مسوول تدوین پرونده‌های ثبت جهانی گفت: همه برای ثبت جهانی میمند فقط بحث روستا را مدنظر داشتند، حتی تلاش‌های زیادی برای معماری دست‌کند خانه‌های میمند انجام دادند، اما در این شرایط روستا به‌تنهایی رأی نمی‌آورد، تا این‌که شانس ثبت جهانی این روستا با تهیه پرونده‌ی منظر فرهنگی آن و تجمع تحقیقات میان‌رشته‌ای گسترده به نتیجه رسید.

به گزارش خبرنگار بخش میراث فرهنگی ایسنا، حدود دو هفته از جهانی شدن «منظر فرهنگی میمند» واقع در استان کرمان می‌گذرد؛ پرونده‌ای که پس از ارجاع دو سال پیش یونسکو به ایران، بار دیگر بررسی شد و امسال شانس خود را برای جهانی شدن دوباره امتحان کرد.

میمند از دو سال پیش که قرعه به نامش افتاد و برای نخستین‌بار به یونسکو رسید تا امسال که جهانی شد، فراز و فرودهای زیادی را پشت سر گذاشت. این پرونده دو سال پیش همزمان با پرونده‌های «کاخ گلستان» و «منظر فرهنگی بم» (برای خروج از فهرست میراث در خطر) در اجلاس یونسکو مطرح شد، آن دو پرونده رأی مثبت گرفتند، اما میمند در آن سال موفق نبود. آن زمان، بحث‌هایی نیز درباره وجود ابهام در برخی موارد این پرونده، بخصوص موضوع کوچ عشایر و ناقص بودن اطلاعات پرونده مطرح شد.

حالا معاون میراث فرهنگی مدتی پس از جهانی شدن میمند به بررسی آنچه برای میمند رخ داد، پرداخت.

محمدحسن طالبیان - معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری - در این‌باره به خبرنگار ایسنا گفت: میمند در محدوده‌ی حفاظت سازمان محیط زیست هم قرار دارد و از سوی آن‌ها نیز پایگاهی برای حفاظت از جانوران و پوشش گیاهی ایجاد شده است. هرچند مسوولان پایگاه، زحمات زیادی برای موضوع معماری دست‌کند خانه‌های میمند کشیدند، اما شانس ثبت جهانی این روستا با تهیه پرونده منظر فرهنگی آن و تجمیع تحقیقات میان‌رشته‌ای گسترده به نتیجه رسید و منظر فرهنگی این روستا به‌عنوان یکی از استثنائات، ثبت جهانی شد و ایران را دارای نوزدهمین اثر جهانی کرد.

او با اشاره به این‌که این پرونده در زمان خودش از سوی یونسکو «ریفر» (Refer، بازگشت پرونده ثبت جهانی به کشور مورد نظر برای انجام اقدامات اساسی) شده بود، ادامه داد: شاید ما بیش از 18 جلسه با کمیته فنی و همچنین اعضای ایکوموس (شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها) درباره میمند برگزار کردیم؛ اما از آنجا که ما در آن سال (1392) سه پرونده داشتیم، یکی کاخ گلستان، دوم خروج بم از فهرست میراث در خطر و سوم میمند و در مورد هر سه پرونده رایزنی می‌کردیم، اعضای یونسکو تصمیم گرفتند پس از ثبت جهانی کاخ گلستان و موضوع بم، دیگر به سراغ میمند نروند که با توجه به اصرار ما و دفاعی که از پرونده شد، در نهایت، پرونده را به ایران ارجاع دادند. در این حالت، سهمیه ثبت جهانی از بین نمی‌رود، اما کشور مذکور سه سال فرصت دارد تا به رفع نقایص پرونده‌اش بپردازد.

وی اظهار کرد: در طول دو سال، با مطالعات همکاران پایگاه میراث فرهنگی میمند و بستن قرارداد‌هایی با متخصصان دانشگاه تهران و سایر کارشناسان در حوزه قنات‌ها، پوشش گیاهی، محیط طبیعی، محیط زیست، توان اکولوژی، تضمین شرایط اقتصادی و اجتماعی پایدار و بحث مدیریتی، گزارش‌های مختلفی تهیه شد و به کمک مدیر و کارشناسان پایگاه، یک تلفیقی صورت گرفت و گزارش‌های نهایی همراه پرونده به یونسکو ارسال شد.

طالبیان با یادآوری این‌که در بخش پرونده‌های ارجاعی، یونسکو هر سال فقط 45 پرونده را بررسی می‌کند و مسوولان ایرانی فکر نمی‌کردند که امسال نوبت به ایران برسد، افزود: در آخرین لحظات، به مسوولان ما خبر رسید که خوشبختانه این پرونده امسال قابلیت بررسی و دفاع را دارد.

از آنجا که منظر فرهنگی میمند قرار بود ثبت جهانی شود، یک منطقه را با موضوعات مختلف مانند آب، باغ، روستا، آغل و ... را دربر‌می‌گرفت و این بحث برای یونسکو بسیار مهم بود که چگونه شرایط اجتماعی و اقتصادی این منطقه به‌صورت پایدار تضمین می‌شود، چون بیشتر اهالی روستا مسن هستند و یونسکو می‌خواست بداند ایران چه اقداماتی برای ترغیب جوانان برای حضور در روستا انجام خواهد داد.

موضوع دیگر این‌ که چون منظر فرهنگی به‌لحاظ هکتار بسیار گسترده است، این ایراد از سوی یونسکو مطرح شده بود که چرا منظر فرهنگی میمند به‌لحاظ وسعت کوچک است.

طالبیان در این‌باره توضیح داد: به همین دلیل، ما بحث منظر نیمه‌بیابانی و بیابانی را دو سال پیش مطرح کردیم که پذیرفته شد و آن‌ها از ما خواستند مباحث نظری آن را تکمیل و برای یونسکو ارسال کنیم. بنابراین مجبور شدیم این موضوع را در فلات ایران و منطقه بررسی کنیم و کار مطالعات تطبیقی را آن انجام دهیم تا بتوانیم بگوییم یک روستایی که در دره‌ای کنار یک منطقه بیابانی و دشت واقع شده، چگونه به این شکل و با این بافت ساخته شده است.

وی ادامه داد: سومین موضوعی که یونسکو نسبت به آن حساس بود بحث قنات‌ها بود که حدود 50 قنات در منطقه بررسی شد. برخی از این قنات‌ها خشک و بعضی هنوز پرآب بود که نقش بسزایی در شکل‌گیری مفهوم منظر فرهنگی داشتند. همچنین موضوع پوشش گیاهی منطقه مطرح بود که هم به‌لحاظ خوراک دام و هم گیاهان دارویی و غذایی مورد استفاده اهالی میمند است. از سوی دیگر باغ‌ها، نحوه شکل‌گیری و چگونگی تداوم زندگی آن‌ها نیز مورد توجه یونسکو بود.

به اعتقاد معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری،‌ سخت‌ترین قسمت تهیه این پرونده «کوچ سه‌گانه عشایر» منطقه بود که ایران اصرار داشت چنین کوچی در جای دیگری از این فلات وجود ندارد. از طرفی یونسکو استثنایی بودن این کوچ را منوط به اثبات آن می‌دانست و این برای مسوولان ایرانی کار سختی بود، چون در فلات ایران چنین تحقیقی انجام نشده بود.

مسوول تدوین پرونده‌های ثبت جهانی ایران، کوچ میمند را با دیگر کوچ‌هایی که در ذهن مردم وجود دارد، متفاوت دانست و در این‌باره اظهار کرد: همه‌ی افراد احتمالا یک کوچ دو مرحله‌ای ییلاق و قشلاق را در ذهن دارند که انسان و حیوان با هم کوچ می‌کنند، اما در میمند انسان بدون حیوان کوچ می‌کند. میمندی‌ها حیوانات را در آغُل نگه‌ می‌دارند و برخی ماه‌های سال را در دست‌کند‌ها به سر می‌برند و دیگر ماه‌ها را در باغ‌ها هستند. در این حالت یک نفر برای نگهداری از حیوانات می‌ماند و بقیه خانواده راهی باغ‌ها می‌شوند. به این ترتیب، آن‌ها حیوانات را با خود نمی‌برند و این، جزو استثنائات در کوچ است.

طالبیان همچنین گفت: از آنجا که این موضوع باید در منطقه و جهان باید بررسی می‌شد، یونسکو پیشنهاد بررسی در برخی مناطق را به ایران داد تا اثبات شود این کوچ منحصربه‌فرد است. گروهی از مردم‌شناسان که روی موضوع کوچ مطالعات عمیقی داشتند، برای تکمیل این پرونده دعوت به همکاری شدند و در نهایت هم استثنایی بودن این کوچ اثبات شد.

این مدرس دانشگاه تأکید کرد: توان اکولوژی منطقه هم یکی دیگر از موضوعات مورد بحث بود. تعداد مرتع‌ها نسبت به دام‌ها در میمند مانند بسیاری از نقاط ایران محدود است و یونسکو می‌خواست بداند که چگونه یک توازن بین این دو برقرار خواهد شد. در یک کلام، یونسکو می‌خواست یک تعادل منطقی محیطی، تاریخی، منظری، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی در این پرونده اثبات شود که یک کار حرفه‌ای و بسیار تخصصی بود.

او اضافه کرد: مهناز اشرفی - مدیر پایگاه میمند - و همکاران‌شان تلاش‌های زیادی در این زمینه کردند. من ابتدا ناامید بودم چون همه‌ی ما درباره میمند فقط بحث روستا را مدنظر داشتند که در این شرایط، روستا به‌تنهایی در یونسکو رأی نمی‌آورد. این درباره ماسوله هم صدق می‌کند، در آنجا هم برای تهیه پرونده ثبت جهانی فقط نباید روستا را مطرح کرد، بلکه باید روی منظر فرهنگی ماسوله متمرکز شد. چند روز که اطراف میمند گشتیم و باغ‌ها، قنات‌ها و ... را دیدیم، متوجه شدیم این منظر بسیار استثنایی است. به همین دلیل، تصمیم گرفتیم پرونده به این شکل تهیه شود که کاری بسیار دشوار و کارشناسی بود.

انتهای پیام