فیتز پاتریک در گفت‌وگو با ایسنا ، درباره درز اطلاعات برنامه بلندمدت ایران که در چارچوب برجام در اختیار کشورهای 1+5 نیز قرار گرفته است خاطرنشان کرد که "مخفیانه نگهداشتن این سند از ابتدا اشتباه بود چرا که این موضوع بخش جدایی‌ناپذیر برجام است و اساسا انتظار درز اطلاعات محرمانه دیگری را از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آینده دارم."
خبرگزاری آسوشیتدپرس چندی پیش در گزارشی اختصاصی نوشت که به نسخه‌ای از یک سند مرتبط با توافق هسته‌ای دست یافته که در آن گفته شده است پس از یک دوره زمانی ۱۱ تا ۱۳ ساله، تهران می‌تواند ۵۰۶۰ سانتریفیوژ غیرفعال را با ۳۵۰۰ سانتریفیوژ پیشرفته جایگزین کند و این یعنی با جایگزینی سانتریفیوژهای جمع‌آوری شده با سانتریفیوژهای پیشرفته - که سرعت غنی‌سازی آن‌ها پنج برابر بیش‌تر است - زمان دسترسی ایران به توانایی ساخت سلاح هسته‌ای از یک سال به شش ماه کاهش خواهد یافت.
فیتز پاتریک، مدیر خلع سلاح و منع اشاعه موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) هم‌چنین درباره اقدامات و تلاش کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس برای مقابله با برجام گفت که "برخی از رهبران کشورهای عربی به طور مخفیانه و در برخی موارد نه خیلی محرمانه به ایجاد شک و تردید در مورد توافق هسته‌ای ادامه داده‌اند."
عربستان سعودی به همراه رژیم صهیونیستی در روند مذاکرات و بعد از توافق اولیه و جامع در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی و بین‌المللی با استفاده از به کارگیری نفوذ سیاسی و مالی خود سعی کردند تا مانع تحقق توافق هسته‌ای شوند و پس از توافق نیز تلاش کرده‌اند مانع اجرای مطلوب برجام شوند.
مارک فیتز پاتریک، معاون پیشین وزیر خارجه آمریکا بین سال‌های 1995 تا 2005، کاردار پیشین آمریکا در مقر سازمان ملل در ژنو و مدیر فعلی برنامه خلع سلاح و منع اشاعه موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) در گفت‌وگویی که از طریق ایمیل انجام شد به شرح زیر به سوالات ایسنا در رابطه با برجام و برخی تحولات اخیر در این‌باره پاسخ داد.
سرنوشت برجام در دولت آینده آمریکا به کجا می‌انجامد؟
برجام توافقی میان هشت طرف است و رییس‌جمهور آمریکا نمی‌تواند به صورت یک طرفه آن را لغو کند. او تنها قادر است روند برداشته شدن تحریم‌ها را متوقف کند که این موضوع باعث ایجاد یک بحران با متحدان آمریکا و ایران خواهد شد.
به نظر شما، آیا برجام توانسته تغییری در نقش و قدرت ایران در منطقه ایجاد کند و در این صورت این تغییر استراتژیک بوده است یا تاکتیکی؟
به دلیل آن‌که برجام محدود به موضوعات هسته‌ای است به نقش منطقه‌ای ایران ارتباطی ندارد. اگر چه کانال‌های ارتباطی که به واسطه برجام و اعتمادی که میان طرف‌های مذاکره ایجاد شد برای ایران امکانی را فراهم می‌کند تا به طور سازنده در گفت‌وگوهای منطقه‌یی حضور داشته باشد. این موضوع هم اکنون در مورد بحران سوریه برای ایران رخ داده است و اکنون می‌توان ایران را یک طرف ضروری برای انجام هرگونه مذاکرات صلح منطقه‌یی دانست. اما این‌که برجام بتواند به یک تغییر استراتژیک یا تاکتیکی در نقش منطقه‌یی ایران منجر شود، تا حد زیادی به مواضع و انتخاب‌های ایران در رابطه با سیاست‌هایش بستگی دارد.
هم‌اکنون احتمال تغییر نقش منطقه‌ای ایران بوجود آمده است. به عبارت دیگر بسیاری از همسایگان ایران نگرانند که ایران از فرصت و منافع اقتصادی برجام برای آن‌چه آن‌ها "میل به برتری" می‌خوانند استفاده خواهد کرد.
به نظر می‌رسد که هر دو طرف به خصوص ایران وآمریکا از تلاش برای رفع مشکلات و ابهامات از مسیر گفت‌وگوهای دو جانبه خسته شده‌اند یا چنین تلاش‌هایی دیگر نتیجه‌ای در بر ندارد و هم اکنون شاهدیم که مقامات دو طرف مواضع یا سخنان خود را از طریق رسانه‌ها مطرح می‌کنند. چرا ظرفیت حل مشکلات و اختلاف‌نظرها در کمیسیون مشترک برجام به رسانه‌ها منتقل شده است. آیا برجام با خطر شکست مواجه است؟
برجام پیچیده‌ترین توافق‌نامه مربوط به منع اشاعه بوده است که تاکنون حاصل شده و من هرگز فکر نمی‌کردم که این توافق حاصل شود و به تداوم آن برای 15 سال خوشبین نیستم. راه‌های زیادی برای از بین رفتن برجام به دلایلی مثل شرایط توافق و نیز دلایل کاملا خارج از توافق مثل اختلاف میان ایران و طرف مقابل در مورد مسائلی هم‌چون پرتاب موشکی، بحران‌های منطقه‌یی و نقض حقوق بشر وجود دارد. البته در این شرایط نمی‌خواهم بدبین باشم. بر اساس ارزیابی منطقی باید گفت که آن‌چه تا کنون به دست آمده مورد قبول است.
از زمان اجرایی شدن برجام در ژانویه همه طرف‌ها تعهدات خود را اجرایی کرده‌اند. هم‌چنین به انتقاداتی که از سوی ایران و کشورهای غربی در مورد اجرای کامل توافق توسط طرف دیگر مطرح می‌شود، پاسخ‌های مناسبی در نشست‌های مختلف دو جانبه و چند جانبه داده می‌شود. مقاماتی که من با آن‌ها صحبت کرده‌ام در مورد جدیت این گفت‌وگوها ابراز رضایت کرده‌اند و به طور قطع این مذاکرات را پر ثمر می‌دانند.
با توجه به منافع سیاسی زیادی که دو طرف در این موضوعات دارند اعلام انتقادات و مواضع مقامات دو طرف از طریق رسانه‌ها طبیعی است و نباید چنین اقداماتی را نشانه نبود اعتماد میان دو طرف و شکست برجام دانست.
در همین زمینه شاهد درز اطلاعات برنامه بلندمدت هسته‌ای ایران از سوی یک رسانه آمریکایی بوده‌ایم که با اعتراض ایران به کشورهای 1+5 و آژانس رو به رو شد. مقامات ایرانی درز این اطلاعات را به ضرر برجام و روح توافق اعلام کردند که موجب بی‌اعتمادی به طرف‌های مقابل می‌شود. به نظر شما کشورهای 1+5 تا چه اندازه باید خود را مکلف به حفظ جزییات توافق و مذاکرات بدانند. آیا این مساله در اجرای مطلوب برجام موثر است؟
درز اطلاعات برنامه بلندمدت هسته‌ای ایران در آژانس توسط آسوشیتدپرس یک موضوع جزئی است که نباید اعتماد میان طرف‌ها را تضعیف کند. معتقدم که مخفیانه نگهداشتن این سند از ابتدا اشتباه بود، چرا که این موضوع بخش جدایی‌ناپذیر از برجام بود و من تعجب می‌کنم که چرا زودتر منتشر نشده است. نکته‌ای که نباید فراموش کرد، این است که اعضای کلیدی کنگره که در جریان متن توافق قرار گرفتند عامل درز محتوای آن نبوده‌اند. این موضوع که آن‌ها از این اطلاعات محرمانه حفاظت کرده‌اند، نشان‌دهنده اهمیتی است که آمریکا برای برجام قائل است. من انتظار درز اطلاعات محرمانه دیگری را از جمله از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) در آینده دارم و در این صورت ایران به طور قانونی اعتراض خود را مطرح خواهد کرد. اگر چه تاکنون IAEA در حفظ اطلاعات محرمانه‌ای که ایران در راستای روند راستی‌آزمایی برجام در اختیار آژانس قرار می‌دهد بسیار سخت و جدی برخورد کرده است.
به گزارش ایسنا، اظهارات فیتز پاتریک درباره درز دادن اطلاعات برنامه هسته‌ای ایران از سوی آژانس در حالی مطرح می‌شود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چندی پیش در بیانیه‌ای اعلام کرد که منبع گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس آژانس نبوده است.
هم‌چنین بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی در این‌باره اعلام کرد که بر اساس اطلاعات ایران برخی کشورهای عضو گروه 1+5 اقدام به درز اطلاعات مربوط به برنامه بلندمدت هسته‌ای ایران کرده است.
ایران در چارچوب برجام و در راستای اجرای پروتکل الحاقی برنامه بلندمدت (پانزده ساله) خود را در اختیار آژانس قرار داده است اما این برنامه هم‌زمان نیز در اختیار کشورهای 1+5 نیز قرار گرفت. ایران معتقد است درز این اطلاعات به طور خام و غیرحرفه‌یی ممکن است سوءبرداشت‌هایی را در افکار عمومی ایجاد کند و 1+5 باید در حفاظت از اطلاعات برنامه هسته‌ای ایران دقت لازم را انجام دهد.
زمانی که توافق هسته‌ای در جولای 2015 حاصل شد برخی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و اسراییل از این توافق به طور شدید ابراز نگرانی کرده و در ادامه تلاش‌شان برای به ثمر نرسیدن مذاکرات هسته‌ای سعی کردند اجرای این توافق را با مشکل رو به رو کنند و از بیان صریح این مساله نیز ابایی ندارند. به نظر شما برجام تهدیدکننده منافع این کشورها یا به طور کلی منطقه است یا می‌تواند زمینه آرامش، امنیت و خلع سلاح هسته‌ای را در منطقه فراهم کند؟
برجام اساس لازم را برای امید به تغییر مثبت نقش ایران در منطقه به طریقی که باعث ارتقاء صلح، ثبات و منع اشاعه می‌شود، فراهم می‌کند. اگرچه یک کابوس در این‌باره وجود دارد؛ اگر قرار باشد ایران از منافع اقتصادی برجام برای تقویت توانایی‌های نظامی خود و افزایش حمایت از گروه‌هایی که در درگیری‌های منطقه حضور دارند استفاده کند، کشورهای عربی و دیگر کشورها دلیل خوبی برای مخالفت با توافق دارند. البته در حال حاضر نمی‌توان گفت که ایران از منافع برجام برای نیل به چنین اهدافی استفاده می‌کند. علاوه بر این نمی‌توان گفت که از زمان اجرایی شدن برجام، دخالت‌های ایران در بحران‌های منطقه‌یی فروکش کرده است. حتی مدارکی حاکی از افزایش تخاصم ایران علیه بحرین وجود دارد.
به گزارش ایسنا، مقامات ایران همواره هرگونه دخالت در کشورهای منطقه را رد کرده‌اند و اعلام کرده‌اند که با درخواست دولت‌های قانونی عراق و سوریه به این کشورها خدمات مستشاری ارائه می‌دهند. هم‌چنین تا کنون هیچ سندی درباره دخالت ایران در بحرین به‌دست نیامده است.
چرا مذاکرات آمریکا با کشورهای عربی منطقه پیش از دستیابی به برجام باعث نشد تا از مخالفت این کشورها کاسته شود و آن‌ها نسبت به توافق هسته‌ای میان ایران و 1+5 اطمینان‌خاطر پیدا کنند؟
تلاش‌های دیپلماتیک آمریکا در واقع تاثیری مثبت در موضع همه کشورهای عربی داشت که مخالفت خود را با برجام اعلام کرده بودند. اما برخی از رهبران کشورهای عربی به طور مخفیانه و در برخی موارد نه خیلی محرمانه به شک و تردید در مورد توافق ادامه دادند. البته قرن‌ها دشمنی مشترک بر پایه تضادهای دو فرهنگ عربی و ایرانی و نیز تضادهای میان سنی و شیعه را نمی‌توان به سرعت از میان برد.
بسیاری در ایران و حتی در آمریکا نگران روی کارآمدن دولت جدید و تصمیماتی از جمله "پاره شدن برجام" هستند؛ آیا این امکان از سوی رییس‌جمهور بعدی آمریکا وجود دارد؟
برجام توافی میان هشت کشور است؛ بنابراین رییس‌جمهور جدید آمریکا نمی‌تواند یک طرفه این قرارداد را فسخ کند. اگرچه رییس‌جمهور آمریکا می‌تواند برداشته شدن تحریم‌ها را متوقف کند که این امر باعث ایجاد یک بحران با ایران و متحدان آمریکا خواهد شد. با وجود بیانیه‌های پر سر و صدای دونالد ترامپ در مورد برجام گمان نمی‌کنم او بخواهد به واسطه ایجاد چنین بحرانی ریاست‌جمهوری خود را با خطر رو به رو کند. به عقیده من او به احتمال زیاد به دنبال از سرگیری مذاکرات در مورد شرایط برجام از جمله اضافه کردن محدودیت‌ها بر برنامه موشکی بالستیک ایران خواهد بود.
ارزیابی شما از برجام به عنوان سندی که یکی از مهم‌ترین موضوعات بین‌المللی که احتمال می‌رفت به تنش و درگیری ختم شود را حل کرد، چیست؟
اگر نگرانی‌ها در مورد برنامه هسته‌ای ایران رفع نمی‌شد، احتمال زیادی وجود داشت تا برخی کشورهای نگران برای متوقف کردن برنامه هسته‌ای ایران اقدام نظامی انجام دهند. اگر برجام لغو شود و ایران برنامه غنی‌سازی بدون محدودیت را از سر بگیرد به گونه‌ای که به ساخت تسلیحات هسته‌ای نزدیک شود، احتمال ایجاد یک جنگ نظامی بار دیگر قوت خواهد گرفت، بنابراین ضرورت اجرای کامل برجام احساس می‌شود.
گفت‌وگو از: پوریا فیروزنژاد
انتهای پیام