دکتر حمید گورابی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با بیان این که این پژوهشگاه دارای برنامه کلی است، افزود: این برنامه در بخش‌های مختلف، پروژه‌های مهمی را تعریف و در دستور کار قرار داده است.
وی یکی از این بخش‌ها را پزشکی تولیدمثل ذکر کرد و ادامه داد: محور فعالیت‌های بخش پزشکی تولید مثل، درمان ناباروری است و سعی و تلاش ما این است که بالاترین نرخ موفقیت در درمان ناباروری را داشته باشیم که رسیدن به این هدف مستلزم ارتباط میان طرح‌های تحقیقاتی با مشکلات حوزه درمان ناباروری است، از این رو هدفگذاری پژوهشگاه اجرای پروژه‌های تحقیقاتی در راستای نیازهای درمانی کشور در این زمینه است.
گورابی، ایجاد گروه‌های پژوهشی ناباروری زنان و مردان، جنین شناسی، ژنتیک ناباروری و اپیدمیولوژی و سلامت ناباروری را در راستای این هدفگذاری ذکر کرد و یادآور شد: این گروه‌های پژوهشی با تعامل با یکدیگر در راستای افزایش نرخ باروری مناسب‌تر و همچنین سلامت جنین، در تلاش هستند. همانطور که در دنیا نیز علی‌رغم گذشت بیش از 3دهه از درمان ناباروری، این دو حوزه از جمله موضوعات اصلی آنها است.
وی با اشاره به تلاش محققان این پژوهشگاه برای به بالین رساندن نتایج تحقیقات، ادامه داد: بر این اساس گاهی نیاز است مدل‌های حیوانی ایجاد شود تا برخی از موارد مورد بررسی بیشتری قرار گیرد و بعد از آن فناوری به دست آمده وارد فاز بالینی و انسانی شود.
رییس پژوهشگاه رویان با اشاره به فعالیت‌های این پژوهشگاه در حوزه زیست فناوری یادآور شد: در این بخش از سال‌های قبل اقدام به شبیه سازی و تولید حیوانات تراریخته فعال شده است هر چند که در ابتدای راه برخی این مطالعات را زینتی و بدون کاربرد تلقی می‌کردند ولی پژوهشگاه برای به کاربرد رساندن این فناوری در راستای نیاز جامعه تلاش بسیاری کرده است. در حال حاضر تکنیک‌های شبیه سازی را به روش‌های ساده‌تر که نیاز به تجهیزات پیچیده‌ای نداشته باشد، تبدیل کرده‌ایم.
وی ارتقا نتایج و بازده روش‌ها را از مزایای تکنیک‌های جدید شبیه سازی ذکر کرد و افزود: با این روش توانستیم میزان تولدهای سالم از طریق شبیه سازی را افزایش دهیم و درصدد هستیم تا حیوانات با ویژگی‌های ارتقا یافته را تولید کنیم.
دکتر گورابی، نمونه این حیوانات را بز «سانن» ذکر کرد که شیردهی بالایی دارند و یادآور شد: در حال حاضر با کاهش هزینه‌ها، گله‌هایی از بز سانن ایجاد کردیم تا بتوانیم از دانش به دست آمده برای ارائه خدمات به جامعه استفاده کنیم.
وی تولید حیوانات ترانس ژن را از دیگر دستاوردهای این پژوهشگاه نام برد و اظهار کرد: تولید این حیوانات هزینه‌های بالایی را می‌طلبد از این رو در این زمینه حرکت ما کُند است ولی مطالعاتی در دستور کار داریم تا مرحله تخلیص دارو از شیر این حیوانات را عملی کنیم.
رییس پژوهشگاه رویان اضافه کرد: همچنین بهره‌برداری از روش‌های شبیه‌سازی برای حفظ حیات حیوانات در معرض خطر انقراض از دیگر اهداف این پژوهشگاه است که در سال گذشته با تولد قوچی بنام «مارال» که یک شبیه‌سازی بین گونه‌ای با استفاده از تخمک و رحم گوسفند عادی و سلول گرفته شده از قوچ قمیشلو است، عملا این کاربرد را اثبات کردیم. اکنون این قوچ به باغ وحش اصفهان اهدا شده است و همکاران دانشمند ما به دنبال مواردی مانند شبیه‌سازی بین گونه‌ای «یوز ایرانی» هستند.
وی در ادامه توضیحی در خصوص فعالیت پژوهشکده زیست فناوری رویان در اصفهان ارائه کرد و افزود: بخشی از مطالعات عصب در حیطه سلول‌های بنیادی به این پژوهشکده واگذار شده است و همچنین در حوزه پزشکی تولید مثل، تحقیقات در زمینه ناباروری مردان و زیست شناسی اسپرم در سطح بالایی در این پژوهشکده در جریان است.
رییس پژوهشگاه رویان از همکاری دو پژوهشکده دیگر رویان در زمینه زیست‌فناوری صحبت کرد و با اشاره به تحقیقات گروه ژنتیک در زمینه درمان ناباروری، تاکید کرد: این گروه در زمینه تولید داروهای نوترکیب متداول که در ناباروری استفاده می‌شود، پیشرفت‌های خوبی داشته است.
وی همچنین به فعالیت در پژوهشکده سلول‌های بنیادی این پژوهشگاه برای تولید فاکتورهای رشد مورد استفاده در محیط‌های کشت سلول‌های بنیادی از طریق روش‌های زیست فناوری اشاره کرد.
پژوهشکده سلول‌های بنیادی
گورابی با بیان این که پژوهشکده سلول‌های بنیادی پژوهشگاه رویان بیش از یک دهه فعالیت توانسته است به یک موسسه معتبر بین‌المللی در زمینه سلول‌های بنیادی تبدیل شود، اظهار کرد: این موضوع به نحوی است که اغلب مراکز معتبر جهان علاقه‌مند به همکاری با ما هستند. این پژوهشکده که سال‌های اول با کمتر از پنج محقق فعالیت می‌کرد، امروز دارای بیش از 150 کارشناس، پژوهشگر و هیات علمی متبحر و ده‌ها دانشجو در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری است.
ورود پژوهشگاه رویان به کارآزمایی‌های بالینی
رییس پژوهشگاه رویان با تاکید بر اینکه بسیاری از تحقیقاتی که مراحل آزمایشگاهی خود را در پژوهشکده سلول‌های بنیادی پژوهشگاه طی کرده‌اند، اکنون در فاز کارآزمایی بالینی وارد شده‌اند، خاطر نشان کرد: در این کارآزمایی‌های بالینی میزان اثربخشی آنها در درمان بیماری‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
وی در عین حال با تاکید بر این که کارآزمایی‌های بالینی بسیار حساس است، یادآور شد: انجام این مطالعات باید با رعایت اخلاق پزشکی و کاهش آسیب به بیماران صورت گیرد که این امر هزینه‌های این آزمایشات را افزایش می‌دهد و ما علاوه بر انتشار مقالات که برای نمایش میزان پیشرفت کشور در این زمینه موثر است، در تلاش هستیم که این مطالعات را اجرایی کنیم تا از نتایج آن برای درمان بیماران استفاده کنیم.
ارائه خدمات تخصصی
گورابی، با تاکید بر این که در این پژوهشگاه می‌توان خدمات تخصصی بسیار در حوزه سلول درمانی به جامعه ارایه داد، گفت: به دلیل سخت‌گیری‌هایی که باید باشد و از سوی دیگر کمبود امکانات و زیر ساخت‌ها، ارائه خدمات تخصصی از سوی این پژوهشگاه محدود است.
وی خدمات سلول درمانی در حوزه درمان بیماری‌های پوستی چون ویتیلیگو و بیماری «ای بی» (Epidermolysis Bullosa) که کارآزمایی‌های بالینی آن انجام شده است را از جمله این خدمات دانست.
گورابی باتاکید براین که در بخش استخوان و غضروف می‌توان خدمات بسیاری را ارائه داد، یادآور شد: کشت "سلول مزانشیمی" برای درمان بیماری آرتروز حتی گاهی تا دو ماه به طول می‌انجامد و در این مدت باید سیستم "انکوباتور" منحصرا برای همان بیماری استفاده شود از این رو به دلیل کمبود فضا، امکان ارائه گسترده این خدمات میسر نشده است.
تعداد مراجعه کنندگان برای دریافت خدمات درمانی
به گفته وی به دلیل کمبود فضای مناسب در سال تنها 50 تا 60 بیمار برای مشکلات مفصلی در این پژوهشگاه پذیرش می‌شوند؛ چراکه کشت سلولی برای هر بیمار حداقل به 2 ماه زمان نیاز دارد.
وی با تاکید بر این که برای حل این مشکل گام‌هایی برداشته‌ایم، توضیح داد: مجتمعی برای تولید سلول طراحی و در دست احداث است که امیدواریم امسال به بهره برداری برسد. بهره برداری از این امکانات موجب ارائه خدمات بیشتر به بیماران چه در رویان و چه در سایر مراکز درمانی خواهد شد.
وی با بیان این که در حوزه تحقیق پیرامون درمان بیماری MS، پارکینسون، آلزایمر و نظایر آن همپای محققان جهان در حرکت هستیم، اظهار کرد: در درمان ضایعات نخاعی تحقیقات زیادی در مدل‌های حیوانی حتی بر روی میمون در حال اجرا است و دانش خوبی کسب شده است؛ چراکه نوع سلولی که می‌تواند بیشتر اثر بخش باشد و عوارض آن مشخص شده است.
گورابی با تاکید بر این که این پژوهشگاه از لحاظ جذب بودجه از ظرفیت‌های خوبی برخوردار است، گفت: ولی آنچه به این پژوهشگاه اختصاص داده شد بسیار ناچیز بوده به گونه‌ای که در سال جاری بودجه این پژوهشگاه کمتر از 5 درصد افزایش داشته است و از این میزان یکی دو درصد در ابتدای سال پرداخت نمی‌شود و در انتهای سال نیز به دلیل کسری بودجه دولت، مقداری از این اعتبارات محقق نخواهد شد.
رییس پژوهشگاه رویان با بیان این که از این رو در سال جاری برای پژوهشکده‌های این پژوهشگاه بودجه‌ای انقباضی را تعریف کردیم، افزود: متاسفانه اعتبارات این پژوهشگاه مناسب نیست و اعتباراتی که به این پژوهشگاه اختصاص می‌یابد صرفا کفاف پروژه‌هایی که در سال‌های قبل تعریف شده است را می‌دهد.
وی با اشاره به محدودیت‌های ایجاد شده در زمینه ارائه گرنت‌های تحقیقاتی توسط سازمان‌های ذیربط، اظهار کرد: این امر موجب بروز مشکلات مضاعفی برای محققان شده است و بدین ترتیب این ظرفیت علمی در کشور به خوبی مورد بهره‌برداری قرار نمی‌گیرد.
توقف شکوفایی اندیشه‌ها با سقف کوتاه اعتبارات
گواربی با بیان این که ما هر روز با ایده‌های جدیدی مواجه هستیم که به دلیل کمبود اعتبارات جلوی اجرای آن گرفته می‌شود، اظهار کرد: در زمینه پزشکی مبتنی بر فرد، ایده‌ای ارائه شده است که بر اساس آن در صورتی که در سیستم‌های درمانی فرد بخواهد دارو درمانی و یا شیمی درمانی و یا رایوتراپی شود، فرد مورد بررسی قرار می‌گیرد تا بر اساس نحوه واکنش بدن بیماران برای آنها پروتکل‌های درمانی تدوین می‌شود.
وی با بیان این که این امر نیز در درمان ناباروری بسیار موثر است؛ توضیح داد: زمانی که داروهای هورمونی برای تحریک تخمدانی به فرد تجویز می‌شود، مشاهده می‌کنیم که در برخی از بیماران با دوز خاصی پاسخ می‌دهد، بیمار دیگری با همان دوز پاسخی به دارو نمی‌دهد و در برخی دیگر با همان میزان دارو تخمدان آنها بیش از حد تحریک شده و خطر جانی را به همراه دارد.
گورابی تاکید کرد: از این رو قبل از تدوین پروتکل درمانی لازم است بر اساس آزمایش‌های ژنتیکی، میزان دوز دارو برای بیماران تجویز شود.
وی این حوزه تحقیقاتی را دردنیا جدید دانست واضافه کرد: ما مطالعات محدودی را در این زمینه آغاز کردیم که امیدواریم آن را گسترش دهیم.
گورابی زمینه تحقیقات جدید این پژوهشگاه را تولید بیومارکرهایی برای تشخیص سرطان پستان ذکر کرد و ادامه داد: با استفاده از این بیومارکر حتی قبل از آن که از طریق ماموگرافی و MRI سرطان پستان قابل تشخیص باشد، ممکن است قابل تشخیص باشد.
وی علوم شناختی را از دیگر حوزه‌هایی نام برد که کاربرد حوزه سلول‌های بنیادی در آینده می‌تواند آن را متحول کند و یادآور شد: این علم با کمک سلول‌های بنیادی می‌تواند مثلا با مطالعه سلول‌های مغزی که بر روی چیپ‌هایی برای انجام آزمایشات قرار گرفته‌اند به بعضی از سوالات پاسخ دهد.
گورابی همچنین خاطر نشان کرد: در زمینه داروسازی نیز به گونه‌ای می‌توان از سلول‌های مختلفی که بر روی چیپ قرار گرفته‌اند برای بررسی اثر بخشی دارو ها استفاده کرد.
وی به آغاز تحقیقات جدیدی با عنوان (Organ on chip) و یا (Human on chip) در دنیا اشاره کرد و گفت: محققان این پژوهشگاه از این روش برای پزشکی تولید مثل و سرطان از آن استفاده خواهند کنند.
وی با تاکید بر این که همه این زمینه‌های تحقیقاتی هر روزه در این پژوهشگاه ارائه می‌شود، افزود: این زمینه‌ها به لحاظ علمی در پژوهشگاه وجود دارد ولی به لحاظ امکانات، متاسفانه زمینه اجرای آن وجود ندارد که این امر موجب شده است که نتوانیم به صورت عمقی به آن وارد شویم.
همکاری رویان با مراکز تحقیقاتی
رییس پژوهشگاه رویان با تاکید بر این که اغلب کارآزمایی‌های بالینی این پژوهشگاه با همکاری دانشگاه‌ها در حال انجام است، گفت: کارآزمایی‌های بالینی در حوزه چشم با همکاری مرکز تحقیقات چشم شهید بهشتی، قلب با بیمارستان بقیه‌الله، بیمارستان قلب تهران و بیمارستان شهید رجایی، در زمینه فلج مغزی با بیمارستان شهدا، در زمینه اسکیمی با بیمارستان سینا، در زمینه کبد نیز با همکاری مرکز تحقیقات گوارش بیمارستان شریعتی و بیمارستان شیراز اجرایی شده است.
وی دلیل این امر را کمبود امکانات ذکر کرد و ادامه داد: از سوی دیگر احساس ما این است که اگر این مراکز را درگیر این پروژه ها کنیم و نتایج تحقیقات را مشاهده کنند نیازی به اثبات نتایج به دست آمده از این مطالعات برای آنها نداریم.
گورابی در پایان خاطر نشان کرد: در این کارآزمایی‌های بالینی هزینه‌ای از سوی طرف‌های همکار نشده است بلکه از سوی پژوهشگاه هزینه‌های این آزمایش‌ها چون هزینه‌های بستری بیمار، انجام آزمایشات و MRI و اکو نیز پرداخت شده است.
انتهای پیام