به گزارش خبرنگار ایسنا ماهواره «امید»، نخستین ماهواره ساخت ایران است که تمام تجهیزات آن در سازمان فضایی ایران طراحی و تولید شده است. ساخت این ماهواره تحقیقاتی از ۱۵ اسفند سال ۱۳۸۴ آغاز شد و طی ۲ سال آماده انجام تست‌های مشترک شد. «امید» در بامداد ۳ فوریه ۲۰۰۹ میلادی برابر ۱۵ بهمن ماه سال ۱۳۸۷ و در سی‌امین سالگرد پیروزی انقلاب در مدار فضا قرار گرفت و در ۵ اردیبهشت ماه ۱۳۸۸ با جو غلیظ مناطق غربی آمریکای جنوبی و اقیانوس آرام برخورد کرد و به کار ۸۲ روزه خود پایان داد.
ماهواره «امید» از نوع ماهواره سبک بود و توسط ماهواره‌بر «سفیر دو» در مدار قرار گرفت. این ماهواره با هدف برقراری ارتباطات متقابل ماهواره و ایستگاه زمینی، تعیین مشخصات مداری و دورسنجی مشخصات زیرسامانه‌ها، در مدار زمین قرار داده شد. این ماهواره در ارتفاع ۲۴۶ تا ۳۷۷ کیلومتری زمین و در داخل جو و در مدار پایین قرار گرفت.
حالا دیگر روز ۱۴ بهمن در تقویم ایرانی‌ها به روز ملی تبدیل شده است؛ «روز فناوری فضایی». با اجرای پروژه فضایی ماهواره «امید» نام ایران در فهرست ۹ کشور صاحب چرخه کامل فناوری ماهواره قرار گرفت و برای حفظ این موقعیت تاکنون اقدام به ساخت ماهواره‌های تحقیقاتی و دانشگاهی کرده است.
بر این اساس، ایران هرسال در این روز سالگرد پرتاب این ماهواره را جشن می‌گیرد که این جشن همراه با رونمایی و پرتاب محموله‌های مختلف است.
فهرستی از موفقیت‌های فضایی کشور
مراسم بزرگداشت روز فناوری فضایی از سال ۸۸ تاکنون برگزار شده است که فهرست اقدامات انجام شده از سال ۸۸ تاکنون به این شرح است:
سال ۸۸
در این سال «راکت کاوشگر ۳» حامل محموله زیستی «لاک پشت»، «کرم»، «موش» و نمونه‌های سلولی پرتاب شد.
رونمایی از ماهواره «طلوع»، «نمونه مهندسی ماهواره مصباح دو»، «نمونه مهندسی ماهواره دانشجویی نوید علم و صنعت»، «نمونه مدل اولیه ماهواره‌بر سیمرغ»، «موتور ماهواره‌بر آن» و افتتاح نخستین «مرکز پردازش تصاویر ماهواره‌ای ایران» و «آزمایشگاه سه‌بعدی مجازی ماهواره‌ای» از جمله دستاوردهای فضایی کشور در روز فناوری فضایی سال ۸۸ بوده است.
سال ۸۹
در مراسم روز فناوری فضایی سال ۸۹ نمونه‌های مهندسی چهار ماهواره «ظفر»، «رصد»، «فجر»، «دانشجویی امیرکبیر» و همچنین نمونه مهندسی «موتور ماهواره بر سفیر B۱» و «کپسول زیستی کاوشگر ۴» رونمایی شد.
سال ۹۰
در روز فناوری فضایی سال ۹۰ ماهواره «نوید» با موفقیت در مدار قرار گرفت.
ماهواره «نوید» دانشگاه علم و صنعت سومین ماهواره پرتاب شده ایرانی و نخستین ماهواره ساخت مرکز تحقیقات ماهواره‌ای دانشگاه علم و صنعت است که در ۱۴ بهمن ۱۳۸۸ مصادف با روز فناوری فضایی رونمایی شده بود.
مأموریت این ماهواره تصویربرداری از زمین با وضوح تصویر ۷۵۰ متر مبتنی بر روش جاروبی و به صورت تک باند است.
«نوید» در ساعت ۳:۳۰ بامداد روز جمعه، ۱۴ بهمن ۱۳۹۰ از پایگاه فضایی سمنان به فضا پرتاب شد.
سال ۹۱
مدل مهندسی ماهواره «ناهید» و مدل توسعه‌ای ماهواره «زهره» رونمایی شد و نخستین میمون پرتاب شده به فضا به نام «آفتاب» با کاوشگر «پیشگام» که زنده به زمین بازگشت، در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفت.
روز ۹ بهمن ماه ۱۳۹۱ کاوشگر «پیشگام» توانست به کمک یک پرتابگر سوخت جامد، سرنشین خود را که میمونی از نژاد «رزوس» بود، تا ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری سطح زمین حمل کند و به سلامت فرود آورد. به این ترتیب رکورد جدیدی برای دستاوردهای فضایی کشور ثبت شد و ایران در ردیف معدود کشورهایی قرار گرفت که از توانمندی ارسال موجود زنده به فضای ماورای جو (ارتفاع بالاتر از ۱۰۰ کیلومتر) و بازگشت سالم آن برخوردار هستند.
کاوشگر پیشگام دقایقی بعد از فرود
هدف از انجام این مأموریت، بررسی و مطالعه دقیق‌تر شرایط پروازی و اثر آن بر مجموعههای فنی محموله و زمینه‌سازی مناسب برای تحقیقات زیست فضایی کشور بود.
محموله بازگشتی «پیشگام» حدود ۳۰۰ کیلوگرم وزن داشت که پس از خروج از جو زمین و قرارگیری در شرایط بی‌وزنی، در مسیر بازگشت قرار گرفت. در نهایت با عملکرد مناسب چترهای ترمزی، محموله در منطقه پیش‌بینی‌شده فرود آمد و میمون فضانورد در سلامت کامل بازیابی شد.
مراحل بازیابی کاوشگر «پیشگام» و خارج کردن میمون از کپسول زیستی
سال ۹۲
در روز فناوری فضایی سال ۹۲ از دو ماهواره «تدبیر» و «خلیج فارس» نیز رونمایی شد، ضمن آنکه در ۲۵ آذرماه همین سال و در هفته جهانی فضا، دومین میمون فضانورد ایرانی با نام «فرگام» با کاوشگر «پژوهش» و با گاز مایع به فضا پرتاب شد که این محموله زیستی نیز سالم به زمین بازگشت.
«فرگام»، دومین میمون فضانورد ایران بامداد شنبه توسط کاوشگر «پژوهش» راهی فضا شد تا با سفری ۱۵ دقیقه‌ای تا ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری، نام خود را به عنوان دومین موجود زنده‌ای که با موفقیت توسط ایران به فضا پرتاب شده و سالم به زمین بازگشته است، ثبت کند.
فرگام دومین میمون فضانورد ایرانی
سال ۹۳
ماهواره ملی «فجر» با ماهواره‌بر «سفیر» با موفقیت به فضا پرتاب شد و در مدار زمین قرار گرفت. مراسم روز ملی فناوری فضایی دو هفته پس از پرتاب ماهواره «فجر» برگزار شد. در این روز نمایشگاهی از دستاوردهای چند سال اخیر ایران در عرصه فناوری فضایی برپا شد و ماک آپ فضاپیمای سرنشین‌دار ایرانی به نمایش درآمد.
ماهواره «فجر» پس از ماهواره‌های «امید» ، «رصد» و «نوید» چهارمین ماهواره ایرانی در مدار زمین محسوب می‌شود که توسط متخصصان سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع و شرکت صنایع الکترونیک ایران ساخته شده است و مرکز هدایت و کنترل عملیات فضایی کشور به کمک شبکه ایستگاه‌های زمینی بومی عهده‌دار پشتیبانی و نظارت بر عملیات بهره‌برداری از ماهواره «فجر» است.
رونمایی از ۴ ماهواره فجر، نوید، AUT ست دانشگاه امیرکبیر و نانو ماهواره رصد
ماهواره‌بر «سفیر فجر» که نماد قدرت جمهوری اسلامی ایران در ساخت ماهواره‌برها است، انتقال ماهواره «فجر» به مدار زمین را بر عهده داشت. «فجر» که در مدار زمین قرار گرفت، ماهواره‌ای ۵۲ کیلویی با شکل هندسی ۶ ضلعی با ارتفاع ۴۹ سانتیمتر و عرض ۳۵ سانتیمتر است. این ماهواره از دوربینی پیشرفته بهره می‌برد که با استفاده از آن، می‌تواند تصاویری با کیفیت بالا را به زمین ارسال کند.
انتقال مداری، عکسبرداری برای نقشه‌برداری و هواشناسی و برخی محموله‌های تحقیقاتی از جمله ماموریت‌های این ماهواره است.
توانمندی کشور در ساخت کاوشگرها
در کنار طراحی و ساخت ماهواره‌ها محققان کشور توانسته‌اند در طول سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۱، هفت کاوشگر را با موفقیت به فضا پرتاب و آزمایش کنند. کاوشگرهای فضایی محموله‌های علمی-پژوهشی هستند که به وسیله یک پرتاب کننده به فضا انتقال می‌یابند و ضمن ارسال نتایج، در بازگشت به زمین، بازیابی و نتایج آزمایش‌های علمی و تحقیقاتی از آن‌ها استخراج می‌شود.
تاکنون ۸ کاوشگر طراحی و ساخته شده است که به شرح ذیل است:
| عنوان | کلاس کاوشگر | ارتفاع (KM) | دستاورد اصلی | زمان پرتاب |
| کاوشگر ۱ | A | ۱۰ | ورود به حوزه کاوشگرهای فضایی | آبان ۸۵ |
| کاوشگر ۲ | B | ۴۰ | موفقیت کامل و بازیابی سالم محموله فضایی | آذر ۸۷ |
| کاوشگر۳ | B | ۵۵ | ورود به حوزه تحقیقات زیست فضایی | بهمن ۸۸ |
| کاوشگر۴ | C | ۱۳۵ | موفقیت کامل و بازیابی سالم محموله فضایی | اسفند۸۹ |
| کاوشگر۵ | C | ۱۲۰ | اولین پرتاب میمون فضایی و دریافت تصاویر و داده‌های زیستی | شهریور ۹۰ |
| کاوشگر۶ | C | ۱۲۰ | موفقیت نسبی و تعیین سریع مکان فرود | شهریور ۹۱ |
| کاوشگر پیشگام | C | ۱۲۰ | موفقیت کامل و بازگشت سالم اولین میمون فضایی ایران | بهمن ۹۱ |
| کاوشگر پژوهش | D | ۱۲۰ | موفقیت کامل و بازگشت سالم دومین میمون فضایی ایران | آذر ۹۲ |
مراسم روز ملی فناوری فضایی در سال ۹۵ و ماهواره‌های در نوبت پرتاب
روز چهارشنبه، ۱۳ بهمن ماه جاری در سالن اجلاس سران روز فناوری فضایی با شعار «فناوری فضایی، اقتصاد مقاومتی آینده‌ای توانمند» برگزار خواهد شد.
در این روز قرار است با حضور رییس جمهور از برخی از ماهواره‌هایی که آماده پرتاب هستند همچون ماهواره «AUT ست» دانشگاه صنعتی امیرکبیر رونمایی شود.
ماهواره «دوستی» از جمله ماهواره‌های آماده پرتاب است که با وزن ۵۰ کیلوگرم از سوی محققان دانشگاه صنعتی شریف طراحی و ساخته شده است. این ماهواره که دارای رزولوشین بیش از ۳۰ متر است، در سال جاری پرتاب می‌شود.
ماهواره «آت‌ست» از ماهواره‌های طراحی شده در دانشگاه امیرکبیر است که در انتظار پرتاب قرار دارد. طراحی و ساخت ماهواره «ظفر» در دانشگاه علم و صنعت با وزن ۱۰۰ کیلوگرم انجام شده است.
ماهواره «ناهید ۱» که در سال ۱۳۹۱ با حضور رئیس جمهور ایران رونمایی شد. «ناهید» تنها ماهواره‌ای است که صفحات آن به صورت خورشیدی باز می‌شود. تاکنون صفحات ماهواره‌هایی که توسط دانشمندان ایرانی ساخته شده، بر روی بدنه آن چسبیده است؛ ولی «ناهید ۱» قابلیت باز شدن صفحات خورشیدی را ممکن کرده است.
این ماهواره «ناهید» نیز در حالی که در نوبت پرتاب قرار دارد، روز شنبه، 9 بهمن ماه با برگزاری مراسمی طراحی و ساخت ماهواره «ناهید ۲» از سوی سازمان فضایی به پژوهشگاه فضایی واگذار شده است.
ماهواره «طلوع»، نخستین ماهواره سنجش از راه دور ایران که در ۱۴ بهمن ۱۳۸۸ روز ملی فناوری ماهواره‌ای رونمایی شده و قابل پرتاب با ماهواره‌بر «سیمرغ» است.
این ماهواره مجهز به محموله تصویربرداری، کنترل وضعیت مکانیزم‌ها و سلول‌های خورشیدی است و ماموریت اصلی آن، تصویربرداری تک طیفی با تفکیک‌پذیری ۵۰ متر، ذخیره و ارسال داده‌های تصویر به ایستگاه‌های زمینی است.
مدار ماهواره «طلوع» از نوع ارتفاع پایین و ارتفاع مدار آن بیش از ۵۰۰ کلیومتر است و ۲ سال عمر مفید برای آن پیش‌بینی شده است. انرژی ماهواره «طلوع» توسط آرایه‌های خورشیدی از روی بدنه و باتری‌های ثانویه تامین خواهد شد. جرم این ماهواره ۱۰۰ کیلو و ابعاد این سازه ۶ ضلعی به عرض ۸۶ و ارتفاع ۱۰۰ سانتیمتر است.
جایگاه ایران در فناوری فضایی
دکتر فتح الله امی، رییس پژوهشگاه هوافضا در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به جایگاه علوم فضایی در کشور گفت: در حال حاضر ۱۴ دانشگاه، دانشکده و گروه تخصصی هوافضایی راه‌اندازی شده است که از این تعداد ۱۲ دانشگاه مربوط به وزارت علوم هستند و ظرفیت سالانه ورودی این ۱۲ دانشگاه در مقطع کارشناسی رشته مهندسی هوافضا ۵۲۱ نفر، در مقطع کارشناسی ارشد ۳۴۲ نفر و در مقطع دکتری ۶۸ نفر است.
وی با بیان این‌که در شرایط کنونی ۱۵۴۵ نفر دانشجوی کارشناسی، ۷۹۶ نفر ارشد و ۴۲۶ نفر در مقطع دکتری مشغول به تحصیل هستند، گفت: تاکنون ۱۸۵۸ نفر در دوره کارشناسی، ۱۹۲۷ نفر در مقطع کارشناسی ارشد و ۲۰۳ نفر در دوره دکتری فارغ‌التحصیل شدند که این افراد تاکنون ۱۵۷۰ مقاله در مجلات بین‌المللی منتشر کرده‌اند، ۲۴۴۳ مقاله در کنفرانس‌ها و ۱۳۵۲ پایان‌نامه عرضه کردند، ضمن آنکه ۲۷۰ رساله و ۷۳ مورد کتاب منتشر شده است.
امی با تاکید بر این که توانمندی خوبی در این حوزه در کشور ایجاد شده است، گفت: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری وظیفه خود را در زمینه تربیت نیروی انسانی انجام داده است؛ ولی در ادامه باید از این نیروها بهره‌مند شویم، در غیر این صورت مهاجرت می‌کنند و یا به کار غیر تخصصی خود می‌پردازند.
در حالی این پرتاب‌ها صورت گرفته است که به گفته دکتر امی، رییس پژوهشگاه هوافضا این پروژه‌ها به دلیل کمبود اعتبارات متوقف مانده است و از سوی دیگر بر اساس سند هوافضا، ایران تا سال ۱۴۰۴ علاوه بر انجـام ماموریت‌هـای فضایی سرنشـین‌دار و قراردادن انسـان در مدار، باید بـه قطب منطقـه‌ای و دارای جایگاه برجسـته جهانی در حوزه هوایی و هوانوردی تبدیل شود.
به گفته وی، این پرتاب‌ها از سلول شروع شد و به پرتاب میمون خاتمه یافت و در حال حاضر به دلیل نبود اعتبارات، این فعالیت‌ها از ۲ سال قبل متوقف شده است.
رییس پژوهشگاه هوا فضا با تاکید بر این که کمتر از ۱۰درصد از اهداف سند جامع توسعه هوافضای کشور محقق شده و این ۱۰درصد مربوط به ۸ پرتاب انجام شده است، گفت: در حال حاضر محققان این پژوهشگاه به ارائه مقالات ISI و طراحی در فضای مجازی مشغول هستند و ما از طریق سیستم‌های کامپیوتری به مدار زمین می‌رویم و برمی‌گردیم؛ ولی در عمل اقدامی صورت نمی‌گیرد، چون اعتبار نداریم.
انتهای پیام