به گزارش ایسنا، به نقل از روزنامه فرامنطقه‌ای الشرق الاوسط، جنبش "حزمت" (خدمت) وابسته به فتح الله گولن،روحانی مخالف دولت ترکیه با صفت "اسلام میانه‌رو" خود را به غرب معرفی کرده و به دلیل متمرکز بودنش بر ابزارهای نرم مثل رسانه، آموزش و نخبگان از سوی یکی از پژوهشگران امور ترکیه به "فراماسونری اسلام‌گرایی" معروف شده است. اقدامات ترکیه علیه مدارس و نهادهای گولن نتیجه کودتای نافرجام اخیر نیست بلکه با مطرح شدن پرونده فساد و رشوه گیری و تحقیقات درباره مسئولان دولتی در 17 و 25 دسامبر 2013 آغاز شد؛ اقدامی که اردوغان "نظام موازی" وابسته به گولن را در آن دخیل دانست و گولن را به تلاش برای سرنگون کردن دولتش متهم کرد.
جنبش خدمت که فتح الله گولن آن را در سال 1971 تأسیس کرد ابتدا در خدمت دانش آموزان بود و شعار مبارزه با "بیماری‌های سه گانه جهل، فقر و تفرقه" را سر لوحه کار خود قرار داده بود. برای همین ابتدا تمامی تلاش خود را برای ساخت مدارس، مراکز آموزشی و مسکن دانش آموزان به کار می‌گرفت و همه تمرکزش روی مسائل آموزشی و تربیتی بود برای همین جنبش خدمت نامیده شد. این گروه اما در طول 10 سال بعد به یک امپراتوری بزرگ نه فقط در سطح مدارس بلکه در سطح آموزش، اقتصاد و نهادهای مالی و رسانه‌ای تبدیل شد. حتی در موضوع مدارس هزاران مدرسه در داخل ترکیه و هزاران مدارس در بیش از 100 کشور جهان ایجاد کرد.
این جنبش در بخش آموزش فعالیت کرد و تجار وابسته به آن هزار مدرسه را در مناطق مختلف ترکیه و دو هزار مدرسه را در بیش از 100 کشور جهان به ویژه در کشورهای آفریقایی تأسیس کردند. این مدارس دانش‌آموزان زیادی را در این کشورها به خود جذب کرده و به دانش آموزان ممتاز فقیر بورس تحصیلی می‌دهند. این جنبش از طریق حفر چاه‌های آب، ارائه کمک‌های غذایی و پزشکی و دادن بورس تحصیلی در این کشورها موفق عمل کرده است.
عملیات امنیتی ترکیه در پی کودتای نافرجام علیه هزار مدرسه و مؤسسه آموزشی، 15 دانشگاه و 109 خوابگاه، 1125 انجمن خیریه از جمله انجمن "هل من مغیث" (آیا فریادرسی هست) بود؛ انجمنی که کمک‌های انسانی و غذایی را در مناطق جنگی و فقیر در سراسر جهان توزیع می‌کرد. همچنین این عملیات علیه 35 انجمن پزشکی و 19 سندیکای تخصصی مشاغل صورت گرفت.
براساس آخرین آماری که عصمت یلماز، وزیر آموزش ترکیه داده، مقامات این کشور مجوز شغلی 27 هزار و 242 تن از کارکنان بخش آموزش از جمله 21 هزار معلم را که در مدارس وابسته به جنبش گولن فعالیت داشتند، لغو کرده‌اند. شورای آموزش عالی ترکیه نیز روز جمعه اعلام کرد که پنج هزار و 342 استاد دانشگاه و کارمند ادارات که در دانشگاه‌ها و خوابگاه‌های وابسته به گولن و دیگر مراکز آموزش عالی کار می‌کردند اخراج شده‌اند.
ترکیه همچنین کمپین دیپلماتیکی را در خارج از این کشور برای بستن مدارس جنبش گولن و دیگر نهادهای وابسته به آن به راه انداخته است.
مدارس گولن در میان مخالفت و استقبال
در پی کودتای نافرجام اخیر، ترکیه کمپین دیپلماتیک خود را تشدید کرده و از سوی برخی کشورها مثل اردن که یک مدرسه وابسته به این گولن را بست و آذربایجان، سودان، لیبی که همه مدارس وابسته به گولن را بستند، سومالی و پاکستان که وعده بررسی وضعیت 24 مدارس را داده‌اند، برای بستن مدارس گولن پاسخ مثبت دریافت کرد.
قزاقستان نیز طی سفر هفته گذشته رئیس‌جمهور این کشور به ترکیه وعده داد که به بررسی این مسئله بپردازد اما آلمان با نظارت بر مدارس گولن موافقت کرده بدون اینکه مدرسه‌ای را ببندد و نیجریه و مصر با بستن مدارس گولن مخالفت کردند. آمریکا نیز که حدود 200 مدرسه و مرکز آموزشی و فرهنگی گولن در آنجا فعالیت می‌کنند با بستن این مدارس مخالفت کرده چراکه قانون آمریکا به اوقاف اجازه تأسیس مدارس را می‌دهد.
قرغیزستان نیز که مرکز مهمی برای جنبش گولن در آسیای میانه است با درخواست وزارت خارجه ترکیه برای بستن مدارس گولن مخالفت کرد.
اما ترکیه همچنان به تلاش‌های دیپلماتیک خود برای محاصره جنبش گولن در خارج از کشور ادامه می‌دهد. مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه هفته گذشته اعلام کرد که 15 نهاد وابسته به گولن در ژاپن فعالیت می‌کنند و از توکیو خواست تا این نهادها را ببندد. یک هیات از ترکیه نیز راهی مراکش شده تا درآنجا نیز فعالیت این گروه محدود شود.
ممنوعیت فعالیت مدارس گولن در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس
از سوی دیگر دولت ترکیه اعلام کرده که عربستان با باز کردن مدارس وابسته به گولن در داخل مرزهای خود مخالف است و معلمان وابسته به این جنبش را که قصد داشتند در مدارس وابسته به دولت نفوذ کنند، شناسایی کرده است.
کنسول ترکیه در جده نیز اعلام کرد که فتح الله گولن چهار مدرسه را در یمن باز کرده بود اما با آغاز جنگ فعالیت آن‌ها متوقف شد.
در سال 2011 روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی به بررسی پدیده جدیدی در جهان مدارس پرداخت. عنوان این گزارش "مدارس ویژه‌ای در تگزاس که با یک جنبش مذهبی در ترکیه ارتباط دارند" بود. براساس این گزارش بیش از 120 مدرسه ترکیه‌ای وجود دارد که 33 مورد از آن‌ها در ایالت تگزارس هستند. یک روزنامه دیگر نیز فاش کرد که 20 مدرسه دیگر در ایالت پنسیلوانیا هستند.
گولنیست‌ها در لیست تندروها در روسیه قرار دارند
در روسیه به پیروان گولن گولنیست یا پیروان جنبش "نور گولار" گفته می‌شود. این‌ها اوایل دهه‌های نود در روسیه ظاهر شدند زمانی که شرکت‌های وابسته به گولن شروع به نفوذ در پروژه‌های اقتصادی و افتتاح مدارس آموزشی (اسلامی) در جمهوری‌های شوروی سابق کردند.
در راستای همین فعالیت‌ها گولن اوایل دهه‌های نود قرن گذشته مدارس زیادی را در جمهوری‌های روسیه از جمله داغستان و تاتارستان و شهرهای بزرگی همچون مسکو و سن‌پترزبورگ تأسیس کرد. مدارسی نیز در شبه جزیره کریمه تأسیس شد.
اما فعالیت این مدارس و مراکز طول زیادی نکشید و در سال 2002 هیئت امنیت فدرال روسیه گروه‌های وابسته به گولن را به "حمایت از گروه‌های مسلح در چچن و جاسوسی و جمع‌آوری اطلاعات به نفع دستگاه‌های سازمان اطلاعات خارجی" متهم کرد.
به دنبال این اتهامات 20 شهروند ترکیه‌ای بین سال‌های 2002 تا 2004 از روسیه اخراج شدند. در سال 2007 نیز 41 معلم ترکیه‌ای روسیه را ترک کردند و جنبش گولن در لیست جنبش‌های تندرو این کشور قرار گرفت.
پاکستان و کردستان عراق
به دنبال درخواست سفیر ترکیه از اسلام آباد برای بستن تمامی شاخه‌های مدارس "پاک ترک" ترکیه به دلیل "ارتباط با نظام موازی گولن"، رسانه‌های پاکستان پر از داستان‌هایی درباره ارتباط میان نهاد ترکیه‌ای که مدارس پاک ترک را در پاکستان اداره می‌کند با فتح الله گولن شد.
سفیر ترکیه و برخی مسئولان دیگر این کشور آشکارا از دولت پاکستان خواستند این مدارس را ببندد. یکی از مسئولان اداره این مدارس اعلام کرد: مقامات پاکستان تا به این لحظه از ما نخواسته‌اند اقدامی اتخاذ کنیم اما نگران گزارشاتی هستیم که در رسانه‌های درباره بستن این مدارس آمده است.
در اقلیم کردستان عراق و در بحبوحه جنگ داخلی میان حزب دموکرات کردستان و اتحاد میهنی کردستان مؤسسه آموزش و پرورش "فزالر" وابسته به فتح الله گولن فعالیت خود را از طریق افتتاح نخستین دبیرستان در شهر اربیل با عنوان دانشکده عشق (ئیشق) یا "نور" به ترکی آغاز کرد و به تدریج دبیرستان‌ها و مدارس ویژه دیگری نیز تأسیس شد.
به رغم تنش‌هایی که میان اقلیم کردستان و ترکیه در دهه‌های قرن گذشته وجود داشت اما فعالیت این مؤسسه آموزشی از این تنش‌ها تأثیری نپذیرفت بلکه برعکس موجب ارتقای آن شد اما کودتای نافرجام و متهم شدن جنبش خدمت به دست داشتن در آن موجب شد تا این مدارس در سرتاسر جهان از جمله اقلیم کردستان در معرض خطر بسته شدن قرار بگیرند.
سفین دزیی، سخنگوی دولت اقلیم کردستان عراق در این باره اعلام کرد که مدارس مرتبط با گولن به وزارت آموزش و پروزش این اقلیم وابسته خواهند شد.
براساس آمار مؤسسه فزالر حدود 14 هزار دانش آموز در 33 مرکز آموزشی گولن در عراق مشغول تحصیل هستند. این مراکز در شهرهای اربیل، سلیمانیه، دهوک، سوران، حلبچه، کرکوک، بغداد و بصره هستند.
مصر و سودان
طی سال‌هایی که در آن محمد مرسی، رئیس‌جمهور پیشین مصر برکنار شد مدارس "صلاح الدین" ترکیه در قاهره زیر ذره‌بین مقامات مصری بودند که روابطشان با ترکیه به شدت دچار تنش شده بود اما نابهنجاری‌های سیاسی برای ادامه فعالیت این مدارس کافی بود.
در حالی که مدارس ترکیه‌ای تلاش می‌کردند تا هرگونه رابطه خود را با اخوان المسلمین مصر تکذیب کنند واقعیت وابسته بودن آن‌ها به جنبش خدمت گولن این مدارس را از این اتهامات نجات داد و صفحه جدیدی را از اعتماد با مقامات مصری گشود.
با اینکه ترکیه از قاهره خواسته بود مدارس وابسته به گولن را ببندد اما مقامات مصری که دل خوشی از اردوغان و حاکمان کنونی ترکیه ندارند با این درخواست مخالفت کردند.
اما سودان در پی کودتای نافرجام در ترکیه مدارس عبدالله ابن ابی السرح در خارطوم و یک مدرسه دیگر را که هر دو به جنبش گولن مرتبط بودند بست. قرار است یک هیئت از وزارت آموزش و پرورش ترکیه برای بررسی سرنوشت این دو مدرسه به خارطوم بروند.
ابراهیم غندور، وزیر خارجه سودان اعلام کرد که عمر البشیر، رئیس‌جمهور این کشور دستور بستن تمامی مراکز وابسته به گولن از جمله شرکت‌های اقتصادی را داده است.
انتهای پیام