در استان اردبیل 66 باب کتابخانه وجود دارد که به صورت مستقل و مشارکتی در حال فعالیت است که 17 کتابخانه آن در مرکز استان مستقر بوده و روزانه در ساعت‌های تعیین شده از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به مراجعین خود خدمات‌رسانی می‌کنند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه اردبیل، استان اردبیل به عنوان شهرهای قدیمی کشور در حال حاضر با بیش از یک میلیون و 248 هزار نفر جمعیت که بیش از 80 درصد آن با سواد هستند و معضل بیسوادی‌اش در حال ریشه کن شدن است، از طرفی افزایش تعداد دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و فرهنگی نسبت به گذشته کتاب و کتابخانه‌ها می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در امور زندگی مردمش داشته باشد.
به گفته مسئول آمار کتابخانه‌های عمومی استان این کتابخانه‌ها با داشتن بیش از 837 هزار نسخه کتاب، بیش از 46 هزار نفر عضو فعال دارد که به طور میانگین در شش ماهه اول سال 94 بیش از 750 هزار نفر جهت امانت کتاب و سایر امکانات به این کتابخانه‌ها مراجعه کرده‌اند، به طوری که در سال گذشته بیش از یک میلیون و 200 هزار نفر از خدمات کتابخانه‌های عمومی بهره‌مند شده‌اند.
این آمار نشان می‌دهد جمعیت اسقبال کننده از کتابخانه‌ها در سطح استان در حد بالایی است، ولی با کمی بررسی دقیق متوجه می‌شویم بیشتر مراجعه کنندگان به کتابخانه‌های عمومی را پشت کنکوری‌ها تشکیل می‌دهند که به دلیل نبود جای مناسب به این مکان‌ها مراجعه می‌کنند، به طوری‌که گاهی نصف یا تمام روز صندلی‌های کتابخانه‌ها توسط این افراد اشغال می‌شود و جایی برای افراد عادی که نیازمند مطالعه کتاب‌های مرجع یا کتاب‌های غیر درسی هستند، وجود ندارد.
کتابخانه یا محل مطالعه پشت کنکوری‌ها؟
لیلا فرج زاده از دانشجویان برق و الکترونیک دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا می‌گوید: وضیعت کتابخانه‌های عمومی شهر اصلا رضایت بخش نیست تا می‌خواهیم برای مطالعه و کار تحقیقی در کتابخانه حضور پیدا کنیم با صندلی‌های پر مواجه می‌شویم که بچه‌های پشت کنکوری اشغال کرده‌اند که انگار قصد رفتن ندارند. کتابخانه دانشگاه هم هیچ وقت آرامش لازم را ندارد، دانشجویان هر کدام در گوشه‌ای مشغول حرف زدن با صدای ریز و درشت هستند.
با پرسشی که در این باره از مسئولان کتابخانه‌های عمومی استان به عمل آمد، نبود قرائت خانه در شهر را عامل این مشکل دانستند. آموزگار مسئول روابط عمومی کتابخانه‌های استان به ایسنا گفت: اگر شهرداری در محل‌های ویژه قرائت خانه تاسیس کند، افراد می‌توانند به جای کتابخانه به آنجا مراجعه کنند.
وی گفت: در حال حاضر بار همه کتابخوانان به تنهایی به دوش کتابخانه‌های عمومی افتاده است و این طوری عدالت بین مراجعین لحاظ نمی‌شود و ما نیز نمی‌توانیم در عصری که خانه‌ها آپارتمانی و کوچک شده‌اند از ورود دانش آموز و دانشجویی که جای مناسب برای مطالعه درسی ندارد، جلوگیری کنیم.
اردبیل نیاز به قرائت خانه دارد
در سال‌های اخیر مسئولان استان بارها قول ایجاد قرائت خانه را در سطح شهر اردبیل داده‌اند، اما تاکنون عملا کاری صورت نگرفته است، جواد زنجانی فرماندار اردبیل 24 آبان ماه سال گذشته در مراسمی اعلام کرد: توسط شهرداری در مراکز پر تردد شهر، قرائت خانه و ایستگاه مطالعه راه اندازی می‌شود، اما اکنون نه تنها خبری از تحقق این قول نیست، بلکه ظرفیت سایر نهادهای فرهنگی و عمومی از جمله مساجد، پایگاه‌ها ، کانون‌های فکری و پرورشی کودکان و نوجوانان همچنان بلا استفاده مانده است.
تمرکز کتابخانه‌ها در مراکز استان‌ها و شهرهای مهم و دوری مسیر کتابخانه مرکزی که امکانات و کتاب‌های بهتری نسبت به سایر کتابخانه‌های موجود استان دارد، دیگر معضلی است که به آسانی میزان کتابخوان‌ها و علاقه‌مندان به کتاب را کاهش می‌دهد.
علی سعادتی دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات که به کار نویسندگی نیز مشغول است، نبود کتابخانه مجهز در نزدیکی محل سکونت خود را عمده ترین مشکل خود می‌داند و می‌گوید: به نظر می‌رسد در این شهر به ایجاد مراکز خرید و فروش و پیتزا و ساندویجی فروشی نسبت به کتابخوانی بیشتر اهمیت داده می‌شود یا احداث میدان و پل‌های غیر ضروری در اولویت کارهای شهرداری قرار دارد.
وی افزود: کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های عمومی تا آنجا که باید متناسب با خواست مراجعان نیست و ما برای پیدا کردن یک کتاب باید متحمل صرف وقت زیادی شویم. از طرفی در بسیاری مواقع از اینکه کتاب مورد تقاضای ما فقط یک یا دو نسخه دارد و آن هم به امانت رفته ما را از مراجعه به کتابخانه مایوس می‌کند.
به نظر این شهروند با وجود پیشرفت علم و افزایش شمار کتاب‌های منتشر شده در حوزه‌های مختلف هنوز کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های عمومی ما قدیمی و کهنه هستند و به روز نمی‌شوند.
وی می‌گوید: گاهی کتابی را که به امانت می‌بریم برگه‌هایش چنان کهنه شده که باید با احتیاط ورق بزنیم تا از لای کتاب جدا یا پاره نشود.
عدم توجه به ایجاد فضای لازم برای کاربران ویژه نظیر معلولان، کم سوادان، کمبود تجهیزات و لوازم مورد نیاز بی‌حوصلگی برخی از کتابداران دیگر مشکل عمده کتابخانه‌های عمومی استان است،. در حالی‌که با ابتکار مسئولان ذیربط در سال‌های اخیر بخش کودک و بخش ویژه نابینایان در چند کتابخانه اردبیل راه‌اندازی شده است، با این حال انتظارات خیلی از مردم برآورده نمی‌شود.
رفتار کتابداران رضایت بخش نیست
برخی از کاربران به دلیل عدم شناخت سیستم "سرچ" کتاب گاهی ساعت‌های طولانی به دنبال کتاب مورد نظر می‌گردند و در نهایت با سرخوردگی شماره اولین کتاب دم دست را به کتابدار تحویل می‌دهند و اگر شانس داشته باشد که کسی آن را به امانت نبرده باشد، به ناچار کتابخانه را ترک می‌کند.
علی ایرجی یکی از این مراجعین است که می‌گوید: همه مراجعین که سواد لازم برای کار با کامپیوتر را ندارند. درسته که ما کم سوادیم ولی انتظار داریم کتابداران حداقل کمک کوچکی برای ما بکنند، ولی آنها حوصله توجه به افرادی چون ما را ندارند و تلاش دارند بزودی از شر ما خلاص شوند.
امروزه با وجود اینکه اینترنت و سایر وسایل ارتباطی زمینه را برای دسترسی بدون واسطه به کتب و سایر منابع علمی فراهم کرده است، اما کتاب و کتابخانه‌ها همچنان نقش مهمی در توسعه سواد و فرهنگ عمومی جامعه برعهده دارد و اگر کتابخانه‌ها بتواند بهتر به نیازهای متقاضیان پاسخ دهند، کمتر کسی وقت پربار خود برای جستجو کتاب در فضای مجازی و خوانش آن در محیطی که بی‌تردید به چشم آسیب وارد خواهد کرد، صرف خواهد کرد.
کتابخانه نقشی در مطالعه افراد ندارد
پری آخته از نویسندگان استان اردبیل ضمن گلایه از وضیعت کتابخانه‌های عمومی می‌گوید: به دلیل نبود کتاب‌هایی که نیاز داریم، عملا کتابخانه نقشی در مطالعه ما نویسندگان ندارد، بیشتر کتاب را از اینترنت جستجو و یا می‌خریم و درصورت فوری بودن از دوستان امانت می‌گیریم.
وی افزود: وزارتخانه‌هایی چون ارشاد اسلامی باید به قشر نویسنده و کسانی که بیشتر کتاب می‌خوانند امتیازهایی از جمله ارائه کارت عضویت رایگان قائل شوند تا هر زمان که نیاز شد کتاب امانت بگیرند و یا مدت زمان و تعداد کتاب‌هایی که به امانت می‌بریم، بیشتر باشد.
وی با بیان اینکه افراد می‌توانند کتاب‌هایی که نیاز ندارند به سایرین هدیه دهند، بیان کرد: کتابخانه‌های عمومی را باید دولت تجهیز کند، ولی ما می‌توانیم بعد از مطالعه کتابمان را به دوستان و یا به کتابخانه محله و یا حوزه بسیج که معمولا جوان و نوجوان آنجا فعالیت دارند، هدیه کنیم.
کهنگی کتاب مشکل اصلی کاربران کتابخانه‌ها
مریم نیکنام دیگر شهروند و فعال در عرصه نویسندگی عدم برخورد مناسب کتابداران و کهنگی کتاب‌ها را از مشکلات بزرگ این عرصه می داند و می‌گوید: اخلاق کتابدارها ومسئولان کتابخانه‌ها خوب نیست و تا می‌خواهی سوالی بپرسی به جای راهنمایی سرت داد می‌کشند و ما مجبور به عقب نشینی می‌شویم، مثلا یک بار رفتم کتابخانه کتاب رو تحویل دادم و خواستم دوباره کتاب بگیرم کارمند با یک حالتی گفت نه نمی‌شه مهلت کارتت تموم شده که انگار مرتکب خطای بزرگی شده‌ام. روی کارتم هم با ماژیک نوشته بودند باطل شد، منم به دلیل این نوع برخورد هیچ وقت تمدید نکردم.
وی خواستار به روز‌رسانی و افزایش نسخه‌های کتاب‌های مهم در کتابخانه‌ها شد و افزود: هر چه کتاب کهنه و به درد نخور است، انگار در کتابخانه شیخ صفی جمع شده است. اصلا رغبت نداری ورق بزنی و دیگر اینکه در کتابخانه‌های استان جای کتاب‌های زبان دیگر از جمله آذری و ترکی انگلیسی خیلی خالی است.
ساعت کاری کتابخانه‌های عمومی نیز از دیگر مشکلات موجود است که سبب عدم استفاده تمام قشرها از کتابخانه‌ها می‌شود، چرا که اوقات فراغت برخی بنا به شغل‌شان با زمان‌های کتابخانه‌ها همخوانی ندارد و آنها هیچ وقت موفق به استفاده از امکانات کتابخانه‌ها نمی‌شوند. ساعت کاری کتابخانه‌های استان اردبیل در نیمه اول سال 7:30 صبح الی 7:30 بعد از ظهر و در نیمه دوم سال 7:30 الی 6:30 تعیین شده است و در کتابخانه مرکزی شهر سالن‌های مطالعه در فصول گرم تا ساعت 23 و در فصول سرد تا 21 شب باز است.
به گفته مسئولان کتابخانه‌های عمومی استان این ساعت‌ها از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اعلام می‌شود، ولی سعی می‌شود برای خدمات رسانی بهتر حداقل سالن‌های مطالعه در اختیار مراجعین قرار گیرد.
از آنجا که کتابخانه‌ها نماد هویت فرهنگی هر جامعه‌ای هستند، وجود برخی از مشکلات از جمله موارد مطرح شده از سوی شهروندان اردبیلی نشان می‌دهد هنوز با استاندارد جهانی فاصله داریم و وضیعت کنونی کتابخانه‌های عمومی در شأن اهالی فرهنگ دوست خطه اردبیل نیست. به نظر می‌رسد حل مشکلات موجود علاوه بر نهاد کتابخانه‌های عمومی وظیفه شهرداری در قالب ماده 71 قانون شهرداری‌ها، فرمانداری و سایر ارگان‌ها از جمله ارشاد اسلامی، کانون پرورش فکری کودک و نوجوان، کانون مساجد و کلیه مراکز فرهنگی نیز است.
گزارش از: خدیجه سلمانی، خبرنگار ایسنا، منطقه اردبیل
انتهای پیام