نزدیک به یک ماه از تحقق یکی از رویاهای مرد زیادی‌خواه ترکیه در پیروزی در انتخابات پارلمانی می‌گذرد؛ سیاست‌های منطقه‌ای آنکارا در طول این مدت همتای دوستان غربی‌اش هزاران رنگ عوض کرده و حالا با معرفی رسمی اعضای کابینه از سوی نخست وزیر، به حمایت و عداوت هم‌زمان نسبت به داعش رسیده است.
سیاست یک بام و دو هوای ترکیه و رهبرانش موضوع جدید و عجیبی نیست اما این بار "رینهارد بامگارتن"، خبرنگار رادیو آلمان و نماینده آن در ترکیه در گفت‌وگو با خبرنگار بین‌الملل خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) سعی می‌کند با نگاهی به پس‌لرزه‌های این انتخابات، سیاست‌های آنکارا و تحولات منطقه را تحلیل کند.
تحلیلگران زیادی امیدوار به پیروزی مطلق "عدالت و توسعه" در دور دوم انتخابات پارلمانی در 10 آبان نبودند اما در بین این افراد بسیاری انتظار داشتند با این پیروزی، سیاست‌های دولت رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه که با عدم پیروزی قطعی در دور اول (16 تیر) مثل گردبادی اوضاع داخلی و منطقه‌ای را بر هم زده بود، آرام بگیرد.
یکی از سهمگین‌ترین تصمیمات دولت آنکارا در صورت اثبات، همواره این ادعا بوده است که دولت احمد داووداوغلو، نخست‌وزیر ترکیه از زمانی که گروه تروریستی داعش در کنار مخالفان سوری تهدیدی مستقیم علیه دولت بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه محسوب شد آنها را زیر چتر حمایتی خود قرار داده است.
بامگارتن آلمانی در این باره می‌گوید: رسانه‌های ترکیه‌ای در حالی گزارش می‌کنند که دولتشان با داعش همکاری دارد که آنکارا مکررا این ادعا را رد می‌کند. اگر این ادعاها درست باشد ماجرا بسیار بسیار جدی است.
وی با اشاره به انتخابات اخیر ترکیه و احتمال بروز تغییراتی در سیاست‌های آنکارا در پی پیروزی حزب حاکم می‌گوید: فعلا هیچ چیز روشن و مشخص نیست و زود است آینده و اوضاع را پیش‌بینی کنیم.
این روزنامه‌نگار آلمانی با تاکید بر نتایج نظرسنجی‌ها و تحلیل تحلیلگران می‌گوید: همان طور که هیچ‌کس پیش‌بینی نمی‌کرد عدالت و توسعه در دور دوم انتخابات پیروز شود پیش‌بینی شرایط آتی هم دشوار است.
بامگارتن توضیح می‌دهد: هیچ کس پیش بینی نمی‌کرد که اردوغان پیروز شود و پیروزی مطلق عدالت و توسعه کاملا شوکه کننده و برخلاف تمامی نظرسنجی‌ها بود. اعتقادی ندارم که در این انتخابات تقلبی صورت گرفته اما با قاطعیت می‌گویم که نتیجه دور از انتظار بود. کلید این پیروزی هم کمپین انتخاباتی "ناعادلانه" بود. بر اساس آمارها بیشترین میزان تبلیغات تلویزیونی با میانگین 85 دقیقه متعلق به عدالت و توسعه بوده در حالی که حزب دموکراتیک خلق تنها 13 دقیقه از این کمپین را به خود اختصاص داد. کمپین‌ها کاملا ناعادلانه بود.
وی با یادآوری ناکامی عدالت و توسعه در دور اول انتخابات پارلمانی آن را "شکستی باورناپذیر" برای اردوغان و سیاستش جهت گسترش قدرت ریاست جمهوری توصیف می‌کند. این فعال رسانه‌ای اما پیروزی بعدی اردوغان و حزبش را "فاجعه" می‌خواند و می‌گوید: فاجعه اکنون این است که افزایش قدرت اردوغان محقق می‌شود.
این در حالی است که بسیاری با دلگرمی نسبت به تعداد کرسی‌های ناکافی عدالت و توسعه در پارلمان برای تغییر در قانون اساسی امیدوارند نمایندگان اپوزیسیون بتوانند با توسل به ابزارهای موجود به تحدید قدرت اردوغان ادامه دهند.
با تمام این تفاسیر عدالت و توسعه حالا مانند 13 سال گذشته باز هم بالانشین دولت و کشور ترکیه است. نکته حیاتی این است که بگوییم آنکارا اکنون از شرایط بحرانی بی‌ثباتی سیاسی داخلی گذشته و دست کم یکی از مهم‌ترین بهانه‌هایش برای اتخاذ تصمیمات محیرالعقول را از دست داده است.
یکی از اقدامات دولت ترکیه حمایت از داعش در برابر کردها و دولت بشار اسد بود؛ حمایتی که نتایج ویرانگری چون حمله تروریستی سوروچ، کشتار چند تن از نیروهای پلیس پایتخت و انفجار آنکارا را در پی داشت. حتی خود دولت هم در حالی که پیش‌تر سعی می‌کرد تهدید داعش علیه امنیت داخلی خود را نادیده بگیرد و آن را به پکک نسبت دهد پس از وقوع چندین حمله تروریستی در کشور مسئول بودن داعش را پذیرفت.
بامگارتن به عنوان خبرنگاری که بیش از 20 سال در خاورمیانه و حالا از سال 2011 در ترکیه مستقر است، درباره چگونگی واکنش دولت شست و چهارم ترکیه به مسئله داعش می‌گوید: کاری که دولت موقت پس از حملات آنکارا انجام داد افزایش فشار بر داعش بود. همه و حتی دولت اذعان کردند که بمبگذاری سوروچ توسط داعش رخ داده است اما با این حال دولت ترجیح داد تا از این حمله به عنوان بهانه‌ای برای فشار بر پکک استفاده کند.
این در حالی است که پس از قتل ماموران پلیس و انفجار در ایستگاه قطار آنکارا، دولت از 26 ژوئیه فشار بر داعش را نیز آغاز کرد؛ فشاری که تنها کمتر از چند روز ادامه یافت در حالی که حملات علیه کردها هم‌چنان ادامه دارد.
وی در ادامه ابراز امیدواری می‌کند: من امیدوارم با تشکیل دولت جدید با زندانی کردن مظنونان، فشار حقیقی بر داعش افزایش یابد همانطور که پس از انفجار آنکارا فشار بر این گروه تروریستی افزایش یافته بود.
تحلیلگران اما عمدتا درباره واکنش دولت جدید ترکیه نسبت به کردها نظر دیگری دارند. این تحلیلگران می‌گویند، دولت ترکیه با بهره‌برداری از مسئله کردها توانست شرایط داخلی و حتی خارجی را به نفع خود تغییر دهد اما به نظر نمی‌رسد که قصد داشته باشد این رویکرد را تغییر دهد.
خبرنگار رادیو آلمان معتقد است "دولت بمباران علیه پکک را بلافاصله پس از تشکیل دولت متوقف نخواهند کرد" اما همه تحولات بعدی "به واکنش و اقدامات پکک بستگی خواهد داشت و به نظرم آنها منتظر بمب بعدی دولت نمی‌نشیند."
کردهای پکک که سال‌هاست استخوانی در گلوی سیاستمداران ترک محسوب می‌شوند هم‌زمان با تحولات منطقه‌ای به تبع درگیری‌های سوریه درصدد گسترش نفوذ خود در عراق و سوریه برآمدند. در همین حال لقب گرفتن نیروهای کرد به عنوان نیروهای زمینی ائتلاف ضدداعش در منطقه هم‌زمان با پیروزی حزب دموکراتیک خلق کردها در دور اول انتخابات پارلمانی ترکیه، آنکارا را نسبت به قدرت گرفتن این گروه به وحشت انداخت تا جایی که داووداوغلو با اعلام اینکه پکک حملاتی علیه کشور انجام می‌دهد و " ما هرگز اجازه نمی‌دهیم که کسی شهروندان ما را تهدید کرده یا به مناطق مرزی ترکیه تجاوز کند و کسانی که ثبات ترکیه را تهدید کرده و دست به حملاتی علیه ما بزنند، مجازات خواهند شد" در دوم مرداد گذشته حمله علیه مواضع کردها را در شمال عراق آغاز کرد. با آغاز بمباران این مواضع، پکک نیز مذاکرات صلح را ملغی اعلام کرد.
تحلیلگر آلمانی مسائل خاورمیانه در ادامه اظهاراتش ضمن تاکید بر این مسئله که " کردهای سوریه (PYD) زیرمجموعه مهمی از پکک هستند" می‌گوید: PYD و کردهای سوریه خط قرمز آنکارا هستند. آنکارا هر کاری می‌کند که از ایجاد یک منطقه خودمختار کرد در سوریه جلوگیری کند و به ثمر رسیدن تلاش PYD در ایجاد منطقه خودمختار کرد در سوریه برای آنکارا غیرقابل تحمل است.
وی با اشاره به صحبت‌های عبدالله اوجالان، رهبر محبوس پکک مبنی بر اینکه "حمله آنکارا به PYD خط قرمز ماست" ادامه می‌دهد: کردهای سوریه مسئله‌ای هستند که برای هر دو طرف خط قرمز محسوب شده و طرفین نمی‌توانند درباره آن توافق کنند.
بامگارتن اما با اشاره به تاکید دولت ترکیه بر تروریست بودن پکک و ممکن نبودن مذاکره با آنها می‌گوید: در آغاز مذاکرات با پکک هم این گروه نه تنها از سوی ترکیه بلکه از سوی آمریکا، اتحادیه اروپا و سازمان ملل هم به عنوان گروهی تروریستی شناخته می‌شد. بر هیچ کسی هم پنهان نبود که حزب دموکراتیک خلق شاخه سیاسی پکک است اما به آن اجازه ورود به انتخابات را دادند چون به هیچ وجه پیش‌بینی نمی کردند که کردها بتوانند به پیروزی دست یابند. با این پیروزی شرایط کلا برای کردها تغییر کرد.
این در حالی است که پیش از این صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر حزب دموکراتیک خلق ترکیه صراحتا اعلام کرده بود " ما نماینده پکک نیستیم، پکک نیز نماینده ما نیست. این تبلیغات دولت است و دولت برای اینکه عملیاتهای پکک را بردوش ما بیندازد این اقدام را انجام می‌دهد."
نماینده رادیو آلمان در استانبول بازنده اصلی این درگیری‌ها را کردها می‌داند و این چنین تحلیل می‌کند: پس از لغو آتش‌بس شاهد مبارزه پکک با دولت بودیم. اما می‌بینیم که در انتخابات بعدی میزان گرایش مردم به حزب حامی آنها کاهش یافت و این در نتیجه درگیری‌ها با دولت رخ داد. بازنده اصلی دموکراتیک خلق و پیروز واقعی عدالت و توسعه بود. اکنون هم هیچ شرایطی برای پیروزی پکک وجود ندارد اما آنها قطعا نمی‌توانند ناگهان مبارزه را متوقف کنند چرا که همواره تاکید می‌کنند حامی مردم کردستان هستند. آنها در حقیقت در تله‌ای افتادند که عدالت و توسعه برای آنها پهن کرده بود و پیروزی اردوغان را در پی داشت.
وی در پاسخ به سوال خبرنگار ایسنا مبنی بر پیش‌بینی اوضاع بین کردها و دولت ترکیه در آینده، ابراز امیدواری می‌کند: صلح بین پکک و آنکارا از نظر من هنوز ممکن است اما به ویژه از سوی آنکارا به سازش‌های فراوانی نیاز دارد. فقط می‌توانم بگویم امیدوارم عدالت و توسعه با تشکیل دولت سر عقل بیاید، به منطق برگردد و بمباران پکک را متوقف کند. در مقابل امیدوارم هم‌زمان پکک نیز حملاتش را در ترکیه متوقف سازد.
این تحلیلگر اما خاطرنشان می‌کند: فرضیه‌هایی وجود دارد که می‌گوید ممکن است این تنش‌ها کاهش یابد اما از خود بپرسید چه کسی از آشوب موجود بین دولت و پکک سود می‌برد؟ پاسخ چندان سخت نیست؛ عدالت و توسعه.
مسئله کردها
بامگارتن در ادامه به سفر اخیرش به مناطق کردنشین ترکیه می‌پردازد: در سفرم به کردستان پتانسیل بزرگی در کردستان دیدم که اگر دولت بتواند صلح را با کردهای ترکیه برقرار سازد این به نفع تمام کشور خواهد بود و باعث رونق آن خواهد شد. این صلح نه تنها در استانبول و شهرهای کردنشین بلکه می‌توانند اقتصادی موفق در شرق ایجاد کنند. مردم کردستان تنها یک چیز در ذهن دارند و آن صلح است اما آن چیزی نیست که آنکارا با پیش شرط‌هایش در ذهن دارد.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به کردهای عراق درباره خواسته کلی کردهای عراق و ترکیه اظهار می‌کند: من در کردستان عراق هم بوده‌ام. تا جایی که فهمیدم کردها به دنبال استقلال نیستند؛ آنها تنها خواهان خودمختاری‌اند. اکثریت کردها در ترکیه و حتی پکک به دنبال استقلال نیستند. آنها کشور مستقل نمی‌خواهند بلکه در مناطق کردنشین حقشان را می‌خواهند که کردی بنویسند، کردی بخوانند و در سطح منطقه‌ای بتوانند خود را مدیریت کنند. من اطمینان دارم که کردها به دنبال استقلال نیستند چون سودی از آن نمی‌برند.
وی با تاکید بر پیوند عمیق بین پکک و کردهای سوریه در این باره نیز ادامه می‌دهد: کردهای سوریه هم سعی دارند درباره آینده و موجودیتشان تصمیم‌گیری کنند. همه می‌دانند که PYD تنها به پکک مرتبط نیست بلکه از آن کمک می‌گیرد و پکک برای مردم کرد سوریه بسیار مهم است.
بامگارتن سپس به مسئله خودمختاری کردهای عراق نگاهی می‌اندازد و هرگونه تلاش کردها برای استقلال را رد می‌کند: کردهای عراق نفت خود را از طریق ترکیه می‌فروشند. علاوه بر این سراسر کردستان عراق را شرکت‌ها و کارخانه‌های ترکیه‌ای فرا گرفته است؛ با این وضعیت چه دلیلی برای استقلال وجود دارد. خواسته آنها تنها خودمختاری منطقه‌ای است. آنها هرگز به دنبال ارتش جدا یا واحد پولی جدا نیستند. آنها پیشمرگ‌ها را هم دارند تا از خود دفاع کنند و نیروهای پیشمرگ مانند نیروهای پکک خود عامل حملات نیستند. ما شاهد نقش موثر آنها در مقابله با داعش بوده و هستیم.
درگیری نیروهای پیشمرگ با نیروهای داعش به خرداد سال گذشته و حمله پرقدرت داعش به شمال عراق برمی‌گردد؛ زمانی که برخی تیپ‌های ارتش عراق دست به عقب‌نشینی از کرکوک زدند و نیروهای پیشمرگ عملا دفاع از این منطقه را بر عهده گرفتند.
داعش
در اولین ساعات 20 خرداد 1393 پس از پیشروی در شمال عراق نیروهای داعش توانستند موصل را اشغال کنند. پیش از آن "دولت اسلامی عراق و شام" که هنوز با اعلام خلافت به "دولت اسلامی" تغییر نام نداده بود، در خلال جنگ داخلی سوریه اعلام موجودیت کرده و با اعلام جنگ علیه دولت سوریه علاوه بر مقابله هم‌زمان با گروه‌های ضددولتی توانست بخش‌های گسترده‌ای از سوریه و پس از آن عراق را اشغال کند.
این گروه تروریستی با جذب گروه‌های مختلف شبه‌نظامی در سراسر جهان و هم‌چنین استفاده از تاکتیک‌های جدید در عضوگیری مهاجمان خارجی امروز توانسته حملات متعددی را در سراسر جهان از جمله اروپا انجام دهد و به بزرگترین تهدید تروریستی عصر تبدیل شود.
بامگارتن به عنوان دانش آموخته علوم اسلامی دانشگاه قاهره درباره این گروه افراط‌گرا می‌گوید: کاری که داعش انجام می‌دهد کاملا علیه بشریت است و بدی ماجرا اینجاست که ادعا می‌کنند براساس اسلام و قرآن دست به این اقدامات می‌زند و همه اعمالشان را به اسلام و پیامبر نسبت می‌دهند. اما آیا این حق را دارد؟ من فقط یک خبرنگارم اما شخصا فکر نمی‌کنم که اعمال داعش بر اساس اسلام و یا گفته‌های پیامبر اسلام (ص) باشد. آتش زدن زنده انسان، تجاوز و برده گیری زنان فکر نمی‌کنم هیچ ربطی به اسلام داشته باشند.
وی ادامه می‌دهد: داعش گروهی نیست که بتوان به آنها گفت سلاح‌ها را کنار بگذارید و بیاید مذاکره کنیم. ما درباره گروهی صحبت می‌کنیم که برایش مذاکره هیچ اهمیتی ندارد. آنها فقط می‌خواهند بکشند و به سبک خودشان حکومت کنند و سبک آنها یعنی من و شما هم حتی نتوانیم اینجا باشیم.
در حالی که در پی حملات اخیر پاریس کشورهای جهان تلاش‌های خود برای حل بحران سوریه را افزایش داده‌اند و دست کم روی کاغذ درباره چارچوب زمانی تحولات قدرت در این کشور به توافق رسیده‌اند این تحلیلگر آلمانی با اشاره به تاکید کشورهای مذاکره‌کننده در نشست‌های مربوط به سوریه مبنی بر ضرورت ترجیح خواست مردم سوری در انتخاب سرنوشت کشورشان معتقد است " برای اینکه مردم سوری بتوانند در آینده کشورشان تعیین‌کننده باشند باید شرایط آرام شود و شرایط هم با یک آتش‌بس آرام می‌شود. چگونه می‌توان در سوریه با وجود داعش به آتش‌بس رسید؟ پس اصلی‌ترین و اساسی‌ترین عامل برای آرام کردن سوریه نابودی داعش است."
وی با اشاره به تلاش‌های پراکنده و نه متحد کشورها در تضعیف و نابودی داعش به حملات هوایی روسیه در سوریه می‌پردازد: من مطمئن نیستم که حضور روسیه در سوریه اوضاع را آرام کند. امیدوارم روسیه برای تشدید فشار بین‌المللی بر ایران، عربستان و EU در تسهیل مذاکرات دست به این اقدام زده باشد. بحران سوریه از طریق نظامی حل نخواهد شد و به نظر می‌رسد طرفین باید درباره اسد به توافق قطعی برسند.
نماینده رادیو آلمان در تهران در ادامه دیدگاه‌ها درباره اسد را این چنین شرح می‌دهد: به عنوان تحلیلگری که در ایران و ترکیه مستقر هستم، می‌گویم؛ مواضع کاملا روشن است. برای مثال ترکیه خواهان ترک اسد به هر نحوی و بدون هیچ سازشی است و در مقابل ایران بر تداوم حضور اسد تاکید می‌کند. اما مسئله این است که طرفین باید راه حلی پیدا کنند که اسد پس از یک دولت موقت قدرت را واگذار کند؛ نتیجه‌ای که در نشست وین بر آن توافق شد.
اما همان طور که بامگارتن به آن اشاره کرد مسئله مهم‌تر شکست و نابودی داعش است. این روزها که بسیاری از تحلیلگران راه‌های مختلف مبارزه با داعش را مطرح می‌کنند، خبرنگار شبکه یک آلمان می‌گوید " برای شکست داعش ما نیاز به یک ائتلاف گسترده داریم؛ این ائتلاف باید شامل ایران، روسیه، آمریکا و تمام نیروهایی باشد که با داعش در جنگ هستند. در گام بعدی باید منابع تسلیحاتی و مالی این گروه را قطع کرد."
وی تشریح می‌کند: از نظر نظامی با وجود ناتو، روسیه، ایران و حتی عراق شکست نظامی داعش قطعی است اما مساله این است که کشورها به اندازه کافی با یکدیگر همکاری نمی‌کنند و آمریکا و اروپا هم کاملا مخالف اعزام نیروی زمینی به عراق و سوریه هستند.
در حالی که همواره گمانه‌زنی‌هایی درباره تامین منابع مالی داعش از سوی عربستان وجود داشته و دارد، بامگارتن صراحتا عنوان می‌کند که این منابع "کاملا واضح است" که از سوی عربستان سعودی به همراه قطر و احتمالا امارات متحده عربی تامین می‌شوند: درست است که گفته می‌شود منابع فردی و سازمانی ثروتمند در عربستان، منابع مالی داعش را تامین می‌کنند اما باور ندارم که حاکمیت عربستان و ابزارهای گسترده‌ای که دارد (استخبارات) واقعا درباره هویت این افراد آگاهی نداشته باشد.
خبرنگار آلمانی مستقر در استانبول در پایان "سازش" را ضرورت حل هر بحران و مسئله‌ای می‌داند و تاکید می‌کند: اگر نتوانیم سازش کنیم چه خواهیم داشت؟ درگیری، تقابل و جنگ.
گفت‌وگو از خبرنگار ایسنا: عاطفه مرادی
انتهای پیام