دکتر شاهین آخوندزاده در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص ارزیابی حوزه تحقیقات و فناوری سلامت طی چهار سال اخیر، با بیان اینکه بدون رنگ و بوی سیاسی و به عنوان یک استاد دانشگاه در این خصوص صحبت می‌کنم، اظهار کرد: همواره زمانی که اقدام به کاشتن بذر علم می‌کنیم، برای برداشت محصول به 4 تا 6 سال زمان نیاز داریم. در دوره اول دولت نهم، وزن تولید علم ایران خوب بود، به این دلیل که بخشی از این مساله مربوط به این می‌شد که آن تولیدات علمی ماحصل دولت قبل بود.

قائم مقام معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت افزود: اما در دوره دوم دولت قبل به دلایل مختلف وضع علم کشور همچون وضع صنعت نمای خوبی نداشت.

دلایل ایجاد تنش در حوزه علم در سال‌های گذشته

وی تصریح کرد: در این راستا می‌توان به تغییر شتاب‌زده و سیاسی رؤسای دانشگاه‌ها به عنوان یکی از این دلایل اشاره کرد. به عنوان مثال رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران که اتفاقا از جناح اصولگرا بود و به خوبی کار می‌کرد و در زمان او وضع علمی دانشگاه نیز خوب بود، یک شبه تغییر کرد و دانشگاه ناگهان دچار تنش عظیمی شد.

آخوندزاده ادامه داد: همچنین شتابزدگی در جذب دانشجو و جذب دانشجویان تحصیلات تکمیلی بدون چارچوب از دیگر دلایل بروز ضعف در حوزه علم کشور بود. 

قائم‌مقام معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به تحریم‌ها نیز اشاره کرد و گفت: یکی از زیرساخت‌های پژوهشی دسترسی به منابع الکترونیک است؛ اما زمانی که دولت جدید سرکار آمد، سه سال و نیم پول منابع الکترونیک پرداخت نشده بود، به‌گونه‌ای که منابع الکترونیک دانشگاه آزاد و وزارت علوم قطع بود و برای وزارت بهداشت نیز به صورت 50 . 50 قطع بود.

وی افزود: پرداخت سالانه منابع الکترونیک نصف بودجه معاونت تحقیقات است، یعنی از 80 میلیارد تومانی که بودجه این معاونت است، باید هر سال 40 میلیارد تومان برای منابع الکترونیک هزینه می‌شد؛ اما زمانی که دولت یازدهم روی کار آمد، برای یک و نیم سال آینده بدهکار بود.

آخوندزاده با بیان اینکه حضور محققان ایرانی در مجامع بین‌المللی کم بود و این افراد نمی‌توانستند به خارج از کشور سفر کنند، اظهار کرد: در واقع در شروع کار دولت یازدهم یک جو تقریبا ناامید کننده در بخش علمی کشور وجود داشت.

در 100 روز اول دولت یازدهم آرامش به مجامع علمی بازگشت

قائم‌مقام معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: خیلی ایراد می‌گیرند که رییس‌جمهور در 100 روز اول دولت چه کاری انجام داد؛ باید بگویم به نظر من در فضاهای مخلف آرامش ایجاد کرد تا در یک فضای آرام بتوانید تصمیم‌گیری کنید و تنش‌ها را کاهش دهید. چه چیزی بزرگتر از ایجاد آرامش در 100 روز اول وجود دارد؟

وی با تاکید بر اینکه آرامش به مجامع علمی بازگشت، تصریح کرد: نکته‌ای که در بحث علم با آن مواجه می‌شویم "ادغام سیاست با علم" است، به عنوان مثال در دوره‌های قبل گروهی از دوستان می‌گفتند مقاله به هیچ دردی نمی‌خورد، اما در دوره دولت یازدهم همان دوستان می‌گویند که رییس جمهور تعداد مقالات را کاهش داده است، در حالی که این‌گونه نیست. از طرفی می‌گویید «افزایش تعداد مقالات امتیاز مثبتی محسوب نمی‌شود» اما الان تغییر عقیده داده‌اید!

قائم‌مقام معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یادآور شد: چاپ یک مقاله، دو تا چهار سال زمان می‌برد؛ یعنی هر آن چیزی که به خصوص در دو سه سال ابتدایی دولت یازدهم دیدید، ثمره دولت قبل بود و هر آن چیزی که در چهار سال دیگر می‌بینید، ثمره دوره اول دولت یازدهم خواهد بود.

پرهیز از کمیت‌گرایی در پژوهش مبنای کار معاونت تحقیقات است

وی در ادامه با بیان اینکه در این دوره با پرهیز از کمیت‌گرایی در حوزه پژوهش مبنای معاونت تحقیقات این بود که به سمت پروژه‌های کیفی رویم، گفت: سعی بر این بود که تعداد مقالات خوب مهم باشد، زیرا اگر هزار مقاله بد داشته باشید، نتیجه‌ای کسب نمی‌کنید؛ اما اگر 100 مقاله خوب داشته باشید از این تعداد 10 مقاله به نتیجه می‌رسد؛ به این معنا که 10 درصد از مقالات خوب کاربرد دارد.

آخوندزاده با اشاره به اینکه ارزشیابی دانشگاه‌ها را در پژوهش تغییر دادیم، ‌تصریح کرد: اعلام کردیم که در ارزشیابی‌ها تعداد مقالات را در نظر نمی‌گیریم بلکه تعداد مقالات خوب، میزان ارجاعات و کیفیت مقالات را مدنظر قرار می‌دهیم.

قائم‌مقام معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی افزود: منابع مالی معاونت تحقیقات را به سمت درست کردن زیرساخت‌های کیفی بردیم؛ به عنوان مثال منابع مالی را برای مسائلی همچون آزمایشگاه جامع، اتاق‌های تمیز، مطالعات ریجستری و مطالعات کوهورت توزیع کردیم.

وی با بیان اینکه در واقع منابع مالی را در کارهای عمیق نه سطحی توزیع کردیم که نتایج تمام این اقدامات در دولت بعد مشخص می‌شود، یادآور شد: برای مشخص شدن نتایج کار کیفی پژوهش به زمان بیشتری نیاز است؛ یعنی بجای بازه زمانی سه ساله، نیازمند 6 یا 7 سال زمان هستیم.

بیش از 40 دانشمند یک درصد برتر جهان در ایران مشغول فعالیت هستند

آخوندزاده تصریح کرد: البته در حال حاضر ماحصل برخی از این اقدامات را شاهد هستیم؛ به عنوان مثال در شروع دولت یازدهم فقط 8 نفر در ایران جزو دانشمندان یک درصد دنیا در علوم پزشکی بودند؛ در حالی که این آمار هم‌اکنون به بیش از 40 نفر رسیده است.

قائم‌مقام معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: طبق ارزیابی‌هایی که انجام دادیم، دو سال پیش 295 محقق با اچ ایندکس بالای 15 در علوم پزشکی (یکی از شاخص‌های کیفیت پژوهش) در کشور داشتیم؛ این در حالیست که این عدد در اسفندماه سال 95 به 420 نفر رسید که روی این افراد سرمایه‌گذاری کردیم و هر سال به این افراد گرنت ویژه می‌دهیم.

وی افزود: این در حالی است که کل محققان ترکیه با اچ ایندکس بالای 15 (علوم پزشکی و غیرپزشکی) 400 نفر است ( اچ ایندکس h-index شاخصی عددی است که می‌کوشد بهره‌وری و تأثیرگذاری علمی دانشمندان را به صورت کمی نمایش دهد.)؛ در حالی که ما در ایران فقط در علوم پزشکی 420 نفر داریم، از این رو ایران جمعیت علمی شاخص بزرگ در منطقه محسوب می‌شود.

هیچ‌ دولتی منابع مالی مورد نیاز پژوهش را تخصیص نداد

آخوندزاده با بیان اینکه به هرحال مشکلاتی هم داریم که هم از دولت قبل مانده و هم برای دولت فعلی است، اظهار کرد: متاسفانه هیچ وقت دولت‌ها منابع مالی مورد نیاز پژوهش را به حوزه پژوهش نداده‌اند؛ در حالیکه تمام برنامه‌های توسعه‌ای کشور بر افزایش این منابع تاکید داشته‌اند و باید در انتهای برنامه توسعه پنجم سهم پژوهش به 3 درصد از تولید ناخالص داخلی می‌رسید، اما این سهم همواره حدود نیم درصد ماند، از طرفی اگر میزان تورم را نیز در نظر بگیریم، در حقیقت متوجه می‌شویم که سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی کاهش یافته است.

قائم‌مقام معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یادآور شد: این در حالیست که کشورهای اطراف همچون ترکیه 10 برابر ما به پژوهش منابع مالی اختصاص می‌دهد و ما با یک دهم منابع مالی ترکیه در حال فعالیت هستیم.

وی تاکید کرد: مقام معظم رهبری همواره بر افزایش منابع مالی پژوهش تاکید دارند؛ اما دولت‌ها و مجلس این مساله را عملیاتی نمی‌کنند.

آخوندزاده در ادامه با بیان اینکه در دوره دولت یازدهم دو اقدام جدید انجام شد، اظهار کرد: برای اولین بار علاوه‌بر منابع مالی که در بودجه وزارت بهداشت برای پژوهش وجود دارد، با دستور مستقیم وزیر در دوسال گذشته یک درصد از منابع مالی (به غیر از فصل یک و شش) به پژوهش اختصاص یافت که نیم درصد از تولید ناخالص داخلی برای بودجه ملی است.

طی سه سال و نیم گذشته یک روز هم منابع الکترونیک قطع نبود

وی تصریح کرد: در واقع 80 میلیارد تومان بودجه معاونت تحقیقات و فناروی وزارت بهداشت است، یک درصد اعتبارات وزارت بهداشت هم که معادل 100 میلیارد تومان می‌شود، به بودجه معاونت تحقیقات افزوده شد و منابع ما به 180 میلیارد تومان رسید. خوشبختانه از این منابع توانستیم نه تنها بدهی منابع الکترونیکی را بپردازیم، بلکه طی سه سال و نیم گذشته حتی یک روز هم منابع الکترونیکی قطع نبود.

قائم‌مقام معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیان اینکه اولین زیرساخت پژوهشی را در اختیار همه گذاشتیم، گفت: زمانی که قیمت نفت 140 دلار بود، هزینه منابع الکترونیک پرداخت نشد و زمانی که قیمت نفت به 35 دلار رسید و دست دولت بسته بود، پرداخت شد.

وی به احیای مرکز ملی تحقیقات علوم پزشکی کشور اشاره کرد و گفت: سال 78 در وزارت بهداشت مرکز ملی تحقیقات علوم پزشکی کشور تاسیس شد که به پژوهش کشور پول می‌داد و پژوهش‌هایی که در سطح دانشگاهی نمی‌توانستند تامین اعتبار شوند، به این مرکز ارجاع داده می‌شدند.

آخوندزاده افزود: از سال 78 تا 84، 500 طرح تحقیقاتی بزرگ توسط این مرکز تصویب شد ولی در سال 84 توسط دولت نهم این مرکز منحل شد. در حالیکه در همه کشورهای دنیا این نوع پرداخت گرنت وجود دارد.

قائم‌مقام معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یادآور شد: در دولت یازدهم این مرکز تحت عنوان "موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی کشور" احیا شد و برای سال اول اعتبار 30 میلیارد تومانی گرفت که پول پژوهش طرح‌های بزرگ ملی در حوزه پزشکی است و به صورت شفاف و رقابتی بین محققان توزیع می‌شود.

وی تصریح کرد: برای اینکه این پول رانت نشود، رئیس، دبیر و رؤسای کمیته‌های این موسسه نمی‌توانند در این مرکز طرح داشته باشند.

آخوندزاده با بیان اینکه موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی کشور منبعی عظیم مازاد بر منابع پژوهشی دانشگاه‌هاست، گفت: این موسسه طی دو سال فعالیت هم‌اکنون بیش از 100 طرح بزرگ دارد که امیدواریم امسال با بودجه بیشتر تعداد طرح‌های بزرگ ملی خود را افزایش دهد.

بیشتر برنامه‌های ما بر نیروی انسانی تاکید دارد

قائم‌مقام معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ادامه با بیان اینکه به طور قطع با منابع مالی کنونی نمی‌توانیم زیرساخت پژوهشی همچون ژاپن داشته باشیم، اظهار کرد: در ایران تکیه ما بر نیروی انسانی است؛ بنابراین بیشتر برنامه‌های ما بر نیروی انسانی تاکید دارد.

وی توضیح داد: به عنوان مثال طرحی سه ساله اجرا کردیم، به این‌گونه که سالانه 100 پزشک، دندانپزشک و داروساز که با معدل بالا و با پشتوانه کار تحقیقاتی برجسته از دانشگاه فارغ‌التحصیل شوند، می‌توانند به‌جای رفتن به کشورهای خارجی، در مرکز تحقیقاتی با حقوق خوب طرح خود را بگذرانند. در حال حاضر و در درجه اول سالانه حدود 50 نفر در این راستا جذب می‌شوند.

آخوندزاده افزود: در درجه دوم نیز تصمیم بر این شد که در صورت عدم جذب فارغ‌التحصیل Ph.d در دانشگاه‌های کشور، این فرد بجای رفتن به کشورهای خارجی می‌تواند با کار کردن کنار یکی از اساتید بنام (به استاد گرنت و به فرد حقوق تعلق می‌گیرد) سی‌وی (cv) و مقالات خود را بهبود بخشد و رزومه خوبی را جمع آوری کند، تا شانس جذب شدن در دانشگاه‌ را پیدا کند.

قائم‌مقام معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیان اینکه استادیاران جوان را در پنج سال اول باید در حوزه پژوهش به کار گیریم، گفت: سالانه به 250 تا 300 استادیار جوان که کارهای پژوهشی برجسته‌ای کرده‌اند، گرنت می‌دهیم. همچنین گرنت به محققان با اچ‌ایندکس بالای 15 و دانشمندان یک درصد نیز تعلق می‌گیرد.

وی همچنین با تاکید بر بین‌المللی کردن مجلات علوم پزشکی ایران اظهار کرد: موافق افزایش تعداد مقالات نیستیم، باید باید کیفیت مقالات را ارتقاء دهیم. تلاش زیادی می‌کنیم که مجلات علوم پزشکی در پایگاه‌های بین‌المللی نمایه شوند.

آخوندزاده در پایان با بیان اینکه اخیرا نیز یکصدمین مجله در پایگاه اسکوپوس نمایه شد، گفت: حدود 400 مجله در حوزه علوم پزشکی داریم که 100 مجله در پایگاه اسکوپوسscopus))، 90 مجله در پایگاه پابمد مدلاین (pubmed: medline) و 70 مجله نیز در پایگاه آی‌اس‌آی (ISI) نمایه شده است. در واقع دو سوم مجلات علوم پزشکی در نمایه‌نامه‌های بین‌المللی نمایه می‌شوند.

انتهای پیام