محوطه باستانی ازبکی که بخشی از شهرستان نظرآباد را تشکیل می‌دهد، در روستایی به همین نام قرار دارد که نخستین خشت دست‌ساز بشر را به جهان معرفی کرده است. بخش‌هایی از این محوطه باستانی را کارشناسان مرکز باستان‌شناسی ایران در سال ۱۳۴۸ مورد شناسایی قرار داده و در سال ۱۳۵۲ به شماره ۹۵۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسانده‌اند.

پس از انقلاب سرنوشت این تپه تاریخی به دست معارضی افتاد که نه تنها کاوش‌های باستان شناسی در این محوطه تاریخی را متوقف کرد بلکه با کشت و زرع و کاشت درختان باعث آسیب به بخش‌هایی از این یادگار ایران کهن شد.

در طول سالهای سال مدیران میراث فرهنگی البرز با گلایه از وجود این معارض، خواستار آزاد سازی این تپه تاریخی بودند ولی متاسفانه تلاش‌های آنها کمتر نتیجه بخش بود، تا این که تابستان امسال اعتراض مسئولان میراث فرهنگی، پیگیری اصحاب رسانه و تلاش‌های حامیان میراث فرهنگی کشور نتیجه داد و بخشی از این تپه تاریخی آزاد شد و به مالک اصلی خود برگشت.

حالا تمام علاقمندان به تاریخ و فرهنگ این مرزوبوم منتظر هستند تا فرایند ثبت سند مالکیت تپه ازبکی به پایان برسد تا درهای این یادرگار کهن به روی گردشگران باز شود.

قدمت تاریخی تپه ازبکی به 7 قرن پیش از میلاد برمی گردد

عبدالناصر میرچی، مدیر کل میراث فرهنگی استان البرز در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه البرز، اظهار کرد: با تلاش مجموعه میراث فرهنگی استان، تپه ازبکی که قدمت آن به هفت قرن پیش از میلاد مسیح (ع) می‌رسد، شهریور امسال آزاد سازی شد.

وی با بیان این که این تپه تاریخی سال‌ها در تصرف یکی از متصرفان اراضی کشاورزی بود، افزود: این معارض در بخشی از محوطه این تپه کشت و زرع انجام می‌داد و حتی یک دریاچه مصنوعی در اطراف این تپه ایجاد کرده بود و درختانی نیز گوشه و کنار این محوطه تاریخی کاشته بود.

میرچی خاطرنشان کرد: مسئولان میراث فرهنگی استان در دوره‌های مختلف نسبت به اقدامات این معارض واکنش نشان داده بودند ولی متاسفانه اعتراضات آنها کمتر به نتیجه عملی منتهی شده بود. علاوه بر این، وجود این معارض باعث شده بود کاوش‌های باستان شناسی در بخش‌های مختلف این تپه که هریک گویای گوشه‌ای از تاریخ و فرهنگ غنی این مرز و بوم است‌، برای سال‌ها متوقف شود. بلاخره پس از پیگیری‌های مستمر، میراث فرهنگی استان موفق به اخذ مجوز قلع و قمع درختان کاشته شده در اطراف این تپه تاریخی شد.

وی توضیح داد: بازتاب رسانه‌ای این موضوع باعث شد مسئولان به موضوع مالکیت تپه ازبکی با حساسیت بیشتری توجه کنند و وضعیت این محوطه تاریخی را زیرذره بین قرار دهند.

بررسی اختصاصی موضوع مالکیت تپه ازبکی

میرچی تصریح کرد: بلاخره حساسیت‌های ایجاد شده در کنارپیگیری‌های مستمر میراث فرهنگی استان نتیجه داد و باعث شد موضوع مالکیت و تجاوز به این تپه در جلسه شورای سیاست گذاری حفظ حقوق بین‌الملل عرصه اراضی ملی و منابع طبیعی استان به صورت اختصاصی مطرح شود. پس از این جلسه، مذاکره با مالک خصوصی تپه انجام شد که در نهایت این مذاکرات منجر به این شد که مالک 12 هکتار از محوطه تپه را به میراث فرهنگی هبه کند.

مراحل ثبت نهایی مالکیت تپه ازبکی درحال انجام است

مدیر کل میراث فرهنگی استان البرز با اشاره به وضعیت فعلی پرونده این تپه ادامه داد: هم اکنون کلیه مراحل بازپس گیری این تپه انجام شده و درتلاش هستیم که درآینده‌ای نزدیک سند مالکیت این یادگار تاریخی به نام سازمان میراث فرهنگی ثبت شود. مقدمات انتقال سند تپه ازبکی فراهم شده و ثبت مالکیت آن توسط واحد حقوقی سازمان میراث فرهنگی در حال پیگیری است.

تپه ازبکی ثبت جهانی می‌شود؟

این مسئول در ادامه به تلاش برای ثبت جهانی تپه ازبکی اشاره کرد و گفت: تپه ازبکی در دوران پیش از انقلاب ثبت ملی شده است. به نظر می‌رسد با توجه به اهمیت، وسعت و نقش این تپه در انعکاس تاریخ، فرهنگ و هنر این سرزمین باید اقدامات لازم جهت ثبت جهانی این اثر نیز انجام شود.

میرچی ادامه داد: این محوطه تاریخی هم بخشی از میراث فرهنگی ملموس و هم گوشه‌ای میراث فرهنگی ناملموس این مرزوبوم را در خود جای داده است بنابراین ثبت جهانی آن خواسته‌ای به حق به نظر می‌رسد. هم اکنون پرونده مستقلی برای ثبت جهانی تپه ازبکی در سازمان میراث فرهنگی تشکیل شده است.

وی یادآور شد: پرونده ثبت جهانی تپه ازبکی نه تنها توسط مسئولان میراث فرهنگی البرز بلکه از طریق مسئولان رده بالای سازمان میراث فرهنگی پیگیری می‌شود تا نتیجه مطلوب ازآن حاصل شود.

امکانات گردشگری در محوطه تاریخی ازبکی ضعیف است

میرچی به موضوع ضعف زیرساخت‌های گردشگری در محوطه تپه ازبکی اشاره کرد و گفت: برای اینکه شرایط مناسب برای حضور گردشگران دراین محوطه باستانی ایجاد شود باید به فکر ایجاد زیرساخت‌ها و امکانات گردشگری لازم باشیم. تپه ازبکی هنوز به محصول گردشگری تبدیل نشده و برای تحقق این هدف باید شرایط لازم فراهم شود.

وی ادامه داد: این محوطه نیاز به استراحتگاه، موزه، مراکز اقامتی و تفریحی دارد تا گردشگران بتوانند با خیالی راحت تپه ازبکی را به عنوان هدف گردشگری خود انتخاب کنند. حتی باید شرایط ایجاد فضای بازی مناسب در این محوطه تاریخی ایجاد شود تا فضای این تپه به یک پکیج گردشگری تبدیل شود.

میرچی اضافه کرد: برای این که برنامه‌ریزی‌ها و طرح‌های پیش بینی شده درباره تبدیل این تپه باستانی به محوطه‌ای گردشگری عملیاتی شود باید درمرحله اول فرایند ثبت سند مالکیت آن به نام سازمان میراث فرهنگی به اتمام برسد. ‌بدون شک تا زمانی که وضعیت مالکیت این تپه تاریخی به طور کامل مشخص نشود نمی‌توان سازوکار مناسبی برای جذب سرمایه گذار جهت ایجاد زیرساخت‌های گردشگری در این محوطه فراهم کرد.

وی خاطرنشان کرد: بدون شک اعتبارات و امکانات اداره کل میراث فرهنگی استان برای ایجاد زیرساخت‌های مناسب گردشگری در محوطه این تپه تاریخی کافی نیست و در این مورد بخش خصوصی باید وارد میدان شود. امید است با ثبت نهایی سند مالکیت این تپه تاریخی به زودی شاهد حضور گردشگران در محوطه این یادگار تاریخی ایران زمین باشیم.

گزارش از المیرا اگیر، خبرنگار ایسنای منطقه البرز

انتهای پیام