به گزارش ایسنا، با نزدیک شدن به فصل زمستان برخی از میوه‌های پاییزی نیز برای در امان ماندن از سرما به سرعت شروع به خودنمایی در بازارهای میوه‌فروشی می‌کنند و در کوچه بازارهای شهر، میوه‌فروشان در کنار یکی از  میوه‌های خود، ازگیل قرار دادند.

درختچه ازگیل که در گویش گیلکی کونوس یا کُنوس و در گویش مازندرانی کِنِس و کُندس نامیده می‌شود، میوه‌ای از خانواده گل سرخیان از سرده ازگیل‌ها و هم خانواده با سیب و گلابی است. میوه ازگیل بسیار سخت و اسیدی و تا خوب رسیده نشود قابل خوردن نیست ضمن این که برای جلوگیری از پوسیده شدن آن بر روی درخت معمولا میوه‌ها را زودتر برداشت می‌کنند. ازگیل را به صورت خام به عنوان میوه لذیذ، مطبوع و تقویت کننده مصرف می‌شود و از آن شربت و کنسرو ازگیل تهیه می‌کنند.

 ازگیل رسیده دارای لعاب نباتی فراوان و تانن بوده و از قند گلوکز، فروکتوز، سوربیتول و بعضی اسیدها و همچنین سلولز و گروه ویتامین های B  و C، املاح معدنی و کمی پروتئین تشکیل شده است. از سویی برای اکثر آدم‌ها تجربه کردن طعم‌های جدید، حس متفاوت و لذت بخشی را منتقل می‌کند و شاید برای همین باشد که غذاها، دسرها، سوپ‌ها و سالادهایی از سایر نقاط جهان تا این اندازه برایمان جذابیت دارند و عرضه چنین غذاهای جدیدی با استقبال فراوانی مواجه می‌شوند؛ از این میان بازار داغ میوه‌ها و سبزی‌های جدید و ناشناخته که تنها در قسمت‌های خاصی از جهان می‌رویند، نیز بی‌نصیب از این اقبال نمانده است.

ازگیل چیدن در کنار اینکه برای زنان و دختران امروز شاید یک تفریح زیبا و یا چیدن یک خوراکی خوشمزه پاییزی باشد، برای برخی زنان در گذشته منبع درآمدی محسوب می شده است که هم امرار معاش کرده و هم غذایی طبیعی برای خانواده خود فراهم می کردند.

هنوز یادمان نرفته در بازارهای محلی مازندران، ازگیل یکی از اقلامی است که زنان روستایی برای فروش به شهر می آوردند و امروز هم اگر چه میزان باردهی این گونه مانند سابق نیست اما هنوز هم در بازارهای محلی مازندران این محصول به وفور یافت می شود.

خانم گل یونسی نیز از جمله بانوان مازندرانی که سال های گذشته به چیدن ازگیل چینی در جنگل های اطراف خانه اش مبادرت می کرد، در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، می‌گوید: در دوران جوانی برای تأمین مایحتاج خانواده، ازگیل‌هایی که هنوز به رسیدن کامل نرسیده بودند را می‌چیدم و صبح قبل از اذان برای فروش ازگیل‌ها از خانه بیرون می‌رفتم و پس از فروش ازگیل برای فرزندان خود مداد، خودکار، دفتر و برخی لوازم منزل و غذای مورد نیاز خانواده را خریداری می‌کردم. برای چیدن ازگیل باید راهی طولانی را حدود دو ساعت را می‌پیمودیم تا به درختان ازگیل می‌رسیدیم.

گل خانم، تصریح می کند: هر روز ۵۰ تا ۶۰ کیلو ازگیل می‌چیدیم و در کیسه‌ای بزرگ جمع‌آوری و بر روی شانه‌های خود سوار کرده و به خانه می‌آوردیم.

وی درباره فرآورده‌های حاصل از ازگیل، توضیح می دهد: در برخی موارد ازگیل‌های بسیار رسیده و له شده برای درست کردن ترشی استفاده می‌شد به طوری که ازگیل‌های رسیده را پس از شستشو در درون دیگی بزرگ ریخته و پس از اضافه کردن مقداری اندک آب، بر روی آتش قرار می‌دهیم و هنگامی که مخلوط حاصل ازگیل اندکی قل زد عصاره آن را برداشته و با صافی صاف کرده و پس از آن عصاره را دوباره مقداری بر روی شعله قرار داده تا غلیظ‌تر شود و این چاشنی در غذا استفاده می‌شود.

محمدرضا پورمجیدیان، یک کارشناس جنگل شناس، در گفت و گو با ایسنا، درباره درختچه ازگیل، می گوید: ازگیل درختچه‌ای با ارتفاع ۷ متر و تکثیر آن از طریق بذر است که البته با قلمه نیز پرورش داده می‌شود. ازگیل گونه‌ای نورپسند و شاخه دوانی آن گسترده و دارای تیغ و از خانواده روداسه و دارای خواص دارویی فراوان است.

وی با بیان اینکه این میوه در حالت نارس گوارش را بهم می‌زند اما رسیده آن بسیار خوشمزه و دارای شفت چند هسته‌ای و قهوه‌ای رنگ و خوراک همه پرندگان و حیوانات وحشی مانند خرس است، ادامه می‌دهد: زیر برگ‌هایش کرک‌دار بوده، برگهایش نیزه‌ای و روی برگ تیره است. ازگیل در جنگل‌های کم‌ بازده و مراتع رشد می‌کند و همچنین در خاک‌های گرم و خشک رشد مناسبی دارد.

این جنگل شناس، می گوید: فصل شکوفایی ازگیل از اوایل بهار  است که گل‌هایی به رنگ صورتی کم ‌رنگ و منفرد دارد و فصل برداشت میوه آن نیز در اواخر پاییز است. چوب آن بسیار بادوام بوده به طوری که بومیان از شاخه‌های آن برای ساخت دسته تبر و بیل استفاده می‌کنند و حتی چوب آن اگر در شعله ملایم قرار گیرد بر استحکام آن افزوده می‌شود. ازگیل در اکثر جنگل‌های شمالی می‌روید و در سراسر مناطق شمالی از ارسباران تا گلی‌داغی گرگان دیده می‌شود و همچنین در بجنورد و دامنه‌های جنوبی البرز و دره کرج رشد می‌کند. بومیان محلی از عصاره میوه ازگیل ترشی و دوشاب درست می‌کنند و همچنین در شب یلدا به عنوان دسر از میوه آن استفاده می‌شود.

پژوهشگر گیاهان سنتی نیز، درباره خواص ازگیل با اشاره به اینکه ازگیل سرشار از ویتامین‌های گروه B است به همین دلیل اعصاب را تقویت می کند، می گوید: این میوه دارای مقدار زیادی کربوهیدرات است که موجب تولید انرژی در بدن می‌شود.

مهدی فضلی، درباره ترکیبات شیمیایی ازگیل، می افزاید: ازگیل از آب، قند، اسیدهای آلی که شامل اسید مالیک، اسید سیتریک و اسید تارتاریک و تانن، لعاب و اسید بوریک تشکیل شده است.

فضلی با بیان اینکه ازگیل حاوی ماده‌ای به نام  "تانن" است که بهترین دارو برای درمان عفونت‌های روده‌ بزرگ و رفع التهاب معده از آن استفاده می‌شود، تصریح می کند: خواص دارویی ازگیل از روزگاران بسیار دور مورد توجه بوده به طوری که بقراط ازگیل را برای مبتلایان به ترشی معده و عوارض تب مناسب می دانسته است.

وی، می گوید: ازگیل سرشار از پکتین بوده و به سرعت فاسد شده به همین علت برای تهیه انواع ژله، مارمالاد و مربا مناسب است.

این پژوهشگر، با بیان اینکه ازگیل برگ‌هایی به رنگ زرد و قرمز داشته و چوب این درخت خاصیت منحصر به فردی دارد و غیرقابل شکستن است، می افزاید: ازگیل یکی از میوه‌های سرشار از پتاسیم بوده که برای افراد مبتلا به فشارخون بالا مناسب است.

وی با اشاره به اینکه هر 100 گرم از میوه ازگیل دارای 43 کالری، انرژی است، یادآور می شود: 100 گرم از میوه ازگیل حاوی نیم میلی‌گرم روی، نیم میلی‌گرم منگنز، حدود هفت میلی‌گرم آهن، 39 میلی‌گرم فسفر، 55 میلی‌گرم منیزیم، 73 میلی‌گرم کلسیم و 792 میلی‌گرم پتاسیم است. ازگیل فاقد هرگونه چربی اشباع و کلسترول و در آن 75 درصد آب و 21 نوع اسید چرب مانند استئاریک اسید، پالمتیک اسید، لینولئیک اسید و اولئیک اسید وجود دارد و همچنین سرشار از ویتامین C، ویتامین A، ویتامین B1 و ویتامین B2 است.

وی با بیان اینکه ازگیل از میوه‌های سرشار از پتاسیم بوده به همین علت برای افراد مبتلا به فشارخون بالا مناسب است، یادآور می شود: بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد که افراد مبتلا به فشار خون بالا، باید مصرف مواد غذایی سرشار از سدیم را کاهش و به جای آن مصرف مواد غذایی سرشار از پتاسیم، منیزیم و کلسیم را افزایش دهند. مصرف میوه‌های سرشار از پتاسیم مانند موز، گوجه‌فرنگی، زرشک، ریواس و ازگیل برای این افراد بسیار مناسب است.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه ازگیل سرشار از فنولیک اسید بوده که فلاوونوئید به عنوان یکی از قوی‌ترین آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی شناخته شده است، می گوید: مصرف میوه‌هایی با ظرفیت آنتی‌اکسیدانی بالا مانند ازگیل باعث از بین رفتن رادیکال‌های آزاد و در نتیجه پیشگیری از ابتلا به بسیاری سرطان‌ها می‌شود.

گزارش از زهرا اشکیود خبرنگار ایسنا

انتهای پیام