به گزارش ایسنا، در این نامه بااشاره به نظرات رییس سازمان هواشناسی در مصاحبه با ایسنا در خصوص باروری ابرها مورخ ۱۸ بهمن ۹۶ آمده است: "بر اساس سومین ویرایش کتاب «راهنمای اجرای پروژه‌های باروری ابرها با هدف افزایش بارش» منتشر شده توسط انجمن مهندسین عمران آمریکا در سال ۲۰۱۶ که مستند بر مقالات علمی معتبر جهانی است و کتاب مرجع پروژه‌های باروری ابرها در سراسر دنیا محسوب می‌شود (کتاب ASCE(۲۰۱۶)) و آخرین بیانیه رسمی انجمن تعدیل وضع هوا در سال ۲۰۱۱ (صفحات ۱۴۵ تا ۱۵۰ کتاب ASCE(۲۰۱۶))، باروری ابرهای سرد می‌تواند بارش را در مناطق مستعد و شرایط مناسب به میزان ۵ تا ۱۵ درصد افزایش دهد.
بدیهی است و البته کارشناسان امور آب و تصمیم سازان آگاه خود می‌دانند در کشورهایی مانند ایران که با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند و در دهه‌های اخیر با افزایش تدریجی شدت خشکسالی مواجه بوده‌اند یک قطره آب چه ارزشی دارد و استحصال حتی ۱۰ درصد بارش بیشتر تا چه میزان می‌تواند در کاهش خسارات ناشی از خشکسالی موثر و چشمگیر باشد. به همین دلیل و با استناد به آخرین گزارش تیم تخصصی سازمان جهانی هواشناسی در خصوص تعدیل وضع هوا در سال ۲۰۱۶ علاوه بر کشور آمریکا، استرالیا، فلسطین اشغالی، چین، تایلند و هند که از بدو ابداع این فناوری تا کنون به صورت پیوسته و در برخی موارد ناپیوسته بطور جدی به اجرای این برنامه‌ها اقدام می‌کنند به دلیل کمبود روز افزون منابع آب، تعداد کشورهای فعال در زمینه اجرای عملیات باروری ابرها در سال ۲۰۱۶ به ۵۶ کشور افزایش یافته است و کشورهایی همچون امارات متحده عربی با داشتن تنها بطور متوسط ۱۵ روز بارشی با تجهیز خود به امکانات بارورسازی ابرها از جمله شش هواپیمای بارورسازی و پنج رادار هواشناسی با کمک شرکت‌های آمریکایی سالانه اقدام به اجرای بطور متوسط ۲۰۰ عملیات بارورسازی ابرها کرده و یا کشور خشکی همچون عمان با کمک کارشناسان استرالیایی چند سالی است برنامه‌های افزایش بارش را در کشورش آغاز کرده است. فلسطین اشغالی نیز که خود پیشگام در امر بارورسازی ابرها است همزمان با اجرای پیوسته باروری ابرها طی ۵۰ سال گذشته در قسمت‌های شمالی کشور خود، برنامه‌های تحقیقاتی خود در بخش‌های جنوبی کشورش را در دستور کار قرار داده است.
بر اساس گزارش تیم تخصصی سازمان جهانی هواشناسی در خصوص تعدیل وضع هوا در سال ۲۰۱۶، آمریکا یکی از کشورهایی است که بیشترین سرمایه گذاری را همراه با کشورهای چین، تایلند و هند جهت فعالیت‌های بارورسازی ابرها در کشورش انجام می‌دهد. بر اساس این سند بیشتر برنامه‌های جدید عملیاتی حتی در آمریکا بدون هیچگونه ارزیابی و یا با ارزیابی‌های محدود آغاز شده و برخی پروژه‌ها از قبیل پروژه باروری ابرها در یوتا یا استرالیا، زیر نظر شرکت‌های تامین نیروی برق‌آبی در طول ۵۰ سال بطور مستمر و بدون وقفه انجام می‌شوند. لذا بر خلاف ادعای مطرح شده در خصوص اینکه آمریکا برنامه‌های بارورسازی ابرها را رها کرده است، پروژه‌های باروری ابرها در این کشور هم از نظر اجرایی و هم از نظر تحقیقات کاربردی هر ساله رشد چشمگیری داشته است. گواه این ادعا اینکه بر اساس گزارش تیم تخصصی سازمان هواشناسی در سال ۲۰۱۳ بودجه اختصاص یافته در این زمینه در این سال نسبت به پنج سال قبل از آن افزایش داشته است. شکل زیر نقشه پهنه بندی ارتفاعات آمریکا را نشان می‌دهد.
بر اساس گزارشات منتشر شده از این کشور کلیه ایالات نیمه غربی آمریکا شامل ۹ ایالت که روی نقشه مشخص شده است حتی در مناطق خشکی از قبیل ایالات نوادا و یوتا (بر خلاف ادعای مطرح شده در خصوص عدم قابلیت اجرای این برنامه در مناطق خشک) عمدتا در مناطق کوهستانی با تعریف پروژه‌های جداگانه بر اساس حوزه آبریز، دارای یک شبکه منسجم ژنراتورهای زمینی است و همزمان نیز با استفاده از هواپیما پروژه‌های باروری ابرها را انجام می‌دهند. این پروژه‌ها در تمام این ایالت‌ها با مدیریت «شرکت‌های مدیریت منابع آب»، «احیا اراضی و منابع طبیعی» و شرکت‌های «تولید نیروی برق‌آبی» و با کمک شش نهاد و شرکت علمی و اجرایی انجام می‌شود که عبارتند از:
۱- Weather Modification Incorporated (WMI)
۲- North American Weather Consultants, Inc (NAWC)
۳- Cloud Seeding Operations and Atmospheric Research (SOAR)
۴- Notional Center for Atmospheric Research (NCAR)
۵- Desert Research Center (DRI)
۶- The North American Weather Modification Council (NAWMC)
جالب توجه اینکه شرکت مهندسین مشاور تعدیل وضع هوای آمریکای شمالی (The North American Weather Modification Council (NAWMC)) در ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱ در ایالت تگزاس کار خود را در زمینه بارورسازی ابرها آغاز کرده که گواهی دیگری بر توسعه فعالیت‌های بارورسازی ابرها در آمریکا است.
باروری ابرها در ایران که از ۲۰ سال گذشته توسط مرکز ملی باروری ابرها وابسته به وزارت نیرو با مرکزیت یزد اما با رسالت فعالیت ملی در سطح کشور اجرا شده است بر خلاف ادعای مطرح شده، مختص استان یزد نبوده و در استان‌های شمالی، شمال غربی و غربی کشور از جمله استان‌های گیلان، زنجان، آذربایجان غربی و شرقی، کرمانشاه، چهار محال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد نیز به اجرا درآمده است (۱۶ استان کشور تحت پوشش عملیات بارورسازی ابرها قرار گرفته‌اند). پروژه‌های افزایش بارش در استان یزد نیز نه تنها بر روی ارتفاعات این استان که پتانسیل مناسبی برای اجرای بارورسازی دارند انجام شده است بلکه به دلیل پتانسیل بالای رشته کوه‌های زاگرس بویژه ارتفاعات کوهرنگ و نقش حیاتی آن در تامین آب استان یزد، با اولویت بیشتری در این مناطق اجرا شده و نتایج قابل توجهی نیز بدست آمده است بطوریکه به جرأت می‌توان ادعا کرد بخش قابل توجهی از آب انتقالی ارتفاعات کوهرنگ به استان یزد توسط منابع آب جوی از طریق بارورسازی ابرها تولید می‌شود.
در نقاط مختلف کشور اعم از شرق، غرب، شمال و جنوب کشور پتانسیل بسیار خوبی جهت اجرای این برنامه‌ها وجود دارد که با برنامه‌ریزی جامع مدیریت منابع آب جوی می‌توان با توسعه فعالیت‌های اجرایی هم به روش زمینی و هم با استفاده از هواپیما زمینه را جهت استحصال بیشتر این منابع عظیم آب فراهم کرد. قابل توجه اینکه ارزیابی انجام شده توسط تیم تخصصی و علمی موسسه آب دانشگاه تهران از پروژه باروری ابرها در سال آبی ۹۴ – ۹۳ حاکی از استحصال ۲ و ۰.۱۰۵ میلیارد متر مکعب آب استحصالی اعم از آبهای زیرزمینی و رواناب به ترتیب در مناطق مرکزی ایران و استان تهران و مناطق مجاور بوده است.
همچنین بر اساس مقالات علمی معتبر که نتایج آنها همگی در کتاب ASCE(۲۰۱۶) گردآوری شده است نسبت سود به هزینه در بیشتر پروژه‌های باروری ابرها نسبت به روش‌های دیگر، مطلوب و قابل توجه ذکر شده است. بر اساس این کتاب مرجع، نسبت سود به هزینه در ایالت یوتا ۳ به ۱ تا ۱۰ به ۱ و در ایالت کالیفرنیا ۱۳ به یک تا ۶۱ به ۱ و هزینه تولید یک متر مکعب آب حاصل از اجرای برنامه باروری ابرها یک دلار بر ایکر فوت و یا به عبارتی ۱ دلار بر ۱۲۳۴ متر مکعب (۰.۰۰۰۸ دلار بر متر مکعب) گزارش شده است. برای نمونه در ایالت یوتا ۱۸ استان با مشارکت ۰.۵ میلیون دلار باروری ابرها را در حوزه‌های آبریز آن به اجرا گذاشته‌اند.
در ایران نیز نتایج سه دوره ارزیابی اقتصادی از پروژه‌های باروری ابرها که هم توسط مهندسین مشاور مهاب قدس و هم توسط گروه اقتصاد دانشگاه تهران انجام شده هزینه هر متر مکعب آب استحصالی حاصل از اجرای باروری ابرها در ایران را بین ۸۰ تا ۴۴۰ ریال برآورد کرده است که در مقایسه با روش‌های دیگر تامین آب بسیار مقرون به صرفه است (گزارشات مربوطه در مرکز اسناد مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها وجود دارد). شایان ذکر است اعتبارات مرکز ملی باروری ابرها که صرف اجرای پروژه‌های افزایش بارش در نقاط مختلف کشور با دو فروند هواپیمای بارورسازی ابرها، بهره‌برداری از سه دستگاه رادار هواشناسی روسی در مناطق مرکزی ایران، تامین مواد باروری و دیگر هزینه‌های جاری و قراردادهای منعقده جهت انجام مطالعات و تحقیقات باروری ابرها بوده است از ابتدای تاسیس تا کنون بطور متوسط ۴ میلیارد تومان بوده است. برای مثال اعتبارات سال گذشته مرکز تنها ۹ میلیارد تومان بوده است که در مقایسه با هزینه‌های سایر روش‌های تامین آب جزئی است. نظر به اینکه با استفاده از فناوری بارورسازی ابرها آب تولید می‌شود بنابراین امتیاز بالایی در مقایسه با روش‌های انتقال آب از منابع آبی دارد.
در این نامه بااشاره به صورتجلسه فیمابین وزارت نیرو و سازمان هواشناسی در سال ۷۵ - که امر تحقیقات بر عهده سازمان هواشناسی و امر اجرا بر عهده وزارت نیرو گذاشته شده است- ، عنوان شده است: سازمان هواشناسی نتوانسته است همگام با وزارت نیرو وظیفه خود را حداقل در شناخت صحیح اصول علمی پروژه‌های باروری ابرها به نحو مطلوبی انجام دهد. در ابتدا اینکه نظریه آقای دکتر پرهیزگار مبنی بر وجود جریانات صعودی و رطوبت کافی در ابرهای جبهه‌ای ایران و عدم نیاز آنان به بارورسازی و یا ادعای اطمینان از وجود مولفه‌های بارش در این ابرها مستلزم این است که سازمان هواشناسی تحقیقات میدانی درون ابر را انجام داده باشد که این سازمان به دلیل نداشتن تجهیزات کافی تا کنون در این خصوص هیچ تحقیقاتی انجام نداده و از آن مهمتر اینکه باروری ابرها در کشور روی ابرهای سرد صورت می‌گیرد و لذا بر اساس اصول علمی تایید شده دنیا (صفحات ۸۲ و ۸۳ ASCE(۲۰۱۶)) در خصوص این نوع از باروری، یدید نقره نقش هسته‌های یخ ساز را در ابر ایفا می‌کند و نه هسته تراکم و هسته‌های میعان در این زمینه نقشی ندارد و مربوط به ابرهای گرم است که عمدتا در ایالت‌های تگزاس، داکوتای شمالی و کانزاس آمریکا و کشورهایی مانند هند، تایلند و امارات متحده عربی صورت می‌گیرد.
علاوه بر آن رادارهای هواشناسی در سطح دنیا قادر به شناخت برخی پارامترهای مهم فیزیکی ابر است و اطلاعات تکمیلی در خصوص میکروفیزیک ابر با نمونه گیری جوی با استفاده از هواپیماهای تحقیقاتی میسر است. رادارهای هواشناسی اطلاعات لازم در خصوص یافتن فرصت‌های باروری شامل پارامترهای موثر در کارآیی یدید نقره را بطور مناسبی در اختیار کارشناسان هدایت پرواز عملیات باروری قرار می‌دهند و خوشبختانه سازمان هواشناسی خود مجهز به ۹ دستگاه رادار هواشناسی با قابلیت‌های بالایی است که در صورت تمدید مجوز دسترسی به آن از طرف این سازمان نیاز این مرکز را جهت باروری ابرها در نیمه غربی ایران برآورده می‌کند و امید است مدیریت این سازمان با گسترش فعالیت‌های خود و تجهیز نیمه شرقی کشور به رادارهای هواشناسی زمینه اجرای مناسب باروری ابرها را در این مناطق نیز فراهم آورد. ضمن آنکه «مطالعات امکان سنجی باروری ابرها در حوزه‌های آبریز ایران» طی انعقاد قراردادی بین وزارت نیرو و سازمان هواشناسی توسط آن سازمان - پژوهشکده هواشناسی انجام شده که در سال ۹۵ به پایان رسید. بر اساس نتایج این مطالعه، زمان‌ها و مکان‌های مناسب برای بارورسازی ابرها و بسیار جزئیات دیگر در خصوص فناوری بارورسازی ابرها در مناطق مختلف کشور به تفکیک به وزارت نیرو اعلام شده است.
در این نامه درباره اثرات مخرب زیست محیطی و خطرناک بودن پروژه باروری ابرها، آمده است: مطالعات وسیع میدانی و آزمایشگاهی نشان داده‌اند استحصال آب از طریق باروری ابرها هیچ تاثیر معنی داری بر محیط زیست ندارد، اثرات محیط زیستی این برنامه‌ها را از همان نوع و مقداری می‌داند که بر اثر افزایش بارش طبیعی رخ می‌دهد همانند تغییر تدریجی ترکیب بوته گیاه وقتی در اقلیم مرطوب‌تر قرار می‌گیرد. مطابق با این سند، خطر زیست محیطی استفاده از مواد هسته ساز یخی بویژه یدید نقره ناچیز است و تاثیر معنی داری بر گیاهان و حیوانات ندارد.
علاوه بر آن بر اساس بیانیه انجمن تعدیل وضع هوا در سال ۲۰۰۹ مطالعات نشان می‌دهند بر اثر کلیه فعالیت‌های صنعتی از جمله روکش‌های الکتروشیمیایی، تولیدات آلیاژ فلزات خاص و اجزاء الکتریکی، صنایع عکاسی، فضولات شهری و کارخانجات تصفیه فاضلاب و غیره مقدار ۲.۷۴۰.۰۰۰ کیلوگرم نقره در سال ۱۹۷۸ به محیط زیست ایالات متحده آمریکا وارد شده است. در حالی که در همان سال بر اثر فعالیت‌های باروری ابرها در ایالت‌های غربی آمریکا تنها ۳۰۰۰ کیلوگرم نقره (به صورت یدید نقره) به محیط اضافه شده که در حدود ۰.۱ درصد از آن محسوب می‌شود. به عبارت دیگر غلظت نقره وارد شده به محیط زیست بسیار کمتر از سطوح سمی آن است(صفحه ۳ کتاب ASCE(۲۰۱۶)).
در این نامه با تاکید بر اینکه مرکز ملی باروری ابرها در هیچ سند مکتوب و یا مصاحبه خبری ادعا نکرده که می‌تواند مشکل کم آبی کشور را حل کند تاکید شده است: کارشناسان مرکز ملی باروری ابرها در تمام جلسات مدیریتی و کارشناسی اعلام کرده‌اند باروری ابرها را باید به عنوان ابزاری در جعبه ابزار مدیریت منابع آب در نظر گرفت و آن را بطور پیوسته و ممتد حتی در دوره‌های ترسالی به اجرا درآورد. لازم به توضیح است منابع و اسناد علمی معتبر نیز گویای این موضوع است. برای مثال بر اساس بیانیه رسمی سازمان جهانی هواشناسی در سال ۲۰۱۰ (صفحات ۱۵۱ تا ۱۵۴ کتاب ASCE(۲۰۱۶))، «بایستی به تعدیل آب و هوا به عنوان بخشی از استراتژی مدیریت یکپارچه منابع آب نگاه شود» و بر اساس بیانیه رسمی انجمن مهندسین آمریکا در سال ۲۰۱۲ (صفحات ۱۴۴ و ۱۴۵ کتاب ASCE(۲۰۱۶))، «افزایش تقاضای آب بر اثر افزایش جمعیت و موضوعات محیط زیستی، منابع جهانی آب را تحت فشار قرار داده و لذا مدیریت و طراحی مناسب آب جوی می‌تواند پتانسیلی برای افزایش قابل ملاحظه منابع آب طبیعی توأم با کاهش هزینه‌های زیاد در ایجاد امکانات جدید باشد.» همچنین بر اساس بیانیه انجمن هواشناسی آمریکا در سال ۲۰۱۰ (صفحه ۱۴۹ ASCE(۲۰۱۶))، «افزایش بارش از طریق باروری ابرها بایستی به صورت مداوم و پیوسته به عنوان یک اقدام برای تسکین و تخفیف خشکسالی در نظر گرفته شود. فرصت‌های افزایش بارش در طول دوره خشکسالی کاهش می‌یابد و اگر به عنوان بخشی از استراتژی مدیریت آب در طولانی مدت و به صورت پیوسته و مداوم در سال‌های متمادی در نظر گرفته شود برنامه‌های افزایش بارش در تخفیف اثرات خشکسالی موثرتر خواهد بود چرا که موجب ایجاد فرصت‌هایی برای ایجاد رطوبت خاک، بهبود زمین‌های کشاورزی و افزای مخازن آبی خواهد شد».
باروری ابرها در حال حاضر و بر اساس نظرات صاحبنظران این فناوری در دنیا منعطف‌ترین نوع مدیریت آب را به خود اختصاص می‌دهد چرا که یک فناوری قابل اجرا از یک منطقه به منطقه دیگر است و نیازی به ساختن سازه‌های بزرگ، پایدار و گران از قبیل سامانه‌های انتقال آب را ندارد. از طرفی پروژه‌ها می‌توانند به سرعت جابه جا و عملیات باروری بر اساس نیازهای آبی تنظیم شوند و در صورت ایجاد شرایط خطرناک آب و هوایی به سرعت به حال تعلیق درآیند.
لذا با عنایت به اینکه کشور ایران در یک منطقه خشک و نیمه خشک دنیا قرار گرفته است پدیده تغییر اقلیم بصورت روزافزون گریبانگیر کشورهایی از جمله ایران خواهد شد که با چالش تامین آب کافی مواجه هستند بنابراین انتظار می‌رود مسئولان، تصمیم سازان و برنامه ریزان کشور با همدلی و همکاری بیشتر و به دور از فرافکنی‌ها و ملاحظات کوتاه مدت و سودآور سازمانی، با کلان‌نگری و در نظر گرفتن منافع ملی، تلاش کنند تا نه تنها از تمام راهکارهای ممکن جهت رفع مشکلات و کمبودهای کشور استفاده کنند بلکه با به اشتراک گذاشتن امکانات، تجهیزات، دانش و قابلیت‌های خود جایگاه خود را بویژه در فناوری‌های جدید در دنیا و بویژه در منطقه خاورمیانه حفظ کنند.
در پایان آمده است: باروری ابرها به عنوان شاخه‌ای از علم تعدیل وضع هوا، مجموعه‌ای از فناوری‌های ایمن، علمی و ثابت شده جهت افزایش بارش یا برف، کاهش خسارات تگرگ و مه زدایی است. علوم مربوط به بارورسازی ابرها به عنوان زیر مجموعه تعدیل وضع هوا موضوعی بسیار تخصصی است که علاوه بر جنبه دانش و فناوری نهفته در آن نیازمند کسب و تجربه و تبحر در حین اجرا است و صرف تحصیل یا داشتن تجربه در رشته هواشناسی، موجب تخصص و کسب علم در حوزه میان رشته‌ای تعدیل وضع هوا، علی رغم ارتباط بین آنها نمی‌شود. طرح سوال «آیا باروری ابرها بحران آب را رفع می‌کند؟» اساسا اشتباه است چرا که هیچ فناوری به تنهایی نمی‌تواند بحران آب را حل کند بلکه با مجموعه ابزارهای مدیریت منابع آب که یکی از آنها باروری ابرها با هدف مدیریت عرضه آب است می‌توان با تغییرات آب و هوا سازگار شد و با مدیریت همزمان مصرف و عرضه آب می‌توان به موفقیت رسید. لذا انتظار بیهوده از یک فناوری و یک راهکار چیزی جز ضربه زدن به کل برنامه‌های مدیریت آب نتیجه‌ای در بر خواهد داشت.
انتهای پیام