برجسته‌ترین روحانی مسلمان شیعه نیجریه پس از درگیری طرفدارانش با نظامیان نیجریایی در حال حاضر در حبس به سر می‌برد.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) به نقل از مجله نیوزویک، شیخ ابراهیم زکزاکی، رهبر جنبش اسلامی در نیجریه پس از درگیری خونبار بین نظامیان نیجریه و طرفداران وی در شهر زاریا در استان کادونا در شمال نیجریه دستگیر شد.
گزارش شده دست کم 60 نفر در این خشونت‌ها کشته شده‌اند. ارتش نیجریه ادعا کرده که این حمله در واکنش به اقدام به ترور رییس ستاد مشترک ارتش توکور بوراتای از سوی اعضای این گروه مذهبی صورت گرفته است.
این درگیری‌ها و نیز دستگیری زکزاکی اعتراضات گسترده شیعیان مسلمان را که اقلیت قابل توجهی در این کشور سنی به شمار می‌روند بر انگیخته است. به نظر می‌رسد این موضوع تنش‌هایی بین دولت نیجریه و جنبش اسلامی را شعله‌ور می‌کند.
شیخ ابراهیم زکزاکی کیست؟
شیخ ابراهیم زکزاکی اهل زاریا شهر مقدس شیعیان نیجریه به ترویج اسلام شیعه در حدود سال 1979 پرداخت؛ درست در زمان انقلاب ایران که شاهد سرنگونی حکومت شاهنشاهی ایران و جایگزین شدن جمهوری اسلامی تحت رهبری آیت الله خمینی بود.
زکزاکی معتقد بود که استقرار یک جمهوری در میان خطوط مذهبی مشابه در نیجریه امکان‌پذیر خواهد بود. او چندین مرتبه به دلیل اتهام نافرمانی مدنی در رژیم‌های نظامی نیجریه در خلال دهه 1980 و دهه 1990 دستگیر شد و هنوز نیز با سوء‌ظن مقامات نیجریه رو به رو است.
زکزاکی رهبر معنوی جنبش اسلامی نیجریه است که برجسته‌ترین جنبش شیعیان مسلمان در نیجریه به شمار می‌رود.
از 180 میلیون نفر جمعیت نیجریه، 50 درصد مسلمان هستند که اقلیت کوچکی از آنها به مسلمانان شیعه تعلق دارد.
وضعیت شیعیان مسلمان در نیجریه چگونه است؟
طبق گفته بطعل اوهایون، موسس گروه مشاور آفریقا، مسلمان شیعه به طور کلی در نیجریه به خوبی منسجم شده‌اند و از تبعیض و یا آزار مستقیم رنج نمی‌برند.
وی گفت: پیروان زکزاکی روابط پرتنشی را با دستگاه امنیتی نیجریه دارند. به نظر می‌رسد که یک درگیری مشخص و جداگانه با این جامعه در زاریا و به طور خاص با زکزاکی وجود دارد.
درگیری‌های ماه ژوییه 2014 راهپیمایی مذهبی شیعه در زاریا شواهدی برای این برخوردهاست. در راهپیمایی در حمایت از مردم فلسطین که با نام تجمع روز قدس شناخته می‌شود، گزارش شد که 34 تن از راهپیمانان از جمله سه فرزند زکزاکی از سوی سربازان نیجریه کشته شدند در آن زمان ارتش نیجریه ادعا کرد که از خود دفاع کرده است.
همین اواخر پیروان شیعه زکزاکی مورد هدف یک بمب‌گذار انتحاری قرار گرفتند که دست کم 21 نفر آنها در خلال راهپیمایی از کانو به زاریا کشته شدند. با وجود گزارش‌هایی که گروه شبه نظامی بوکوحرام مسوولیت این حملات را بر عهده گرفته، زکزاکی مدعی شد که این حمله کار بوکوحرام نبوده و پیشنهاد این بمب‌گذاری توسط ارتش رهبری شده بود. این روحانی شیعه هیچ دلیلی ندارد که از بوکوحرام دفاع کند. گروهی که تفسیری بنیادگرایانه از اسلام سنی ارائه می‌کند و مسلمان شیعه را کافری می‌پندارد که ریختن خون‌شان مباح است.
چرا شیخ زکزاکی دستگیر شد؟
دستگیری زکزاکی به دنبال یک سری وقایعی رخ داد که بر اساس راویان آن متفاوت است. بر اساس گفته نظامیان نیجریه، کاروان موتوری انتقال دهنده رییس ستاد مشترک ارتش توسط پیروان زکزاکی متوقف شد و قبل از این که نیروهای نظامی مجبور به واکنش نظامی شوند، آنها حمله را آغاز کردند. اما بر اساس اعلام جنبش اسلامی نیجریه نمازگزاران بی دفاع در حالی که مشغول راهپیمایی مسالمت‌آمیز بودند مورد حمله ارتش قرار گرفتند. بر اساس گفته کمیسیون حقوق بشر اسلامی درگیری‌ها در سه منطقه مختلف در سراسر زاریا از جمله منزل زکزاکی و مسجد اصلی شیعیان رخ داد. این کمیته پس از اعلام اولیه مرگ همسر زکزاکی گزارش داد که همسر رهبر شیعیان نیجریه در بیمارستان به سر می‌برد. تصویر تایید نشده چهره خونین زکزاکی در رسانه های اجتماعی در حال انتشار است.
آیا جنبش اسلامی در نیجریه یک بوکوحرام دیگر است؟
به دنبال خشونت‌های اخیر، هشدارهایی درباره تندرو شدن بالقوه این گروه و پیروانش شنیده شده است. محمد ساعد ابوبکر سوم رهبر برجسته معنوی مسلمانان در نیجریه مقامات این کشور را به خویشتن‌داری دعوت کرد تا از شکل‌گیری بوکوحرامی دیگر جلوگیری شود.
وی گفت: تاریخچه شرایطی که ظهور شورش نظامی را با پیامدهای بسیار بزرگ به وجود آورد که هنوز نیجریه نتوانسته از آن بهبود یابد نباید دوباره تکرار شود.
با این که ننامدی اوباسی، تحلیل‌گر برجسته گروه بحران بین‌المللی در نیجریه فکر می‌کند که شکل گرفتن شورش شیعیان بسیار بعید است که رخ دهد اما وقایع اخیر می‌تواند حس به حاشیه رانده شدن پیروان زکزاکی را بیشتر کند.
وی می‌گوید: زکزاکی همواره بر تعهد پرهیز از خشونت این گروه تاکید کرده است و با وجود درگیری‌های اخیر با نیروهای امنیتی و دیگر گروه‌های مذهبی، خطر شکل‌گیری نزاع پایدار همواره پایین بوده است. اما با این خشونت‌های اخیر از جمله کشته شدن اعضای برجسته گروه، دستگیری رهبر مجروح‌شان و ویران‌سازی پایگاه‌های‌شان، این گروه می‌تواند به نقطه برخورد نزدیک شود.
ارتباطات این جنبش با ایران چیست؟
به گزارش مجله نیوزویک ایران که برای دفاع از نهضت‌های شیعه در سراسر دنیا شناخته شده، به شدت به درگیری بین گروه شیعه و سربازان نیجریه واکنش نشان داده است. بنا به گزارش‌های رسیده حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران با همتای خود محمدو بوحاری تلفنی صحبت کرد و خواست تا کمیته حقیقت‌یابی برای بررسی خشونت‌های اخیر شکل گیرد. ایران هم‌چنین سفیر نیجریه در تهران را در اعتراض به این درگیری‌ها احضار کرد و خواست از شیعیان مسلمان محافظت شود. زکزاکی دریافت هرگونه بودجه مالی از ایران را در گذشته تکذیب کرده است اما به نظر می‌رسد که این جنبش در مناقشات آتی متحد قدرتمندی دارد.
انتهای پیام