منوچهر جهانیان - رئیس دانشکده علوم گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ در یادداشتی که آن را در اختیار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) قرار داد، با این مقدمه نوشت: از سوی دیگر استفاده بی‌رویه از منابع انرژی فسیلی و مواد شیمیایی زیان‌آور، بر شدت این آلودگی افزوده است. اما باید توجه داشت که امروزه کلانشهرهای بسیاری در سراسر جهان وجود دارد که با وجود فعالیت‌های صنعتی و ازدحام جمعیت، باز هم میزان آلودگی محیط زیست آنها به مراتب کمتر از تهران و کلانشهرهای ما از جمله اهواز، اصفهان، اراک، کرمانشاه، ایلام و ... است. براساس مطالعات و پژوهش‌های صورت‌گرفته یکی از دلایل افزایش آلودگی علاوه برموارد مورد اشاره عدم توجه کافی به مساله محیط زیست و اثرات زیست‌محیطی می‌باشد که کمتر بدان پرداخته شده است.
در پی مطالعاتی که برای نخستین بار برای کاهش معضل آلودگی هوا در کشور انجام شد، برنامه‌ای تحت عنوان «برنامه جامع مبارزه با آلودگی هوای تهران» در سال ۱۳۷۹ طراحی و به تصویب رسید تا بر طبق آن، هوای تهران ظرف مدت ده سال، به وضعیت مناسب و مطلوب دست یابد.
این طرح مشتمل بر هفت محور بود، استانداردسازی خودروهای جدید و از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، معاینه فنی خودروها، بهبود کیفیت سوخت، گسترش و ارتقای حمل و نقل عمومی، مدیریت ترافیک و آموزش همگانی. این طرح با همکاری وزارت صنایع، وزارت نفت، سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری تهران و پلیس راهنمایی و رانندگی به مورد اجرا در آمد.
پس از آن در سال ۱۳۸۶ «طرح جامع حمل و نقل و ترافیک تهران» تصویب شد که در راستای اهداف طرح جامع تهران و برنامه چهارم توسعه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور بود. این طرح با چشم‌اندازی ۲۰ ساله، آینده و تحولات مطلوبی را برای شهر تهران و کلان‌شهرها متصور بود و همانند طرح قبلی به ارتقای کیفیت حمل و نقل، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، تولید خودروهای دوگانه‌سوز اشاره داشت و علاوه بر آن بر موارد دیگری نیز تاکید داشت، از جمله گسترش فضاهای سبز اطراف معابر، ایجاد معابر پیاده‌رو در مناطق تجاری شهر و وضع عوارض جدید برای خودروها متناسب با مصرف سوخت و انتشار آلودگی اما همان‌گونه که مشاهده می‌کنیم، هیچ‌یک از این راهکارها تاکنون پاسخگوی معضل آلودگی هوای شهر تهران و کلان‌شهرها نبوده است.
باید توجه داشت که در این میان آنچه بیش از همه مورد آسیب و تخریب قرار گرفته است طبیعت و منابع و مواهب طبیعی بوده است، طبیعتی که خود عامل تعدیل‌کننده و کاهش‌دهنده آلودگی هواست. درختان و گیاهان و چشم‌اندازهای طبیعی نیز همانند انسان در معرض خطر آلودگی هستند. گیاهان توانایی جذب آلاینده‌ها به‌ویژه کربن را دارند که خود می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر کاهش آلودگی هوا داشته باشد. با توجه به طرح کاهش آلودگی هوا که قرار بود از سال ۹۱ در هشت کلان‌شهر کشور اجرا شود، توسعه فضای سبز یکی از بندهای عمده بود که انجام آن برعهده شهرداری گذاشته شد. بر اساس این طرح سالانه می‌بایست یک متر مربع بر سرانه فضای سبز در کلانشهرهای کشور به‌ویژه شهر تهران افزوده می‌شد. اما آیا واقعا چنین امری تحقق یافته است؟
آنچنان که کارشناسان اظهار داشته‌اند، سرانه فضای سبز در حوزه درونشهری تهران ۳ /۱۵ متر مربع است و این در حالی است که سرانه مطلوب و ایده آل فضای سبز بین ۲۰ تا ۲۵ متر مربع است و تا به امروز نیز هنوز شاهد قطع بی‌رویه و غیرمجاز درختان در سطح شهر و در نواحی پیرامونی هستیم.
به چشم‌اندازهای اطراف تهران که می‌نگریم جز کوه و بیابان غبارگرفته چیزی دیده نمی‌شود، نه خبر از درخت است و نه سرسبزی و چشم‌اندازهای طبیعی. کاهش چشمگیر تعداد درختان چه در حوزه درونشهری و چه در اطراف شهر و نیز کاهش سالانه فعالیت‌های باغی و زراعی در اثر مهاجرت روستاییان به کلان‌شهرها و تخریب مزارع و باغ‌ها پیرامون شهر برای احداث خانه‌های دوم ساکنان شهری از عمده دلایل افزایش آلودگی می‌باشند. آنچه مسلم است توسعه صنعتی و شهرنشینی، رهاوردها و اثرات مخرب زیست‌محیطی اجتناب‌ناپذیری با خود به همراه دارد اما همه اینها نباید دلیلی باشد برای نادیده‌گرفتن نقش درختان و گیاهان و ادامه روند گیاه‌زدایی از فضاهای شهری باشد.
درختان تاثیر بسزایی در پالایش محیط زیست دارند و کارکرد آنها به مراتب از گلدان‌ها و درختچه‌های موقت، بهتر و موثرتر است. بنابراین باید برای جلوگیری از قطع درختان و کاشت درختان جدید، از نوع و گونه مناسب، تدابیری اندیشیده شود و اقدامات سریعی صورت پذیرد.
در حال حاضر به نظر می‌رسد که سازمان‌ها و دستگاه‌های اصلی متولی به وظایف و مسئولیت خود در این حوزه بر اساس شرح وظایف و ساختار خود کمتر به ایفای نقش در این حوزه می‌پردازند. از جمله سازمان‌های متولی اصلی کیفیت محیط زیست، سازمان حفاظت از محیط زیست است که باید در دو حوزه طبیعی و انسانی، عهده‌دار شناسایی به موقع علل و عوامل و رفع و کاهش آلودگی محیط زیست باشد. از دیگر سازمان‌ها می‌توان به سازمان زیباسازی شهرداری تهران، منابع طبیعی و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری اشاره کرد.
و در نهایت، توسعه فضاهای سبز و درختکاری و احیای باغات و جنگل‌های اطراف کلان‌شهرها، نه‌تنها در پاکیزگی هوا تاثیر چشمگیری دارد بلکه بر جذابیت دیداری شهرها و افزایش پتانسیل‌های گردشگری آنها نیز خواهد افزود و این همه باید از سطح شعار و طرح و برنامه فراتر رفته و به طور جدی مورد اقدام قرار گرفته و نتایج عملی و ملموس آن مورد بررسی قرار گیرد و هر ساله روز درختکاری فقط در حد شعار و کاشتن چندین و چند اصله نهال نباشد، بلکه با جدیت بهانه‌ای باشد برای توجه خاص و معطوف‌نمودن نگاه‌ها به کاشتن نهال و درختکاری و توسعه فضای سبز به عنوان یکی از بدیهی‌ترین اصول حقوق شهروندی و فراهم‌آوردن محیطی سبز و مطلوب زندگی انسان‌ها.
امیداست با یک عزم جدی و ملی، روز درختکاری بهانه‌ای باشد برای توجه به آموزش، فرهنگ‌سازی و مواظبت و صیانت و احیای منابع طبیعی و محیط زیست و توسعه فضای سبز در تمامی نقاط شهری، پیرامونی و روستایی در جهت کاهش آلودگی و شادابی محیط زندگی و سرزندگی انسان برای رشد و توسعه کشور و تلاش در این عرصه که نیازمند همکاری و تعامل و از خودگذشتگی می‌باشد.
انتهای پیام