به گزارش ایسنا، روزنامه «شهروند» پس از این مقدمه، نوشته است: تازه‌ترین اخبار نشان می‌دهد که این شكاف‌های عمیق ناشی از فرونشست‌ها به حوالی خطوط راه‌آهن مانند خط تهران - مشهد رسیده كه در صورت ادامه، ممكن است آسیب‌های جدی به كشور وارد كند.
با این حال «محمد شكرچی‌زاده»، معاون وزیر راه و شهرسازی به «شهروند» می‌گوید كه «از نام بردن خط راه‌آهنی كه فرونشست در آن رخ داده است، معذورم.» اما از سوی دیگر رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفت‌وگوی دیگری با «شهروند» تایید می‌كند كه بیشترین ترك‌ها و شكاف‌ها در اطراف خط راه‌آهن تهران - مشهد ایجاد شده، اگرچه خوشبختانه هنوز راه‌آهن تهران - مشهد آسیبی ندیده است.
اخبار فرونشست در یكی از خطوط راه‌آهن سراسری كشور همزمان با فرونشست در خیابان مولوی، ابتدای همین هفته منتشر شد؛ هرچند شركت راه‌آهن و مركز تحقیقات راه و مسكن وزارت راه و شهرسازی ماه‌هاست در این‌باره مراودات خود را آغاز كرده‌اند تا مطالعات و بررسی‌های پیشگیرانه برای جلوگیری از یك فاجعه بزرگ در خطوط سراسری راه‌آهن كشور در پیش گرفته شود.
حالا محمد شكرچی‌زاده، معاون وزیر راه و شهرسازی می‌گوید در روزهای گذشته یك مورد فرونشست به صورت شكاف در روی زمین شناسایی شده است كه با مسیر راه‌آهن تقاطع دارد: «مطالعات ما درباره ابعاد و روش‌های بهسازی آن آغاز شده است تا بتوانیم راهكارهایی برای تقویت منطقه در پیش بگیریم چون شكاف طولانی است و ما نمی‌توانیم آن را پر كنیم اما می‌توانیم قسمت‌هایی را كه با راه‌آهن تقاطع دقیق دارد با تزریق خاك بهسازی كنیم تا مسیر با مشكل مواجه نشود.»
به‌طوركلی آغاز فرونشست در خطوط راه‌آهن، سال گذشته از سوی شركت راه‌آهن و همین‌طور مشاهدات اداره راه و شهرسازی به مركز تحقیقات مسكن وزارتخانه راه و شهرسازی اعلام شده است و از همان زمان كارشناسان این مركز در حوزه زلزله موضوع جلوگیری از وقوع خسارت را در دستور كار خود قرار داده‌اند و از سوی دیگر هم توصیه‌هایی به شركت راه‌آهن داده شده تا فعلا ٢٠ كیلومتر قبل و بعد از شكاف، سرعت قطارها كاهش یابد.
البته این مقام مسئول خود را از گفتن اینكه شكاف در كدام خط راه‌آهن بوده است، معذور می‌داند: «مسیر را نمی‌توانم بگویم اما این شكاف بسیار طولانی است و ما منتطر گزارش‌های دقیق‌تر از مشخصات آن هستیم تا در ماه‌های آینده اقدامات بعدی را انجام دهیم. تاكنون گزارش گسترده دیگری از ترك یا فرونشست در خطوط دیگر راه‌آهن اعلام نشده البته همراهی خوبی با راه‌آهن و سازمان زمین‌شناسی انجام شده و در نهایت نیز تفاهمنامه‌ای هم در این‌باره با راه‌آهن منعقد شده است.»
هرچند معاون وزیر راه و شهرسازی می‌گوید نمی‌تواند نام دقیق خط راه‌آهنی را که نشست کرده، اعلام کند؛ رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید كه بیشترین ترك‌ها و شكاف‌ها در اطراف خطوط راه‌آهن تهران- مشهد ایجاد شده است: «البته خود راه‌آهن تهران - مشهد هنوز آسیبی ندیده است اما زمین‌های اطراف حاشیه ریل با توجه به فرونشست زمین در قسمت‌هایی ترك‌خوردگی‌هایی دارد كه اگر اقدامات احتیاطی و ایمنی انجام نشود، ممكن است آسیب برساند. البته چون هنوز خطوط مشكل ندارد، نمی‌خواهیم نگرانی ایجاد شود. درحال بررسی برای چاره‌یابی هستیم تا اقداماتی انجام دهیم كه از پیشروی این ترك‌ها و شكاف به سوی خطوط راه‌آهن جلوگیری شود.»
خط راه‌آهن تهران - مشهد یكی از خطوط راه‌آهن كشور است كه روزانه مسافران زیادی را جابه‌جا می‌كند، به همین دلیل هم است که بیت‌اللهی قصد ندارد برای اتفاقی كه هنوز قطعی نیست، نگرانی ایجاد شود: «در حال حاضر مسأله آسیب‌دیدگی ریل مطرح نیست و بر اثر خشكسالی و فرونشست در زمین‌های حاشیه ریل ترك‌هایی مشاهده شده است. اكنون تمام سعی ما این است كه ترك‌ها به سمت راه‌آهن پیشروی نكند و آن را تحت تاثیر قرار ندهد. مطالعات برای جلوگیری از این پیشروی هم دارد صورت می‌گیرد و نخستین اولویت این است كه سمت و سوی ترك‌خوردگی‌ها مشخص شود تا بعد از اقدامات مهندسی از تشدید آن جلوگیری شود چون ما نمی‌توانیم خطوط راه‌آهن را جابه‌جا كنیم و نه حتی تاسیسات انتقال گاز و برق و غیره.»
او ادامه می‌دهد: «همزمان با این مسیر، اطراف خط تهران - جنوب هم با مشکلاتی از این دست مواجه است. با توجه به این كه فرونشست‌ها امری قطعی و تدریجی است، تنش‌هایی كه در ریل اتفاق می‌افتد ممكن است باعث سوانح و صدماتی شود و به همین دلیل دو، سه ماهی می‌شود که مطالعات آن درحال انجام است.»
البته به گفته بیت‌اللهی، نشست‌ها در بسیاری از قسمت‌ها وجود دارد: «نشست زمین از جنوب تهران از انتهای جنوب شرقی تهران تا غرب این شهر و حوالی دشت شهریار به صورت زون اصلی فرونشست گستردگی دارد. زون دیگری هم با نرخ بالا در حوالی ورامین و پیشوا وجود دارد كه به‌عنوان مثال روستای معین‌آباد را دربرمی‌گیرد. فرونشست علاوه بر خطر ایجاد ترك در خطوط راه‌آهن، دكل كابل‌های فشار قوی و لوله‌های انتقال گاز را هم تهدید می‌كند و حتی برخی از دكل‌های فشار قوی برق در معین‌آباد و ورامین وجود دارد كه احتمال خسارت به آنها بر اثر فرونشست بسیار بالاست. این مسائل را در جلسه استانداری مطرح كردیم كه با مسئولان مرتبط در میان گذاشته شود.»
رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی می‌گوید: «مسأله مربوط به ترك ساختمان‌ها و حرم شاه عبدالعظیم را هم به صورت خاص اشاره كردیم كه باید مورد پایش و مونیتورینگ دقیق قرار گیرد. در روستای معین‌آباد، روستاییان حتی نمی‌توانند مزارع كشاورزی خود را آبیاری كنند، به قدری كه شكاف‌ها در زمین زیاد است.»
او از دو گونه اقدامات سازه‌ای و ژئوپلیتیكی برای ایمن‌سازی و جلوگیری از ترك‌خوردگی زمین نام می‌برد: «این اقدامات بر مسیر خطوط نیرو، گاز و راه‌آهن كه دچار آسیب‌دیدگی كمی شده باشند، تاثیر می‌گذارد اما قسمت‌هایی كه دچار تغییرات زیادی شده قابلیت ترمیم ندارد. احتمالا ظرف یك ماه آینده اقدامات عملی در این‌باره آغاز می‌شود.»
فرونشست سطح تهران خیلی شدید نیست
مسأله فرونشست، مسأله تازه‌ای نیست و روند تخریبی آن هم از ١٠ سال گذشته آغاز شده؛ حالا كار به جایی رسیده است كه اخیراً ریزش‌هایی كه در محدوده كارگاه‌های مترو اتفاق افتاده هم به فرونشست معروف شده‌اند و مسئولان شهری و حتی اعضای شورای شهر نیز از آن به‌عنوان نشست یاد می‌كنند اما با همه اینها، شكرچی‌زاده این‌گونه اتفاقات در شهر را كمتر به فرونشست مرتبط می‌داند: «فرونشست در كل سطح تهران خیلی شدید نیست چون جنس سنگ‌ها عمدتاً درشت است، دانه‌بندی ریزدانه‌ای هم ندارند و ما فقط در بعضی مناطق به صورت موضعی دچار مشكل هستیم اما به صورت كلی مشكل ما در تهران فروریزش به دلیل عملیات زیرزمینی و تونل‌های زیرزمینی مترو است. مواردی كه ما در تهران مانند شهران، پیامبر و میدان قیام شاهد بودیم به علت پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی و در نهایت فرونشست نبوده است. دلیل این نشست‌ها نبود اطلاعات كافی و مطالعات ژئوتكنیك از سوی پیمانكاران و شهرداری در حوزه حفاری مترو بوده است و این شركت‌ها اقدامات پایدارسازی دیواره‌های مترو را به صورت موضعی انجام نمی‌دهند به همین دلیل قرار است هفته آینده جلسه‌ای را در همین زمینه با شهرداری، شركت مترو و تعدادی از اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها داشته باشیم تا در این زمینه همفكری كنیم و مقدار این خطرات را به حداقل برسانیم.»
هر زمانی كه مسأله فرونشست با مسئولان و كارشناسان محیطی زیست مطرح می‌شود، آنها معتقدند كه این موضوع تنها مخصوص تهران نیست و در كل كشور تسری یافته است. معاون وزیر راه و شهرسازی هم در این‌باره می‌گوید: «حدود یك‌سوم از مساحت كشور درحال فرونشست است؛ مسیرهای جاده‌ای و راه‌آهنی كه از آن عبور می‌كنند، بنابراین ما یك تهدید عمومی در این حوزه برای تمامی پالایشگاه‌ها، سازه‌ها و زیرساخت‌های‌مان داریم و این تنها مربوط به خطوط راه‌آهن نیست. ما باید این پدیده را به‌طور كلی در همه جا رصد كنیم و در نقاطی كه آثار جدی وجود دارد به سرعت وارد عمل شویم تا مانع ایجاد خسارت‌های بیشتر شویم، بنابراین همه دستگاه‌ها و سازمان‌ها ازجمله وزارت كشاورزی، وزارت نیرو و راه و شهرسازی باید برای جلوگیری از فاجعه دست به كار شوند.»
فرونشست‌ها از چند‌سال قبل كه برداشت آب‌های زیرزمینی به شكل بی‌رویه شدت یافت، آغاز شد اما اخیراً سرعت گرفته چون ما سراغ آب‌های استاتیكی و منابع چندهزار ساله كشور رفته‌ایم، بنابراین تهدید قابل توجهی برای تمام استان‌ها ازجمله استان فارس، همدان، دشت‌های جنوبی تهران، خراسان جنوبی و در كل تمام استان‌هایی كه با كمبود بارش و افزایش برداشت از آب‌های زیرزمینی و خاك‌های پراستعداد برای نشست درگیر هستند، وجود دارد.
٤٥٠ قنات در عرض كمتر از ٥٠ سال كم شد
موضوع فقط اینها نیست؛ قنات‌های تهران هم حالا در معرض خطر زیادی قرار گرفته‌اند. تعداد قنات‌های تهران در دهه ٤٠ خورشیدی حدود ٦٥٠ مورد بوده است؛ قنات‌هایی كه بیش از هزار سال زمان لازم است تا تبدیل به منابع غنی آب شوند، اما آن‌گونه كه «تورج فتحی»، كارشناس منابع آب و خاك به «شهروند» می‌گوید تعداد این قنات‌ها اكنون به ٢٠٠ مورد رسیده است: «متاسفانه چاه‌های زیادی حفر كردیم و قنات‌ها را پر كردیم و به دنبال حفر این چاه‌های مجاز یا غیرمجاز تعداد قنات‌ها به حدود ٢٠٠ رشته رسیده است. البته هیچ كدام هم آب سالم برای شرب ندارند و اغلب از طریق سفره چاه‌های جذبی زیر سطح تهران تغذیه می‌شوند، چاه‌هایی كه تعداد زیادی از آنها بدون مجوز هستند و افت زیاد آب‌های زیرزمینی دشت تهران را در دو، سه دهه رقم زدند.»
او می‌گوید: «این بهره‌برداری‌های بی‌رویه به تدریج باعث ایجاد فضاهای خالی در زیر زمین شده است؛ اتفاقی كه تقریبا برگشت‌ناپذیر است مگر اینكه همزمان اقدامات تعادل‌بخشی و جبرانی برای آن انجام شود و چاه‌های مجاز و غیر مجاز بسته شود تا شاید بتوان روند تخریب را اصلاح كرد البته این اصلاح به روند بارندگی‌ها هم بستگی دارد.»
او درباره صدماتی كه ممكن است در خطوط راه‌آهن اتفاق بیفتد هم معتقد است: «وقتی این تخریب‌ها در لایه‌های خاك صورت می‌گیرد نیروگاه‌ها یا پالایشگاه‌ها یا خطوط حمل‌ونقل جاده‌ای را تحت تاثیر قرار می‌دهد كه در صورت وقوع صدمات آن جبران‌ناپذیر است. در این صورت می‌توان قسمت‌هایی كه آسیب در آن مشخص است را با زیرسازی تقویت کرد.»
انتهای پیام