سید محمدرضا خوشرو - استاد ارتباطات - در گفت‌وگو با ایسنا درباره‌ی برنامه مناظره نخست نامزدهای ریاست جمهوری که روز جمعه (هشتم اردیبهشت ماه) برگزار شد، بیان کرد: از منظر رسانه‌ای در اولین برنامه مناظره فضای هماهنگی بین نامزدها به این شکل که ضرورت داشت و اتاق‌های فکر کارشناسی ستادهای انتخاباتی به طور کامل، شایسته و بایسته خود را برای این مناظره‌ها آماده کرده باشند، وجود نداشت؛ هر چند که شواهد مختصری مبنی بر اینکه نامزدها به صورت بعضا هدفمند به برخی موضاعات ورود کرده‌اند، نیز مشاهده شد.

خوشرو با اشاره به پوشش رسانه‌ای جهانی مناظره‌ها، ادامه داد: با توجه به اهمیت انتخابات ریاست جمهوری کشوری مانند ایران، رویدادهای انتخاباتی برای رسانه‌ها media event تلقی شده و مخاطبان، داخلی و خارجی هستند؛ چراکه جدا از رسانه‌های بین‌المللی و افکار عمومی، اندیشکده‌ها، موسسات تحقیقاتی، نهادهای دولتی، دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های خارج از کشور مناظره‌های داخل ایران را دنبال می‌کنند تا بر اساس این مناظره‌ها، تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌های سناریوهای اقدامات آینده خود و دیگر کنشگران منطقه ای و جهان را برآورده و بعضا طراحی کنند. بنابراین نامزدهای محترم و همکارانشان باید مهندسی شده‌تر وارد برنامه می‌شدند و برای وقت افکار عمومی و نخبگان داخلی و بین‌المللی ارزش بیشتری قائل می‌شدند تا خط سیر مشخصی که یک نامزد در مباحث اجتماعی دنبال می‌کند برای مخاطبان برنامه تبیین و تنویر شود.

او افزود: نامزدهای انتخابات همچنین با این ارزش قائل شدن، به مخاطب خود این پیام را می‌دهند که من یک برنامه با توجه به چا لش‌های فعلی فضای اجتماعی مانند فاصله طبقاتی، عدالت اجتماعی، ازدواج و مسکن، دارم.

این استاد ارتباطات با اعتقاد بر اینکه نامزدها اطلاعات درستی از وضعیت جامعه ندارند، گفت: کلیه نامزدهای طرفدار و منتقد دولت، اطلاعات درست و یکنواختی در مورد وضعیت جامعه نداشتند؛ برای مثال نامزدها درباره وضعیت حاشیه‌نشینی و وام ازدواج اطلاعات متناقضی را ارائه کردند یا آن‌هایی که منتقد بودند برنامه‌هایی را پیشنهاد می‌دادند که به دلیل اطلاعات ناقص، از آنها صرفا به عنوان یک برنامه شعاری یاد خواهد شد.

این کارشناس رسانه با اشاره به سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی مخاطبان مناظره، ادامه داد: اولین برنامه مناظره به دلیل ایجاد نکردن فضای تحلیل، تبیین و تفسیر برای مخاطبان ایرانی و جهانی راضی‌کننده نبود. ما به مخاطب می‌گوییم سواد رسانه‌ای داشته باشید اما سواد رسانه‌ای مبتنی بر سواد اطلاعاتی است. سواد اطلاعاتی مخاطبان می‌بایست به منظور آماده‌سازی و یا پیش زمینه‌سازی برای چنین مناظره‌هایی، ابتدا از طریق رسانه ملی، مطبوعات و خبرگزاری‌ها یا شبکه‌های اجتماعی ارتقاء می‌یافت تا مخاطبان در جریان مناظره، صرفا از اشاره به کدها، نشانه‌ها یا نمادها، به اصل پیام و اطلاعات مدنظر مطرح شده توسط نامزد انتخاباتی آگاهی یابد.

این استاد ارتباطات افزود: سواد اطلاعاتی باید مکمل سواد رسانه‌ای باشد تا در جریان برنامه‌های چالشی نظیر مناظره، مخاطب با دانستن شگردهای تبلیغی - ارتباطی و رسانه‌ای، بتواند گزینش‌گری عالمانه‌ای را داشته باشد. زمان این است که مخاطب از این سواد اطلاعاتی به منظور ارتقای سطح کیفی سواد رسانه‌ای بیشترین استفاده را بکند که در دل این مناظره این مورد را نمی‌بینیم.

این استاد ارتباطات با تاکید بر اینکه نامزدها باید بیشتر آماده باشند، گفت: نامزدها خود را برای مناظره به اندازه کافی آماده نکرده بودند تا نقص مفروض در سطح سواد اطلاعاتی مخاطب را به نوعی جبران کنند، سپس یکی با تکیه بر شگردهای پروپاگاندا و مناظره به حریف مثلا حمله کند و دیگری با شگرد فرافکنی از آن بگریزد.

خوشرو ادامه داد: در مناظره اول، از تکنیک‌ها وشگردهای عملیات روانی استفاده شده اما مقدماتش فراهم نشده است که این امر مخاطب را دچار سردرگمی می‌کند و هیچ برداشت قاطعی را نمی‌تواند از نامزد انتخاباتی داشته باشد. در اولین برنامه مناظره هجمه‌های بسیاری به وجود آمد. در مناظره اول، برخی مخاطبان صرفا با توجه به روحیات و گرایش‌های سیاسی از فضا لذت بردند؛ به نحوی که برخی از هجمه‌ها و تخاصم میان نامزدان باهم، لذت می بردند، و برخی نیز از این که تریبون نداشتند واکنون این امکان را دارند وحرف دلشان زده شده، لذت بردند. اما به داشته‌ها، اطلاعات، تصمیم و گزینش‌گری مخاطب، چیزی اضافه نشد که بگوید من خیالم راحت است که می‌توانم به یک نامزد انتخاباتی رأی دهم. این به معنای این است که کارکرد اصلی مناظره‌ها که می‌بایست آگاهی‌بخشی باشد مخدوش شده و صرفا کارکرد سرگرمی تفریحی محقق شده است.

او در پاسخ به این پرسش که برای بهتر برگزار شدن مناظره چه باید کرد، گفت: اگر واقع‌بینانه و خوش‌بینانه نگاه کنیم یک مجموعه کامل می‌تواند به عنوان بسته مکمل وجود داشته باشد که مناظره اول یک گام است، در مناظره دوم شناخت بیشتر می‌شود و مناظره سوم می‌خواهد تعیین‌کننده باشد. به نظرم این روند درستی نیست اما گویا عینی، واقعی و محتمل است.

او درباره روند استاندارد مناظره اظهار کرد: اگر روند مناظره استاندارد بود باید بخشی از تصورات، درخواست‌ها، نیازها، پرسش‌های مخاطبان در مناظره اول با محوریت موضوع اجتماعی، برآورده می‌شد. همین‌طور این پرسش و نیازها در مناظره‌های بعدی با محوریت سیاسی و اقتصادی باید محقق شود تا معلوم شود در این حوزه‌ها وضعیت نامزد چگونه است و بیننده برای خودش به تعیین تکلیف دقیق‌تری برسد.

محمدرضا خوشرو اضافه کرد: اگر در مناظره‌ها ابهام وجود داشته باشد، مخاطب به اطلاعات مناسبی دست نمی‌یابد. مناظره‌ها نباید سیر توالی داشته باشند بلکه باید مکمل همدیگر باشند. هر کدام از این مناظره‌ها با محوریت موضوعی خود باید صد درصد باشند یعنی سه تا صد درصد در حوزه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی باید نصیب مخاطب شود.

خوشرو با تحلیل اولین برنامه مناظره، گفت: اما در برنامه اول مناظره، یک ۱۰ درصدی داشتیم که احتمالا زیر ده درصد به بینش، بصیرت، دانش و اطلاعات مخاطب اضافه کرد و صرفا هیجانات، احساسات و گرایش از پیش وجود داشته در مخاطب را برانگیخته است. در مناظره بعدی این رقم به ۵۰ درصد می‌رسد و در مناظره آخر نیز ۵۰ درصد دیگر کسب می شود. اما به نظرم رابطه طولی، رابطه درستی در مناظره‌ها نیست.

او با اشاره به روند مناظره‌ها در دنیا گفت: مناظره در کل دنیا معنای دو به دو دارد؛ یعنی یک نفر در مقابل نفر دیگر قرار می‌گیرد و چالش ایجاد می‌شود. درست است که در برخی از کشورها مناظره جمعی نیز به جهت تکمیل مناظره‌های دو به دو برگزار می‌کنند، اما واضح است که اصل مناظره بین دوطرف اتفاق می‌افتد، همان‌طور که در مناظره‌های سال ۸۸،‌ دو به دو بود.

سید محمدرضا خوشرو با اشاره به دلیل طراحی مناظره گروهی در کشور، بیان کرد: ستاد انتخابات این طراحی را به دلیل کاهش میزان هیجانات و درگیری‌هایی که ممکن است در پیامد مناظره دو به دو باشد، انجام داده است. در این مناظره گروهی، برخی نامزدها به تماشاچی تبدیل می‌شوند و مناظره دو به دو شکل می‌گیرد و این امر حتی پیامد بدتری نیز ممکن است داشته باشد.

این استاد ارتباطات با بیان راهکار کنترل پیامد مناظره دو به دو ادامه داد: راهکار کنترل پیامدهای مناظره دو به دو این نیست که به مناظره جمعی تبدلیش کنیم بلکه به نظرم باید نامزدها را آگاه می‌کردیم و تعهداتی می‌گرفتیم تا از حد و حدودی خارج نشوند. اصل امنیت ملی را باید مفروض دو طرف قرار دهیم و نامزدها بدانند که نباید به امنیت ملی خدشه وارد شود ولی می‌توانند وارد بحث دو به دو شوند.

او با اشاره به شکل بحث‌های نامزدهای ریاست جمهوری در مناظره‌ها اظهار کرد: نامزدها در برخی بحث‌ها ممکن است به سروکله هم بزنند که این کار سخیف است. در مناظرات جمعی دنیا هم این این اتفاق می‌افتد. در مناظره‌های گروهی دنیا، مجری حرفه‌ای وجود دارد که سهم هر نامزد از میزان مشارکتش در مناظره را بتواند کنترل و رعایت کند.

خوشرو با اشاره به مناظره‌های سال ۸۸ اظهار کرد: ستاد انتخاباتی کشور تلاش کرده یک شیر بی یال و دم داشته باشد و تصمیم ابتدایی درباره ضبطی بودن مناظره هم به این دلیل بود. این تصمیمات به دلیل نگرانی‌های بعد از سال ۸۸ است زیرا یک نمونه بد محقق شده که از ترس آن دندان و پنجه شیر را می‌کشند اما به نظرم اثری ندارد. نمونه بد سال ۸۸ شاید به خاطر وجود یک بازیگر بد بود.

او ادامه داد: در این مناظره گروهی یک یا دو نامزد که خنثی هستند و نفراتی که اهل چالشند، حدشان اندازه هم است و نامزدی مانند سال ۸۸ نداریم که بخواهد کل بازی را بهم بزند و امنیت ملی را مخدوش کند. به نظرم دلیلی برای نگرانی وجود نداشت.

انتهای پیام