدیمی ساخته شده و مصالح عمده‌ای که در ساختمان این قلعه به کار رفته سنگ و ساروج است ضمن آنکه تمام سطوح دیوارها و بدنه بیرونی حصار برج‌ها بندکشی شده است.

این بنا نیز با شماره ۴۸۰۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

صنایع دستی قاین

صنایع دستی قاینات همانند پیشینه تاریخی این منطقه دارای قدمت و اصالت بوده و از تنوع و ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار است و در کتب معتبر تاریخی به صناعات زیرک و استاد این منطقه و بافته‌های داری و نساجی سنتی (کرباس و پلاس) اشاره شده است.

پارچه و فرش نیز از صادرات قاینات به دیگر نقاط بوده و ابریشم قاین و پارچه‌هایی که از آن اعیان و اشراف قبا می‌ساختند نیز در زمره این اقلام صادراتی قرار گرفتند.

در خصوص قالی و قالیچه قاینات در منابع تاریخی اشاره شده است که اگر به لطافت و ظرافت قالی و قالیچه کرمان و کاشان نباشد یقینا در استحکام، دوام و ثبات رنگ بر قالی های سایر نقاط مزیت دارد.

به طور کلی از صنایع دستی بومی شهرستان قاینات می‌توان به تولید انواع قالی و قالیچه، جاجیم بافی، پلاس بافی، سفره آردی، گلیم بافی، ریسندگی، دباغی سنتی، سفالگری، رو دوزی‌های سنتی، سبد بافی(پخل بافی) و چلنگری(آهنگری سنتی) وحوله بافی اشاره کرد.

مناطق مهم این تولیدات شهرهای قاین، آرین شهر، نیمبلوک، خضری و روستاهای مهنج، روم، تجن، بیهود، اسفدن، آفریز، نیگ، زول، سراب، اخنجول، کرغند، شیر خنج، اندریک، اویج، باراز، کرچ و خشک است. 

از محصولات کشاورزی قاین می توان به زعفران، گندم، جو و پسته اشاره کرد اما آنچه این شهرستان را به سرزمین طلای سرخ و یاقوت سرخ معروف کرده وجود «زعفران» و «زرشک» با دارا بودن بهترین کیفیت در کشور و دنیا است.

انتهای پیام