‌بهترین عنوان برای سفر گردش است عنوانی که می‌تواند مشوقی برای زدن به دل دشت و کوه و جنگل باشد و خاطره‌ای خاص را از یک گردشگری موفق برجای بگذارد.

هرساله 27 سپتامبر مصادف با روز جهانی گردشگری است و عوامل متعددی می‌تواند این گردشگری را رقم بزند، برخی افراد دیدن یک اثر و بنای تاریخی را گردشگری می‌نامند و برخی گشت و گذار در دل کوه و جنگل را نوعی گردشگری تلقی می کنند، اما در برخی استان‌ها مانند استان مرکزی می‌توان گردشگری را به نحو دیگر نیز صرف کرد.

به گزارش ایسنا، استان مرکزی به لحاظ بافت خاص خود روستاهای بسیار متعددی را در خود جای داده است که هرکدام می‌توانند مقصد گردشگری باشند. مسلما بهار هر روستا دیدنی است، اما در برخی نقاط پاییز می‌تواند چشم‌نوازتر باشد.

روستاگردی در استان مرکزی می‌تواند رونق گردشگری را در پی داشته باشد چراکه هر روستا طبیعت و شاخصه‌های خاص خود را به همراه دارد، اما شاید نکته قابل توجه در این امر این باشد که برخی روستاها به دلیل ظرفیت‌های خاص بیش از دیگر روستاها سر زبان افتاده‌اند، ولی با قدری کنکاش می‌توان گردشگری در روستاهایی را تجربه کرد که خاطره ویژه‌ای را برای فرد بر جای می‌گذارد.

روستای الویر از جمله روستاهایی است که قطعا می‌تواند مقصد گردشگری باشد و تجربه‌ای شاخص را در ذهن حک کند.

الویر از روستاهای کهن منطقه ساوه، زرندیه، بوئین زهرا خرقان(خروگان) و مزلقان(مزدگان) است و در ١٢٠کیلومتری تهران، ٨٠ کیلومتری شهرستان ساوه و 52 کیلومتری مامونیه قرار گرفته است.

این روستا در ارتفاع 1800 متری سطح دریا قرار دارد و این امر هوایی معتدل را به این منطقه ارزانی کرده است.

"ال" در زبان ایرانیان کهن به معنای کوه و "ویر" به معنای یاد است که در کل این نام این روستا به معنی کوه یادگار است.

به گفته علی محسنی الویری از اهالی این روستا، الویر از چند صده گذشته مهاجرپذیر بوده است و هفت هزار  سال سابقه تاریخی دارد.

وی با اشاره به اینکه این روستا سه قلعه تاریخی دارد که بخشی از آنها هنوز باقی است، گفت: الویر از قدیم‌الایام مرکز داد و ستد و علم و صنعت بوده است و تعداد بی‌شماری ملا، مکتب‌دار، آهنگر(چلنگر)، سنجار، صفار(سفید گرها)، سنقر(تعمیرکاران آسیابهای آبی) و صباغ(رنگرز) بوده است. 

محسنی الویری با اشاره به فرهنگ دهخدا که جمعیت روستای الویر را 1522 نفر ذکر کرده‌ و به زبان تاتی ترکی صحبت می‌کنند، گفت: در سال‌های 1250 تا 1325 در روستای الویر 14 مکتب‌خانه وجود داشته است که سه نفر از مدرسین این مکتب‌خانه‌ها خانم بوده‌اند و این امر نشانگر اهمیت علم و دانش برای زنان روستاست.

وی تصریح کرد: الویر هیچگاه ارباب‌ دار نبوده است و ساکنین آن خرده‌مالک بوده‌اند به طوری که افرادی که صاحب آب و ملک نبودند برای افرادی که زمین و ملک داشتند، رعیتی می‌کردند و یک چهارم از کاری که انجام می‌دادند را سهم می‌بردند.

زنان این روستا همپای مردان در فصل کار و کشاورزی کمک می‌کردند و در دامداری نیز یاری‌گر شوهران خود بودند. در زمستان زنان روستا ریسندگی می‌کردند و به گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی، جوراب و دستکش‌بافی اقدام می‌کردند و مردان نیز در در زمان فراغت از کشاورزی به رسیدگی دام و گیوه بافی مبادرت می‌کردند.

محسنی الویری شب‌نشینی در اواخر پاییز و فصل زمستان را یکی از سنت‌های این روستا عنوان کرد که تا 36 روز پس از آغاز بهار این شب‌نشینی ها ادامه داشت و گفت: اکثر الویری‌ها در کنار کشاورزی و دامداری معمولا در زمستان کارهای فنی و هنری انجام می دادند و عملا سرگرمی آنها و حاصل آن کمک هزینه زندگی اهالی محسوب می‌شد و در دیگر فصول کشاورزی و دامداری مشاغل اصلی آنها بوده است.

وی افزود: در سال 1325 مدرسه پنج کلاسه آموزش و پرورش در الویر دایر شد و در آن زمان در حدود 60 درصد مردها و 40 درصد خانم‌ها سواد خواندن و نوشتن داشته‌اند و تقریبا 20 درصد اهالی دارای سواد قرآنی بودند. بچه‌ها نیز در زمستان به مکتبخانه جهت فراگیری دانش می‌رفتند و در فصل فراغت از تحصیل پسرها اقدام به کمک پدر در امور کشاورزی می‌کردند.

محسنی با اشاره به اینکه از زمان قاجار مهاجرت الویری‌ها به تهران آغاز شد و متاسفانه همچنان ادامه دارد، عنوان کرد: در جنگ تحمیلی عراق و ایران و در طول این هشت سال دفاع مقدس الویری‌ها حضور ویژه‌ای در جنگ داشتند، به طوری که 32 شهید، 25 جانباز و 5 آزاده تقدیم انقلاب اسلامی کردند.

به گزارش ایسنا، امروز جمعیت این روستا 167 خانوار است، در تپه الویر که مربوط به دوره تاریخی و اسلامی است هنوز بقایای روستای کهن باقی مانده است و قلعه الویر نیز مربوط به دوره ساسانی اسلامی و صفویه است. قلعه گبری دیگر بنای باستانی این روستاست که سفال‌های کشف شده در این روستا مربوط به دوره هزار اول و دوم قبل از میلاد است.

اما شاید یکی از مهمترین بناهای تاریخی این روستا حمام الویر است که قدمتی 500 ساله را یدک می‌کشد ولی متاسفانه امروز به مخروبه بدل شده است.

برای ورود به حمام روستا باید سر خم کنی و از پله‌ای پایین بروی. با ورود به محوطه حمام با چهار سکو و حوضی در میان محوطه مواجه می‌شوی.

قاسم امیرسیافی یکی از اهالی این روستا که مطالعات تاریخی شاخصی در خصوص تاریخ روستا و حمام الویر دارد به ایسنا گفت: ساختار اولیه حمام به شکل خشت و گلی بوده است و تا پنج سال بعد از انقلاب مورد استفاده قرار می‌گرفت و جهاد کشاورزی نیز با تغییراتی که داد دیواره‌های حمام را کاشی کرد ولی متاسفانه پس از آن حمام مورد استفاده قرار نگرفت و امروز به این شکل مخروبه درآمده است.

وی افزود: در گذشته فضایی به نام احرامی وجود داشت که اهالی می‌توانستند در حمام لباس خود را آویزان کنند که البته این امر به جایگاه هر فرد بستگی داشت. سمت راست ورودی حمام محل یا سکوی دهقانان بود که امکان مالی بالایی نداشتند و حتی احرامی نداشتند که لباس خود را آویزان یا در زیر آن پارچه ای بگذارند و لباس خود را روی سکو می‌انداختند، اگر حمام خلوت بود که وارد حمام گرم می‌شدند، اما اگر نبود از مسئول حمام یک فوته (لنگ) که در نثر ناصر خسرو این عنوان برده شده است، تقاضا می‌کردند و وارد خزینه می‌شدند.

امیرسیافی اضافه کرد: در قسمت بالای حمام بعد از سکوی دهقانان سکویی مخصوص خوانین بود که دارای احرامی بود و اجازه ورود کسی به سکوی آنها وجود نداشت. سکوی بعدی مربوط به میرزاها بود که شامل کاتبان و نویسندگان می‌شد و سکوی بعدی مربوط به سادات بود و آبریز ورودی حمام گرم به داخل باغچه اطراف حمام وارد می‌شد.

وی در خصوص ساختار و روش گرم کردن حمام گفت: در پشت حمام فضایی در زیر زمین وجود داشت که به واسطه آتش زدن بوته در داخل آن، آب حمام گرم می‌شد البته ساختار حمام به گونه‌ای بود که پیچ و خم ورود به حمام گرم و خزینه عاملی برای گرم شدن و گرم ماندن آن به شمار می‌رفت و این امر ناشی از معماری خاص بناست و تا 40 سال پیش هم فعال بود است.

به گزارش ایسنا، پس از عبور از پیچی از محل احرامی وارد حمام گرم شدیم با وجود اینکه در نگاه اول به نظر می‌رسد وارد محل تجمع نخاله‌های ساختمانی شده‌ای، اما با این حال هنوز ساختار یک حمام را حفظ کرده است امیر سیافی با اشاره به اینکه در گذشته برای ترمیم اینجا از گیاهی به همراه آهک استفاده می‌کردند، گفت: بین دو بخش حمام آب سرد و آب گرم داشته است و می‌توان گفت سونا و جکوزی امروز از این حمام‌های قدیمی ایران الگو گرفته شده است.

وی به آداب ورود به حمام اشاره کرد و گفت: ورود به حمام روش و آداب خاص خود را داشت. با ورود به خزینه به دلیل اینکه بخار بود و جایگاه و مراتب و منزلت افراد مشخص نبود به روشی خاص به یکدیگر سلام می‌کردند به این شکل که فرد با ورود به داخل خزینه مشتی آب را به نشانه سلام به یکدیگر نشان می‌دادند و به دلیل اینکه چهره رعیت و خان و ارباب مشخص نبود این عمل صورت می‌گرفت تا بی احترامی نیز صورت نگیرد.

امیرسیافی به یکی دیگر از سنت‌های خاص حمام رفتن در دوران گذشته اشاره کرد و گفت: در پشت حمام یک قسمت دیگر قرار داشت که از داخل خزینه به آن وارد می‌شدند و دارای پله بود. در گذشته به دلیل احترام هیچ گاه پدر با پسر یا داماد با پدر زن به حمام نمی‌آمدند و از اگر پسری می‌دید که صبح پدر با بقچه حمام از خانه بیرون آمده است قبل از ورود به خزینه به سمت حمام پشتی راهی می‌شد. استفاده دیگر این محل برای جوانان بود که اصطلاحا به آن حمام جاهلان می‌گفتند و برای مراسم عروسی ساقدوش‌ها داماد را به این قسمت حمام می‌آوردند.

وی در خصوص زمان‌بندی استفاده از حمام گفت: آفتاب که می‌زد حمام از 7 صبح تا 3.30 عصر مخصوص زنان بود و بعد از آن اختصاص به مردان داشت و بچه‌ها تا شش سالگی با مادران به حمام می‌آمدند.

به گزارش ایسنا، همه بناهای تاریخی این سرزمین دوران و عقبه خاصی را پشت سرگذاشته اند و مخروبه شدن قطعا حق آنها نیست. حمام الویر نیز با وجود آنکه 500 سال عمر دارد هنوز سرپاست، هنوز ستون‌های آن سالم است، اما در نهایت بی‌اهمیتی علیرغم اینکه در سال 1386 ثبت آثار ملی شده است، امروز تنها حکم مخروبه‌ای را دارد که احیای آن با توجه به ساختار خاصش ضروری است و می‌تواند گردشگران بسیاری را به خود جلب کند.

این روستا که حمام تاریخی خود را در قلب خود جای داده است گذشته از بناهای تاریخی فضاهای بسیار زیبایی دارد، با وجود آنکه بخشی از خانه‌ها نوسازی شده است، اما هنوز بوی کاهگل و خشت در آن به مشام می‌رسد، هنوز این روستا قدمت خود را حفظ کرده است و هنوز هستند زنانی که کنار چشمه روستا لباس می‌شویند و خاطره یک روستای تاریخی را زنده نگه داشته اند، اما متاسفانه مسئولی نیست که روستا را همچنان روستا بخواهد.

استان مرکزی سرزمین روستاهاست و می‌تواند گردشگری روستایی و طبیعت‌گردی را به اوج خود برساند، اما چه سود که اهتمام و اراده‌ای برای اینکار وجود ندارد و روستاها یکی پس از دیگری از سکنه خالی می‌شوند و مسلما در آن زمان فایده‌ای ندارد که برای احیای آنها و بازگرداندن جمعیت هزینه و برنامه‌ریزی کرد، بلکه لازم است امروز که هنوز اهالی روستا با هیجان خاص از سابقه روستای خود تعریف می‌کنند آن را دریابند!

‌

*گزارش از: آذر اسفندیاری خبرنگار ایسنا منطقه مرکزی

انتهای پیام