به اندازه‌ای که بیشترین درصد توجه‌ها براساس اسناد موجود، علاوه بر زمان ساخت در یک مقطع خاص رخ داده‌ است و پس از آن به مرور نم‌زدگی در طول دست‌کم 30 سال گذشته تا امروز، پایه‌های این بنا را سست کرد چون عمده مشکلات این بنا در زیرزمین بود و نم کشیدن تاسیسات، رطوبت و پوسیدگی لوله‌های آن یکی از مهمترین مشکلات بود.

به گزارش ایسنا، امروز اما می‌توان گفت «حال خانه‌ی «قوام‌السلطنه» خوب است» ساختمان آجری و قدیمی که بیش از ۱۰۰ سال پیش برای یکی از صاحب منصبان دوره قاجار به نام «احمد قوام» ساخته شد و نخست مکان اقامت خانواده‌اش بود، بعدها به فرهنگسرای نوبهار تبدیل شد.

حتی سال ۱۳۳۲ به سفارت مصر فروخته شد و هفت سال بعد بانک بازرگانی ایران آن را خرید تا سال ۱۳۵۴ که توسط فرح خریداری شد و یکی دو سال بعد، مجموعه فرهنگی نوبهار در این مکان افتتاح شد و سال ۵۶ موزه آبگینه نیز به این مجموعه اضافه شد.

در سال‌های بعد آسیب‌های زیادی به دلیل شرایط روز جامعه به این بنای تاریخی وارد شد و حتی به جای این که کلاس‌های و برنامه‌های هنری، تئاتر و نمایش فیلم در آن برگزار شود، وزارت ارشاد آن را در اختیار یک ستاد گذاشت و پس از چند سال در اختیار بنیاد سینمایی فارابی قرار گرفت.

در طول سال‌های گذشته، آسیب‌های وارد شده به ساختمان تاریخی فرهنگسرای نوبهار یا بنیاد فارابی امروزی به مرور زیاد شدند، آسیب‌هایی که شاید به چشم ظاهر دیده نمی‌شدند یا اصلا ان قدر طبیعی شده بود که هیچ کس به آن‌ها به دید یک آسیب تدریجی نگاه نکند.

در طول سال‌های گذشته؛ آسیب‌های وارد شده به ساختمان تاریخی فرهنگسرای نوبهار یا بنیاد فارابی امروزی به مرور زیاد شدند، آسیب‌هایی که شاید به چشم ظاهر دیده نمی‌شدند یا اصلا ان قدر طبیعی شده بود که هیچ کس به آن‌ها به دید یک آسیب تدریجی نگاه نکند.

وارد باغ خانه قوام‌السلطنه که می‌شوید دو ساختمان به صورت قرینه در دو ضلع حیاط قرار گرفته‌اند؛ یکی موزه‌ی آبگینه و سفالینه‌های ایران که از لحظه ورود می‌توان آن را مشاهده کرد و دیگری در ضلع جنوبی حیاط و پشت پیچک‌ها و درختان تنومند باغ موزه است که حدود ۱۰۶ سال پیش به دستور احمد قوام ساخته و بعدها فرهنگسرای نوبهار(محل فعلی بنیاد فارابی) نام گرفت.

علیرضا تابش، مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی که بهمن ۹۳ به این فضا پا گذاشت؛ از زمان ورود دغدغه‌ی رفع آسیب‌ها داشت.

پیچک‌هایی که بعد از محصور کردن درختان تنومند باغچه و خشک کردن تدریجی آن‌ها، کف حیاط را با شیره‌های سیاه رنگ خود پُر کرده بودند یکی از این موارد بود که سرانجام درختان این باغ پس از ۲۰ سال هرس شده‌اند.

تابش در طول حدود ۹ ماه، بررسی‌های اولیه را برای ساماندهی و مرمت این ساختمان تاریخی انجام داد و بالاخره پاییز و زمستان ۹۴ جداره دیواره‌ها نیز از دود و آلودگی‌ها پاک شدند. آلودگی‌هایی که گفته می‌شود، انتخاب نوع شوینده برای آنها با توجه به قدمت بنا و حتی نوع سمباده‌ی آن دو هفته زمان ‌برد.

براساس بررسی‌ها، آسیب‌ها بیشتر متوجه دو ورودی باغ و جداره‌ها بود که مرمت‌هایی در آنها صورت گرفته و سردرها هم مرمت شده‌اند. بخش قاجاری فضا نیز مرمت‌هایی جزئی نیاز داشت که انجام شدند.

درواقع ساختمان بنیاد فارابی که کارش را با مدیریتی سید محمد بهشتی در سال ۶۲ آغاز کرد، در دوران علیرضا تابش به عنوان یازدهمین مدیر این بنیاد، این شانس را داشت تا با توجه به سابقه‌ی این مدیر در سازمان میراث فرهنگی در این بخش مورد توجه قرار بگیرد.

تابش درباره چگونگی آغاز مرمت این بنای تاریخی توضیح می‌دهد: هنگامی که به عنوان مدیرعامل بنیاد فارابی انتخاب شدم از آقای- رجبعلی خسروابادی – مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران – درخواست کردم که از مجموعه دیدن کنند. او پس از بازدید گفت که ما نمی‌توانیم به لحاظ بودجه کمکی به مجموعه کنیم اما برای مرمت و احیاء اسکندر مختاری- کارشناس پیشکسوت میراث فرهنگی - را برای انجام پروژه مرمت معرفی کرد.

او ادامه می‌دهد: با توجه به کمبود بودجه، در آن زمان تلاش شد تا مشارکت دیگر ارگان‌ها را برای مرمت اصولی بنا به کمک گیرد و سرانجام در پاییز ۹۴ سازمان زیباسازی شهرداری با مشارکت بنیاد فارابی مرمت این مجموعه را شامل کف‌سازی، جداره‌سازی و برچیدن بخش‌های الحاقی افزوده شده در یک دهه‌ی اخیر، بندکشی و مرمت آجرهای شکسته، زیر نظر اسکندر مختاری آغاز کرد.

به اعتقاد او بیشترین مشکلات این بنا مربوط به مواردی چون زیرزمین که شامل نم، رطوبت و پوسیدگی لوله‌ها بود بنابراین اقدامات اساسی در بخش تأسیساتی بنا انجام شد. قسمتی نیز از زباله تخلیه، مرمت شده و مبلمان شهری باغ هم کلاً تغییر کرد.

بر اساس آن‌چه امروز می‌توان در فضای باغ بنیاد فارابی به چشم دید، به وضوح می‌توان فهمید که مدیر وقت فارابی فقط به این اقدام اکتفا نکرده است؛ او از ابتدای سال ۹۵ ورود خودرو به مجموعه تاریخی بنیاد فارابی را ممنوع کرد و آشپزخانه صنعتی که روزانه ۳۵۰ پرس غذا به بیرون مجموعه ارائه می‌کرد را نیز تعطیل کرده است.

او از ابتدای سال ۹۵ ورود خودرو به مجموعه تاریخی بنیاد فارابی را ممنوع کرد و آشپزخانه صنعتی که روزانه ۳۵۰ پرس غذا به بیرون مجموعه ارائه می‌کرد را نیز تعطیل کرده است.

مرمت خانه‌ی قوام را بنیاد فارابی در مشارکت با سازمان زیباسازی شهر تهران انجام داد.

تابش با بیان این مطلب نیز می‌گوید: همکاری سازمان زیباسازی شهرداری تهران با بنیاد فارابی در راستای مرمت این خانه تاریخی نتیجه بخش بود.

وی می‌افزاید: در مذاکره با سازمان زیباسازی این موضوع را جا انداختیم که عمده مشکلات مجموعه تاریخی قوام السلطنه در زیرزمین است که باعث آسیب‌رساندن جدی به دو ساختمان تاریخی این مجموعه شده است.

سرانجام به گفته‌ی تابش؛ بهار امسال ساماندهی و مرمت این عمارت تاریخی به پایان رسید، مرمتی که همه‌ی بحث‌های محیطی مانند مبلمان شهری، نورپردازی و کارهای محیطی را به طور کامل در برمی‌گرفت.

اصلا چه شد که بنیاد فارابی به این بنای تاریخی قدم گذاشت؟

خانه قوام السلطنه در سال ۱۳۳۲ به سفارت مصر فروخته شد و هفت سال بعد بانک بازرگانی ساختمان را خریداری کرد. در دهه پنجاه این عمارت به تملک دولت درآمد و بخش بیرونی آن برای کاربری موزه آبگینه طراحی و بهره‌برداری شد و بخش اندرونی عمارت اواخر دوره پهلوی به عنوان مجموعه فرهنگسرای نوبهار متعلق به دفتر مخصوص فرح پهلوی کاربری فرهنگی به خود گرفت. در سال ۵۵ به منظور تکمیل مجموعه در اطراف دو بنای اصلی ساختمان‌های جانبی و زیبایی هماهنگ با ساختمان‌های موزه و فرهنگسرا، جهت امور اداری و نمایشی ساخته شد.

پس از انقلاب موزه آبگینه کماکان به فعالیت خود ادامه داد اما فعالیت فرهنگسرای نوبهار متوقف شد و ساختمان جنوبی آن در اختیار بخش فرهنگی یک نهاد خاص قرار گرفت.

در سال ۱۳۶۲ که باشگاه فارابی در باغ فردوس مستقر بود، قراربر تغییر مکان آن گذاشتند، به دلیل جابجایی مدیران وقت بنیاد (سید محمد بهشتی، مهدی یزدانی) به همراه نماینده وزارت علوم که فرهنگسراها و موزه‌ها زیرمجموعه آن محسوب می‌شد، چند مکان را برای استقرار  بنیاد سینمایی فارابی بازدید کردند که می‌توان از ساختمان فعلی سازمان میراث فرهنگی کشور و فرهنگسرای نوبهار نام برد.

 اما سرانجام آن نمایندگان، فرهنگسرا را انتخاب کردند و در هیات دولت بین وزرای وقت ارشاد  و علوم این مساله شفاها مطرح شد که محل سابق این فرهنگسرا، بنیاد فارابی باشد.

در آن سال که بنیاد سینمایی فارابی در ساختمان کنونی مستقر شد، موزه آبگینه و فرهنگسرای نوبهار دوساختمان مجزا از یکدیگر درنظر گرفته شدند و سرانجام  هفتم اردیبهشت ۷۷ نیز این بنا در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

به این ترتیب با استقرار ساکنان بنیاد فارابی، بار تاریخی دیگری بر دوش این ساختمان گذاشته شد و تاریخ سینمای پس از انقلاب به نوعی با این مکان پیوند خورد.

حالا اندرونی خانه قوام‌السلطنه بوی تاریخ سینمای ایران را می‌دهد، همان‌طور که می‌گویند می‌توان ساختمان قوام را « مهد تاریخ سینمای پس از انقلاب» نامید، بنائی که به‌تدریج تبدیل به برند سینمای ایران در جهان شد و آثار سینمایی نوین را پس از انقلاب به جشنواره‌ها و بازارهای جهانی سینما معرفی کرد و حتی با گذشت نزدیک به چهار دهه از انقلاب ایران، این بنیاد توانست فعالیت‌های بزرگی در سینمای ایران و شناساندن چهره فرهنگی ایران به جهان نشان دهد.

به گفته‌ی تابش در این بنا مذاکرات زیادی با چهره‌های جهانی سینمای جهان انجام شده و برخی از سینماگران جهان حتی تصاویر خانه قوام السلطنه را در خانه و اتاق کارشان نصب کرده‌اند.

«قوام‌السلطنه» که بود؟

احمد قوام، سیاستمدار ایرانی پایان دوره قاجار و پهلوی اول بود. او پنج بار نخست‌وزیر ایران شد، دو بار در سمت نخست‌وزیری دوره قاجار و سه مرتبه نیز در دوره پهلوی اول نخست وزیر ایران بود، او  نگارش فرمان مشروطیت را بر عهده داشت.

قوام‌السلطنه، در ۱۷ سالگی پیشخدمت ناصرالدین شاه شد. در ۲۹ سالگی در سفر سوم مظفرالدین‌شاه به اروپا او را همراهی کرد و پس از پایان این سفر بود که به «قوام السلطنه» مشهور شد. او بعدها به مقام دبیرحضوری دربار مظفرالدین شاه رسید و نویسنده «فرمان مشروطیت» و سپس رابط مظفرالدین شاه با مشروطه خواهان شد. ولی پس از مرگ مظفرالدین شاه و در دوران محمدعلی‌شاه، از سیاست کناره گرفت و راهی اروپا شد و به تحصیل در رشته حقوق پرداخت.

انتهای پیام