دکتر کامبد امینی حسینی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با طرح این سوال که آمادگی مردم برای مواجهه با بحران باید از کجا آغاز شود، افزود: ما در کشوری زندگی می‌کنیم که به واسطه مخاطرات ساخته دست بشر چون آتش سوزی تا سوانح طبیعی نظیر زلزله همواره در آن بحران‌های مختلفی رخ می‌دهد.

وی ارتقای آمادگی و فرهنگ ایمنی در برابر زلزله در سطوح مختلف به‌خصوص در شهرها را از اولویت‌های کشور در این زمینه دانست و یادآور شد: اقدامات در این زمینه گسترده و متفاوت است. مثلا در مدارس باید مفاهیم مرتبط با آمادگی در برابر زلزله و سوانح طبیعی به دانش آموزان آموزش داده شود تا در آینده بتوانند از این آموزه­‌ها استفاده کنند. همچنین به موازات آن می­‌بایست به مردم نیز آموزش‌های لازم در سطوح محلی با استفاده از ظرفیت‌های موجود ارائه شود و لازم است این آموزش‌ها در مانورهای میدانی نظیر مانور سالانه زلزله و ایمنی بصورت مکرر تمرین شوند.

حسینی با تاکید بر اینکه فرهنگ ایمنی را از مدارس باید آغاز و سپس به جامعه منتقل کرد، یادآور شد: تاکنون این امر به صورت جدی مورد توجه نبوده است از این رو حتی دانش آموزانی که در دوران تحصیل این مفاهیم را آموخته‌اند، از این درس‌ها در زندگی جاری خود استفاده نمی‌کنند و باور اینکه روزی باید در زندگی خود با شرایط بحران مواجه شوند به نوعی در آنها نهادینه نشده است.

اجرای برنامه سراسری برای افزایش آگاهی نسبت به سوانح طبیعی

وی از ارائه برنامه‌­ای با عنوان «مدرسه ایمن، جامعه تاب آور» خبر داد و اظهار کرد: اجرای این برنامه در سطح مدارس «ایمن» به عنوان پایگاه‌های مدیریت بحران در سطح محله­‌های شهری تهیه و تصویب شده است.

این محقق اضافه کرد: در این مدارس اقداماتی که قرار است قبل تا بعد از وقوع سوانح طبیعی چون زلزله انجام شود با مشارکت مدرسه و مردم محل برنامه ریزی و اجرایی خواهد شد.

حسینی با بیان اینکه موفقیت چنین طرح‌هایی برای ارتقای آمادگی جامعه در برابر سوانح بستگی به میزان تمایل مردم برای مشارکت در این برنامه­‌ها و کسب آگاهی و اطلاعات مرتبط دارد، ادامه داد: تا زمانی که مردم در این زمینه رغبتی از خود نشان ندهند، این طرح‌ها چندان اثربخش نخواهد بود. 

وی با بیان اینکه طرح «مدرسه ایمن، جامعه تاب آور» در سال جاری به صورت آزمایشی در برخی از مدارس تهران و مراکز شهرستانها اجرایی شد افزود: قرار است این طرح تا 10 سال آینده در سراسر کشور پیاده سازی شود و گفت: اگر مردم در این طرح مشارکت کنند، می‌توانند ضمن کسب اطلاعات مورد نیاز از وضعیت ایمنی محله خود، اقداماتی را که برای کاهش ریسک زلزله در سطح محله لازم است، قبل از وقوع زلزله با مشارکت نهادهای ذیربط به انجام برسانند و در زمان وقوع زلزله نیز از ظرفیت مدارس ایمن برای اسکان اضطراری و انجام اقدامات مدیریت بحران محله محور استفاده کنند.

رئیس پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران پژوهشگاه بین‌المللی زلزله اضافه کرد: در صورتی که این طرح به طور کامل اجرایی شود ظرفیت­‌های پاسخگویی جامعه به یک سانحه به مراتب ارتقا خواهد یافت.

به گفته وی در حال حاضر جامعه برای پاسخگویی به خسارات ناشی از سوانح به نیروهای امدادی وابسته است ولی با توجه به اینکه ظرفیت‌های نیروهای امدادی کشور محدود است، در زمان وقوع سانحه‌ای بزرگ در شهری مانند تهران این نیروها قادر نیستند به کل شهر رسیدگی کنند و باید به مناطق حساس اعزام شوند. اگر این تشکل‌ها ایجاد شوند مردم می‌توانند در ساعات اولیه بحران با اتکا به ظرفیت‌های محلی اقدامات حداقلی مورد نیاز برای نجات خود و همسایگان را به انجام برسانند تا متعاقبا نیروهای امدادی از دیگر نقاط کشور به محل بروز حادثه دسترسی پیدا کنند.

ضرورت توجه به آموزش‌های پیش دبستانی

حسینی با بیان اینکه ایجاد آمادگی در مردم در برابر رخداد زلزله باید از دوران پیش دبستانی و دبستان آغاز شود، افزود: آموزش‌های مرتبط با آمادگی و مواجهه با اثرات سوانح می‌بایست در مقاطع تحصیلی مختلف و حتی در دانشگاه‌ها تداوم داشته باشد. همچنین این آموزش‌ها لازم است در سطوح نظامی و انتظامی نیز ارائه شود.

وی با اشاره به ظرفیت‌های موجود در نیروهای نظامی اظهار کرد: هر ساله افراد زیادی وارد خدمت نظام وظیفه می‌شوند و اگر این افراد آموزش‌های لازم را کسب کنند که چطور می‌توانند به خود و دیگران در زمان وقوع زلزله کمک کنند، نیروی توانمند عظیمی خواهیم داشت که در زمان وقوع زلزله یا هر سانحه دیگری می‌توانند به نیروهای امدادی یاری برساند.

حسینی طرح مدرسه ایمن؛ جامعه تاب آور را نیز در این راستا ارزیابی کرد که هدف آن ارتقای تاب آوری در برابر سوانح در کوچکترین سطوح شهری و واحدهای همسایگی است و خاطر نشان کرد: اگر مردم این دغدغه را داشته باشند که خانواده خود را در برابر زلزله حفظ کنند، این انتظار می‌رود که ظرفیت‌های امداد رسانی کشور که محدود است را با مشارکت مردم و اجرای این طرح افزایش دهیم.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله تاکید کرد: در قالب طرح مدرسه ایمن، جامعه تاب آور، تفاهم نامه‌ای نیز میان وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری، آموزش و پرورش، کشور و سازمان صدا و سیما و جمعیت هلال احمر امضا شده است که بر اساس آن ستاد عالی آمادگی عمومی در برابر زلزله ایجاد خواهد شد و دستگاه‌های مذکور موظف به حمایت از اقدامات محله محور در چارچوب این برنامه هستند.

وی افزود: شهردار تهران نیز از جمله امضا کنندگان این تفاهم نامه بوده است ولی در سال جاری متاسفانه سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران به عنوان نماینده شهرداری علیرغم تصریح تفاهم نامه به اجرای برنامه در محلات منتخب تهران، مشارکت جدی در اجرای این برنامه در شهر تهران نداشت.

رئیس پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران پژوهشگاه بین‌المللی زلزله ابراز امیدواری کرد که با توجه به خطر بالای زلزله در تهران و ضرورت ظرفیت سازی در این شهر، با پیگیری‌های انجام شده از سال بعد شاهد حضور فعال شهرداری تهران در اجرای این برنامه ملی باشیم.

نیاز به فرهنگ سازی ایمنی در برابر سوانح در جامعه

وی با بیان اینکه متاسفانه در کشور به رخداد سوانح طبیعی به صورت مقطعی و موردی توجه می‌کنیم، گفت: زمانی که واقعه و یا سانحه‌ای در کشور رخ می‌دهد، رسانه‌ها و مردم نسبت به آن حساس می‌شوند و بعد از آن همه چیز فراموش می‌شود.

امینی، با تاکید بر اینکه اصلاح رفتار مردم در برابر سوانح طبیعی نیاز به فرهنگ سازی جامع و پیوسته دارد،خاطرنشان کرد: بر این اساس نیاز است تا کلیه نهادهای ذیربط چون آموزش و پرورش، وزارت علوم، هلال احمر، رسانه ­ها، صدا و سیما و سایر دستگاه‌های مرتبط در چارچوب برنامه مشخصی اقدام به ارتقا آگاهی مردم و فرهنگ سازی ایمنی در برابر سوانح کنند.

امینی، تنها شانس کشور برای عبور از بحران زلزله را مشارکت عمومی دانست و اضافه کرد: ارتقای تاب آوری جامعه، ایجاد پایگاه‌های محلی مدیریت بحران، و ظرفیت سازی در دستگاه‌های ذیربط مهمترین راهکارهایی است که در کوتاه مدت می‌توان با انجام آن امید داشت در صورت رخداد یک زلزله بزرگ، جامعه دچار فروپاشی نشود.

گنجاندن درسی برای آگاهی بخشی دانشگاهیان در خصوص مدیریت بحران

وی با اشاره به ضرورت توجه به آموزش‌های دانشگاهی در این زمینه گفت: بر اساس اعلام سازمان مدیریت بحران کشور وزارت علوم با ارائه درس 2 واحدی «مدیریت بحران» در دانشگاه‌ها به صورت «اختیاری» موافقت کرده است و در صورت اجرایی شدن این برنامه می‌توان انتظار داشت که مطالب مورد نیاز در قالب این درس به دانشجویان ارائه شود.

رییس پژوهشکده مدیریت بحران در پاسخ به اینکه چرا این واحد به صورت اجباری نیست،‌توضیح داد: ما مدرس متخصص در این زمینه به تعداد لازم نداریم و اگر همه دانشگاه‌ها بخواهند در این زمینه دروس اجباری را ارائه دهند، نیاز به اساتید زیادی خواهیم داشت که فعلا چنین ظرفیتی در کشور وجود ندارد. ولی به تدریج می‌توان با افزایش ظرفیت‌ها این درس به صورت اجباری ارائه شود.

پیشنهاداتی برای دانشگاه‌ها

رئیس پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران پژوهشگاه بین‌المللی زلزله به اقداماتی که در دانشگاه‌ها باید در زمینه آماده سازی در برابر وقوع بحران انجام شود، اشاره کرد و ادامه داد: این موضوع سه جنبه دارد. یک جنبه آن حفظ جان اساتید، دانشجویان و پرسنل در برابر زلزله است که برای این امر نیاز به آموزش‌های خاصی است تا این افراد با روش‌های پناه گیری، نقاط امن دانشگاه، راه‌های خروج و چگونگی تخلیه آشنا شوند.

وی جنبه دوم اقدامات دانشگاه­ها در برابر زلزله را مقاوم سازی دانشگاه‌ها دانست و یادآور شد: بسیاری از ساختمان­های دانشگاه­ها بخصوص در شهرهای بزرگ، قدیمی هستند و طبعا در زمان رخداد زلزله احتمال دارد که دچار تخریب گسترده شوند. آسیب دیدگی این ساختمان‌ها نه تنها می‌تواند منجر به تهدید جان دانشجویان و کارکنان دانشگاه شود، بلکه در مواردی می­تواند تبعات گسترده‌ای نیز در شهر بر جای بگذارد. به عنوان مثال در برخی از دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقات مواد شیمیایی و بیولوژیکی خطرناکی نگهداری می‌شود که اگر ساختمان آن محل در سانحه‌ای آسیب ببیند، خطر نشت این مواد به محیط شهری اطراف وجود دارد که این مساله می‌تواند منطقه‌ وسیع و یا حتی یک شهر را آلوده کند.

حسینی اضافه کرد: ما برای این مراکز توصیه می‌کنیم که به موضوع بهسازی سازه‌ها و اجزای غیرسازه‌ای توجه کنند و در صورت نیاز به مقاوم سازی یا نوسازی،‌حتما اقدام کنند و از سوی دیگر مواد بیولوژیکی و خطرناک از شهرها خارج شوند و در مراکز تحقیقاتی خارج از محدوده‌های شهری نگهداری و مورد مطالعه قرار گیرند تا در صورت بروز سانحه، به مناطق مجاور آسیبی وارد نشود. ضمن آنکه لازم است از پروتکل ­ها و استانداردهای خاصی که در زمینه نگهداری و ایمن سازی این مواد وجود دارد حتما تبعیت شود.

این محقق استفاده از ظرفیت دانشگاه­ها در زمان وقوع زلزله را از دیگر جنبه‌ها نام برد و گفت: اگر دانشگاه­ها دارای فضای باز و ایمن بزرگ هستند می‌توان از این فضاها در زمان رخداد سوانح برای تخلیه مردم و اسکان اضطراری استفاده کرد و در این راستا باید از قبل با این دانشگاه‌­ها هماهنگی لازم صورت پذیرد تا در زمان بحران فضای خود را در اختیار مدیریت بحران شهرها قرار دهند.

انتهای پیام