تربت حیدریه شهری است با 24 هزار کیلومتر مربع وسعت که نامش تقریباً از 5 قرن پیش پیوند خورده است با عرفان.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)- منطقه خراسان، شهرستان تربت حیدریه با 24 هزار کیلومترمربع وسعت در 140 کیلومتری شهر مقدس مشهد قراردارد و در حوزه شهرستان علاوه‌بر تربت دارای چهار شهر رباط سنگ، کدکن، مرکزی، بایگ وهمچنین 17 دهستان و 500 روستاست.
این شهرستان در حال حاضر دارای جمعیتی بیش از 250 هزار نفر است و گسترش شهر تا آن‌جا پیشرفت داشته است که روستاهای نزدیک مانند ملکی، قاسم‌آباد، رباط پائین، رباط بالا و حیدرآباد را دربرگرفته است.
محلات قدیمی شهر عبارتند از سرتروسی، قلعه کهنه ، برزار، شیر چارسو گذر صدر، باغ سلطانی، کوچه غازیان به اضافه محلات و شهرک‌های جدیدی که به علت توسعه شهر به‌وجود آمده است.
کاروان‌سراهای قسمت شرقی این شهر شامل کاروان‌سرای گلشن، قائمی، زعفرانی، باغ، ارجمندی، مقدسی، بایگی‌ها و حاج رئیس است و کاروان‌سراهای قسمت غربی شهر شامل کاروان‌سرای امین، لاری، سید هاشم، طبسی و شیروانی است.
مهم‌ترین مکان تاریخی شهر همان مزار قطب‌الدین حیدر است که مدفن شیخ حیدر ازبک دراواخر قرن ششم هجری است. این مزار از بناهای دوره صفوی است که در سال 1023 به همت خواجه سلطان محمود تربتی حاکم تربت با سنگ و گچ ساخته شد. قطب‌الدین حیدر فرزند شاهور یا تیمور فرزند ابوبکر فرزند سلطان شاه سالوری از شاهزادگان ازبک و از تبار خاقان ترکستان است.
یکی دیگر از مزارهای این شهرستان مزار ابوالقاسم گورکانی، یکی دیگر از عرفای قرن پنجم در جنوب شهر است؛ این عارف در سال 45 هجری قمری وفات یافته است.
دو دیگر، مزار بی بی حسنیه که زنی دانشمند در زمان هارون‌الرشید بوده و در محافل علمی و باب مسئله امامت در مجلس هارون شرکت داشته است. برخی او را کنیز امام جعفرصادق (ع) می‌دانند و برخی این نظریه را فاقد سند می‌شمارند.
مزار دیگر این شهرستان مزار بوری‌آباد، مدفن یکی از امام‌زادگان به نام احمدالرضا است که در 4 کیلومتری جنوب شهر قراردارد؛ قدمت آن به دوره صفوی می‌رسد.
هادی شریفان، رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تربت حیدریه در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص پیشینه تاریخی تربت حیدریه گفت: نام این شهر برگرفته از نام عارف نامی 'قطب الدین حیدر' است که تقریباً از قرن نهم هجری به بعد بر منطقه‌ای که پیش از آن ولایت زاوه خوانده می‌شد، نهاده شده است.
وی افزود: زاوه بخشی از خراسان میانی محسوب می‌شد و از جمله مناطق آباد و پررونق بود که روزگاری نیز جزو قلمرو اشکانیان به شمار می‌آمد و در قرن 3 از ولایات شهر نیشابور و در عصر تیموری از توابع هرات شمرده می‌شد.
شریفان افزود: تربت حیدریه به مرکزیت شهر تربت حیدریه، در عصر صفوی به دلیل موقعیت ویژه‌اش (استقرار در مسیر جاده هرات) از اهمیت به‌سزایی برخوردار بود و در دوره قاجار، اسحاق خان قرایی برج و باروی محکمی برای آن ساخت و اوضاع شهر را سامان داد و هم‌اکنون نیز از شهرهای مهم استان خراسان رضوی به‌شمار می‌آید.
وی تاکید کرد: از مجموع 70 بنای تاریخی شناسایی شده در این شهرستان، 46 اثر در فهرست آثار ملی قرار گرفته که 35 مورد آن بنای تاریخی و بقیه محوطه و تپه‌های باستانی است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تربت حیدریه افزود: از جاذبه‌های گردشگری و طبیعی این شهرستان، آبشار رودمعجن، رودخانه حصار در بخش بایگ، طبیعت زیبای روستای صنوبر، سنجد بور، سریشا، روستای رودخانه در بخش رخ و طبیعت زیبای روستای دافی و شهر کدکن است که در ایام نوروز و تعطیلات میزبان مسافران و گردشگران در این منطقه است.
شریفان در ادامه از ابریشم‌بافی (ابریشم‌کشی)، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی، سبدبافی (حصیربافی)، سرمه‌دوزی و تراش سنگ‌های قیمتی به عنوان مهم‌ترین صنایع دستی منطقه تربت حیدریه یاد کرد و گفت: البته در گذشته پوستین‌دوزی هم در این منطقه رایج بوده که بتدریج از بین رفته است.
به گفته شریفان، فردبافی (پارچه از ابریشم) نیز از جمله صنایع دستی بسیار مهم تربت حیدریه است که اکنون تنها به مدد هنرمندان و با حمایت این اداره سرپا مانده است.
انتهای پیام