به گزارش ایسنا - وجــــود سه قوم اصیل در چهارمحــال  و بختیـاری (بختیاری، فارس، ترک قشقایی) تنوعی از فرهنگ‌های مختلف را در این استان به وجود آورده است، زندگی کوچ‌نشینی و آیین و فرهنگ بختیاری و قشقایی همراه با لباس محلی اقوام مختلف، آیین‌های محلی (بازی های بومی- محلی، مراسمات عروسی و عزاداری، رسوم) در کنار زبان لری، فارسی و ترکی تنها گوشه‌ای از اصالت فرهنگی این دیار را به نمایش گذاشته است، بیش از 98 درصد مردم این استان مذهب شیعه دوازده امامی دارند.

استان چهارمحال و بختیاری با مساحتی بالغ بر 16هزارکیلومتر مربع در بخش مرکزی فلات ایران بین کوه‌های غرب و جلگه اصفهان قرار گرفته است، این استان از شمال به شهرستان فریدن – از شرق به شهرستان نجف آباد- شهررضا و سمیرم در استان اصفهان و از مغرب به شهرستان‌های ایذه و مسجد سلیمان استان خوزستان و از جنوب به کهگیلویه و بویر احمد محدود است.

مردم این استان چه ترک‌ها و چه بختیاری‌ها همه از آداب اصیل خویش حفاظت کرده‌اند و آداب اصیل آن‌ها همچنان بکر و دست نخورده باقیمانده است، شرح آداب اصیل همه مردمان این دیارکاری دشوار است و زمان بسیاری را می‌طلبد بنابراین در این گزارش به معرفی برخی آداب اصیل بختیاری بسنده می‌کنیم.

آداب شکار جوانان بختیاری

سال‌هاست که در بین بختیاری‌ها رسم شکار وجود دارد و هنوز هم پس از گذر سالیان سال به اجرا در می‌آید، در ایل بختیاری رسم بر این است که جوانان برومند بختیاری‌ها که به سن ازدواج رسیده‌اند قبل از عروسی، برای تهیه گوشت مورد نیاز جهت غذای مراسم شادی به شکار می‌روند، بر طبق این سنت قدیمی مادر جوان آماده شکار مشغول تهیه نان سنتی می‌شود، خواهران و دختران بختیاری مشک می‌زنند تا جوان شکارچی دوغ تازه و کره محلی را همراه خود ببرد در این بین نامزد جوان شکارچی هم بیکار نمی‌ماند و مشغول دوختن لباس شکار می‌شود.

 در بختیاری‌ها روز شکار، به کمر جوان شکارچی شال شکار می‌بندند که معمولاً توسط برادر بزرگتر، دایی یا پدر انجام می‌شود، جوان باید به کوه کلار برود و بزکل شکار کند بزکل، بز یکشاخی است که بسیار چالاک و تیز می‌باشد و شکار آن بسیار سخت است، شکار بزکل افتخار بختیاری‌ها و دلیل بر شجاعت، رشادت و دلیری آن‌هاست، جوان توسط افراد فامیل و خویشان بدرقه می‌شود و راهی شکار می‌گردد.

 بعد از چند روز که پیروزمندانه به ایل بازگشت مراسم عقد و ازدواج جوان صورت می‌گیرد و گوشت شکار جهت تهیه غذای عروسی استفاده می‌شود، رسم شکار سنتی قدیمی است که ریشه در آداب اصیل بختیاری دارد و بسیار دیدنی است.

آداب سوگواری بختیاری‌ها

 مراسم سوگواری بختیاری‌ها از آن‌جا که مردم بختیاری ذاتا مردمی مهربان و غم‌خوار هستند به محض از دست دادن عزیزی از اقوام، برای دلداری و تسلی خاطر بازماندگان به خانه آن‌ها می‌روند و با تمام وجود به همدردی و عزاداری می‌پردازند بر طبق سنتی قدیمی پیرزنان بختیاری در غم از دست دادن جوانان ترانه‌ای غم‌انگیز و سوزناک را به زبان شیرین لری بختیاری زمزمه می‌کنند و بقیه زنان هم او را همراهی می‌نمایند این آواز غم‌انگیز به نام «گاگریو» معروف که نوای حزن‌انگیز آن به همراه ساز چپ خبر از روزی غم انگیز دارد.

رسم است که اقوام هم در پرداخت‌ هزینه‌های مراسم سوم – هفته و چهلم به بازماندگان کمک مالی کرده و تا جاییکه در توان دارند به بازماندگان یاری می‌رسانند، اگر به سرزمین بختیاری سفر کرده باشید حتماً شیرهای سنگی را بر مزار آن‌ها دیده‌اید که بازهم بر طبق آدابی قدیمی بر سر خاک مردان دلیر بختیاری به نشانه دلاوری آن‌ها شیر سنگی را نصب می‌کنند که به نام «بردسنگی» معروف است.

پوشش مخصوص مردان و زنان بختیاری

سال‌هاست که مردان بختیاری از چوقا که گاهی هم چوخا نامیده می‌شود استفاده می کنند که نوعی عبای دهقانی است و زنان بختیاری با سلیقه خاصی آنرا از پشم سفید طبیعی می‌بافند و در بافت آن از خطوط عمدی آبی تیره یا مشکی استفاده می‌کنند، یک قرن پیش یکی از خوانین بختیاری چوقا را به میان مردم بختیاری آورد که پیرزنی از توابع لرستان به او هدیه داده بود و پس از آن پوشیدن چوقا در بین مردمان بختیاری متداول شد.

 ماده اولیه چوقا پشم است که زنان بختیاری آن را به گونه‌ای نازک و ظریف می‌ریسند و روی دستگاه‌های ساده بافت، نواری با عرض حدود 50 تا70 سانتیمتر و طول 2.5 متر می‌بافند که این نوار از دو قسمت مساوی و متفاوت تشکیل می‌شود،قسمت بالا را «تهده نشقه» و قسمت پایین آن‌ را «تهده ساده» می‌نامند، بلندی چوقا حدوداً تا سر زانو می‌رسد و جلوی آن کاملاً باز است در حال حاضر بهترین نوع چوقا توسط زنان طایفه «کیارسی» بافته می‌شود. بافت یک چوقا حدود 20 تا30 روز طول می کشد.

 شلوار دبیت هم از دیگر اجزا لباس‌های محلی مردان بختیاری است شلواری بسیار گشاد از جنس دبیت سیاه رنگ که در دوخت آن 2.5 متر پارچه استفاده می‌شود.

 شال مردان بختیاری به اندازه هشت متر  از پارچه چلواری سفید است که به صورت شال در آورده و دور کمر می‌پیچانند و گره‌های ریزی برای نمای آن از سر خود همان پارچه درست می‌کنند.

کلاه نمدی هم یکی دیگر از اجزای لباس محلی مردان بختیاری است و همینطور گیوه ملکی که برای پوشش پاها مورد استفاده قرار می دهند.

و اما زنان پر تلاش بختیاری هم از لباس‌های محلی زیبایی استفاده می‌کنند، که از بهترین پارچه‌ها دوخته می‌شوند برای دوخت پیراهن زنان بختیاری چهار متر پارچه استفاده می‌شود که به صورت مدل چاک‌دار آن را می‌دوزند که از دو قسمت کمر چاک دارد و پایین آن به صورت کلوشی است، شلوار زنان بختیاری به قدری چین دار و گشاد است که مثل دامنی به چشم می‌خورد در دوخت این شلوار 10 متر پارچه استفاده می‌شود.

 از دیگر لباس‌های محلی می‌توانیم به می‌نا و لچک و جلیقه و کلجه که به صورت کت است و از بهترین و از بهترین مخمل‌ها درست می‌شود، اشاره کنیم.

 عقد و ازدواج در بختیاری‌ها

به طور کلی ازدواج در قوم بختیاری رسومی دارد یا به صورت ناف بران که دختر و پسر را از همان کودکی برای هم نامبر می‌کنند و وقتی به سن ازدواج رسیدند رسم و رسوم نامزدی و عقد را به جا می آورند که امروزه آداب ناف بران کم‌رنگ شده، امروزه بستگان داماد برای نامزدی به خانه عروس می‌روند و رسما مراسم خواستگاری انجام می‌شود و مادر داماد روسری زیبایی روی سر عروس خانم می‌کند که مانند همان انگشتری نامزدیست و نشانه نامزدی آنان است.

 خانواده عروس هم نبات و شیرینی را به معنی قبول پیشنهاد به اقوام داماد می‌دهند، یکی از رسوم قدیمی بختیاری‌ها هنگام ازدواج این است که دختران نامزد شده شروع به بافتن قالیچه می‌کنند تاهنگام عروسی همراه خود به خانه داماد ببرند، نوع قالیچه، کیفیت و زیبایی آن حکایت از هنرمندی عروس خانم دارد برای همین دختران بختیاری سعی می‌کنند این قالیچه را در نهایت زیبایی ببافند.

 یکی دیگر از آداب کهن ازدواج در بختیاری مربوط به شب عروسی است که اقوام و بستگان داماد پس از صرف شام به خانه عروس خانم می‌روند و در حین اینکه آینه و شمعدان آن‌ها به دستان اقوام عروس خانم را با شور و نشاط و هلهله راهی خانه داماد می‌کنند که در بیشتر روستاهای بختیاری عروس را سوار بر اسب می‌کردند و بقیه پیاده به طرف خانه راه می‌افتادند.

در مراسم ازدواج بختیاری‌ها صدای ساز و دهل- رقص محلی و ترکه بازی- خواندن ترانه‌های شاد آهای گل و دوال آل هم از دیگر آداب اصیل این مراسم است.

یکی دیگر از آداب اصیل که هنوز هم در بعضی دهات بختیاری انجام می‌شود این است که وقتی عروس را به خانه داماد می‌برند اطرافیان به طور شوخی دستبردی به اثاثیه منزل عروس یا داماد می‌زنند که دقت و هوش اقوام طرف مقابل را امتحان می‌کنند مثلاً وقتی اقوام داماد به دنبال عروس خانم می‌روند یکی از زنان بستگان داماد لیوان یا سینی و یا گلدانی را از خانه عروس خانم دستبرد می‌زند، اگر اقوام عروس خانم متوجه نشوند آن شی را با خود می‌برند و فردای آن روز به خانه عروس می‌فرستند وقتی عروس به درخانه داماد رسید – آتش بزرگی را فراهم می‌کنند و عروس را چندبار به دور آتش می‌چرخانند و سپس خونریزی می‌کنند و سر میش یا بره‌ای را می‌برند.

 اما فردای شب عروسی مراسم پشت پرده یا پاتختی اجرا می‌شود به این صورت که مادر عروس ظرفی از برشتوک و غذاهای تزئین شده و خلعتی را برای عروس و داماد به خانه داماد می‌فرستند که همراه این هدایا چند نفر از بستگان عروس هم به خانه عروس و داماد می‌روند.