شیرین بهادری نیا ـ دانشجوی دکتری کارست و غارشناسی از موسسه تحقیقات کارست پوستوینا، اسلوونی و عضو اتحادیه جهانی غارشناسی (UIS) و انجمن غار و غارنوردی ایرانیان ـ در یادداشتی با عنوان «توسعه و ایجاد غارهای گردشگری و مدیریت گردشگری در آن ها» که در اختیار ایسنا قرار داده، به بیراهه زدن ها برای تغییر هویت غارهای ایران اشاره کرده و ضمن ارائه معیارهای جهانی برای توریستی کردن غارها، درخواست کرده، روند غیرعلمی ای که در کشور برای تبدل غارها به جاذبه گردشگری آغاز شده، متوقف شود.

این یادداشت هشداردهنده در آستانه روز جهانی غار پاک (۲ مهرماه) درحالی در ایسنا منتشر شد که قرار است نسخه دیگری از غارهای علی صدر، قوری قلعه و کتله خور، این بار برای غار آبی قلایچی بوکان در استان آذربایجان غربی پیچیده شود.

بهادری نیا با تلاش برای یادآوری معیارها و استانداردهای جهانی غارهای توریستی نوشته است: «در پی گزراش های مکرر از غارنوردانی که در زمینه حفاظت از غارهای کشورمان فعالیت می کنند، مطلع شدم که غار زیبا و ارزشمند قلایچی توسط اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان غربی و شهرستان بوکان و یک پیمانکار خصوصی در دست تغییر و توسعه و تبدیل به یک غار توریستی است. از طرفی مطلع هستیم که انجام این عملیات بدون هیچ گونه مطالعات پیشین در حال انجام است و هیچ گونه کارشناسی و استانداردسازی در مورد نحوه توسعه غار و تبدیل آن به یک بستر گردشگری انجام نشده است.

ستون های عظیم و قطور آهکی در این غار نشانه قدمت و سن زیاد غار و همچنین وجود شرایط ویژه حاکم در غار است. وجود یک دریاچه دائمی به وسعت ۵۰ متر مربع در عمق ۱۵۰ متری از سطح زمین نیز حاکی از احتمال ارتباط این غار با منابع آب های زیرزمینی منطقه است. چنین ویژگی هایی می توانند برخی از دلایل مهمی باشند تا غار قلایچی یکی از با ارزش ترین غارها بین دوهزار غار ثبت شده در کشور ایران باشد. به همین دلیل خواهشمندم بعد از مطالعه متن حاضر که کاملا بر اساس اطلاعات علمی و کاربردی نوشته شده است، نسبت به این اقدام نسنجیده و بدون آگاهی و دانش کافی واکنش نشان داده و از آن جلوگیری کنید.

گردشگری شدن یک غار مانند قلایچی دارای شرایط بسیار حساس و سنجیده است که باید زیر نظر متخصصان غارشناس و نه فقط زمین شناس انجام شود، زیرا علم زمین شناسی کاملا با علم غارشناسی متفاوت است.

برای انجام چنین عملیات مهم و عظیمی باید یک تیم کارشناسی از متخصصان زیر تشکیل شود؛ غارشناس، زیست شناس غار، آبشناس کارست، زمین شناس، جغرافی دان، کارشناس روابط عمومی، کارشناسان ژئوتوریسم و مدرسان راهنمای غار، مهندسان عمران و متخصصان دیگری که در جلسات مشاوره در مورد گردشگری کردن غار حضور آنها لازم می شود. اعضای این تیم باید با توجه به معیارهای ارائه شده توسط محققان و سازمان های جهانی امکان گردشگری شدن غار را بررسی کنند و بعد از انجام مطالعات کافی و انتخاب راهکارهای مناسب و کارشناسی شده به آماده سازی غار بپردازند. ولی در هیچ یک از غارهای گردشگری کشورمان تا کنون چنین مطالعاتی قبل از توسعه و بازگشایی غار صورت نگرفته است. به همین دلیل بعد از بهره برداری از غارها شاهد بروز حوادث مختلفی هستیم که نتیجه عدم انجام مطالعات پیشین است.

کشور ایران با تلاش‌های بی دریغ اعضای انجمن غار و غارنوردی ایرانیان در سال ۱۳۹۱ (۲۰۱۳) عضو اتحادیه جهانی UIS شد. به عنوان عضوی از یک سازمان جهانی، پسندیده است که از قوانین مطرح شده آن در مورد غارها و نحوه استفاده و بهره برداری و حفاظت آن ها پیروی کنیم، زیرا این استانداردها تنها برای بقای بیشتر و حفظ این پدیده های آسیب پذیر ایجاد شده است.

با بکارگیری و توجه به این معیارهای ارزنده، نه تنها در نگهداری این میراث‌های طبیعی کوشیده‌ایم، بلکه می‌توانیم به شکل صحیح از غارها بهره برده و به توسعه گردشگری در مناطق مختلف کمک کنیم، ولی در مرحله اول باید آگاهی کافی از نحوه برخورد با این محیط آسیب پذیر را داشته باشیم و از نقاط ضعف آن با خبر شویم. متاسفانه در کشور عزیزمان ایران امر گردشگری در غارها بدون برنامه و هدف حفاظت در حال انجام است که البته تا کنون صدمات جبران نا پذیری نیز در غارهای وسیع و زیبای کشور بجا گذاشته است. امید است با توجه به این معیارهای ارزنده که نتیجه سال ها مطالعه بر روی غارهای گردشگری است، راهکارهای صحیح و مناسبی برای انجام عملیات گردشگری در غار قلایچی انتخاب شود، یا حتی بعد از انجام مطالعات پیشنهاد شده فعلا از انجام این کار صرفنظر شود.

تبدیل غارهای طبیعی به غارهای توریستی از ۴۰۰ سال پیش آغاز شده است. امروزه تقریبا همه کشورهای دنیا حداقل یک غار گردشگری دارند. البته بیشتر کشورها دارای تعدادی غار گردشگری هستند. در جهان حدود ۵۰۰ غار مهم گردشگری وجود دارد. تقریبا ۲۵۰ میلیون بازدیدکننده هر سال برای دیدن آن ها بلیط می خرند. اگر تمام فعالیت های مربوط به بازدید از یک غار (حمل و نقل افراد، اسکان مسافران و غیره) در نظر گرفته شود، حدود ۱۰۰ میلیون نفر به طور مستقیم یا غیر مستقیم از این غارها کسب درآمد می کنند. اگر گردشگری در مناطق سطحی غارها و ژئوپارکها را نیز اضافه کنیم این ارقام دو برابر می شوند. بنابراین واضح است که غارهای گردشگری فعلا از مهمترین بخش های سایت های ژئوتوریسمی هستند که نقش مهمی در رشد منابع اقتصادی کشورهای در حال توسعه دارند.

از سوی دیگر غارها منابع مهم علمی نیز هستند و اطلاعات با ارزشی از دوران کواترنر در خود حفظ کرده اند. غارها اطلاعات مهمی از اقلیم و جغرافیای گذشته در اختیار محققان قرار می دهند، ولی حقیقتی در مورد غارها وجود دارد. این محیط های ارزشمند بسیار آسیب پذیرند. زمانی که یک غار به محیط گردشگری تبدیل می شود، براحتی تخریب شده و از بین می رود. البته می توان از زیبایی ها و ارزش های علمی یک غار در کنار هم استفاده کرد، ولی برای رسیدن به این هدف باید قوانین سخت و حساسی رعایت شود. این قوانین مربوط به مراحل قبل از بازگشایی غار، انجام عملیات تبدیل غار به یک غار توریستی و زمان بهره برداری غار و بازدید گردشگر است.

بر اساس نتایج پژوهش های دو محقق برجسته ( Arrigo A. Cigna , Paolo Forti ) در زمینه غارشناسی و گردشگری و حفاظت از غارها و همچنین اتحادیه جهانی غارشناسی و غارنوردی (UIS) معیارهایی برای ایجاد و مدیریت و حفاظت از غارهای گردشگری ارائه شده است که در سالهای ۲۰۰۵ و ۲۰۰۹، این دستورالعمل ها توسط UIS برای حفظ و مدیریت غارهای گردشگری تصویب شد که باید در این غارها اجرا شود؛  
قبل از انجام هرگونه عملیات فیزیکی و ساخت و ساز در غار باید مطالعات دقیق انجام شود و مشخص شود آیا غار برای تبدیل به یک غار گردشگری مناسب است یا نه؟

اگر برای دسترسی گردشگر به غار یک مسیر جدید بازگشایی می شود، باید از سیستم air lock در ابتدای مسیر استفاده شود. به این منظور که هیچ تغییر ناگهانی و قابل ملاحظه ای در محیط غار بوجود نیاید.

تا حد امکان باید از حفاری و تخریب ساختارهای درون غار جلوگیری کرد و تزیینات غار در مراحل مسیرسازی و غیره باید حفظ شوند.

موادی که در غار استفاده می شوند باید با محیط غار سازگار بوده یا اینکه به محیط غار و اقلیم آن صدمه نزنند. به عنوان مثال برای پله ها و مسیرها باید از فلزاتی استفاده شود که در اثر رطوبت زنگ نمی زنند. استفاده از چوب و موادی که تخریب می شوند مجاز نیست.

برای انتخاب لامپ های درون غار باید بسیار دقیق بود و تا حد امکان از لامپهای کم انرژی استفاده کرد.

تعداد افرادی که در هر بازدید وارد غار می شوند باید نسبت به میزان تحمل غار محدود شود.

گردشگر باید از یک مسیر وارد غار و از مسیر دیگری خارج شود. استفاده از یک مسیر واحد به منظور ورود و خروج مناسب نیست.

 اگر قرار است گردشگر ورزشی یا تخصصی از بخش های غیر توریستی غار دیدن کند باید تمام موارد امنیتی گردشگری رعایت شود. همچنین حضور این افراد نباید به محیط بکر غار صدمه بزند.

زمانی که در روی سطح غار عملیات ساختمان سازی و ایجاد اماکن رفاهی (پارکینگ، رستوران، سرویس بهداشتی ...) برای گردشگر صورت می گیرد، باید در حفظ اکوسیستم و پوشش گیاهی و جانوران تلاش کنیم و حداقل تخریب صورت گیرد.

باید مراقب بود هیچ گونه آلودگی و فاضلاب از روی سطح و ساختمانهای روی غار وارد سیستم غار نشوند.

اقلیم غار باید مورد نظارت و آنالیز قرار گیرد. میزان جریان هوا در غار یکی از موارد مهمی است که باید بررسی شود.

وقتی شرایطی در غار وجود دارد که نیاز است مورد مطالعه قرار گیرد باید از کمک و راهنمایی متخصصان غارشناس بهره گرفت.

مدیر یک غار گردشگری باید در زمینه اقتصاد گردشگری در غارها و حفاظت از محیط غار توانایی و تخصص داشته باشد.

راهنماهای گردشگری در غارها باید به نحو شایسته ای آموزش ببینند تا بتوانند به خوبی در مورد غار و محیط آن به توریست اطلاع رسانی کنند.

انتهای پیام