یک پژوهشگر هنر معتقد است، باید «نقاشی قهوه‌خانه‌ای» به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین نمودهای ذوق و خلاقیت ایرانی، ثبت ملی و یک موزه برای آن راه‌اندازی شود.

هادی سیف - نویسنده و پژوهشگر هنری - به بهانه‌ی برپایی نمایشگاهی شامل نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای در خانه هنرمندان ایران، درباره‌ی لزوم توجه به این هنر و جایگاه آن بین مخاطبان نسل امروز، اظهار کرد: این نقاشی به‌دلیل ذات و عملکرد مردمی‌اش، در جامعه و بین مردم کوچه و بازار رشد کرد و به همین دلیل از ویژگی‌های خاصی برخوردار است. این نقاشی‌ها با اصول نگارگری خیالی‌ساز دنبال شد و محتوای آن‌ها مربوط به عقاید و اعتقادات مردم و نظم و نثر فارسی بود. به‌دلیل همین محتواست که توانست بدون چون و چرا تأثیرات زیادی در انس و الفت مردم با میراث کهن نظم و نثر فارسی داشته باشد. کریم امامی عنوان «نقاشی قهوه‌خانه‌ای» را برای این آثار انتخاب کرد که خیلی انتخاب خوبی بود.

او ادامه داد: هیچ‌وقت این هنر از حمایت متولیان رسمی حکومت برخوردار نبوده، اما توسط خود مردم حمایت شد و رشد پیدا کرد. بعد از این‌که جامعه دچار نوآوری‌ها و نوپسندی‌هایی شد و مکاتب نوین نگارگری وارد عرصه شدند، این هنر به شدت آسیب دید و به فراموشی سپرده شد. به همین دلیل من سعی کردم پژوهش‌هایم را در این زمینه متمرکز کنم که نتیجه‌ی آن چاپ کتاب «نقاشی قهوه‌خانه‌ای» بود. چاپ این کتاب سرآغازی برای آشنایی بیشتر نسل امروز با این هنر به‌شمار می‌رود. این کتاب در نخستین سال انتشارش به چاپ چهارم رسید و این اتفاق، نویدبخش یک حرکت نوین در این زمینه بود.

سیف به بخش دیگری از تلاش‌هایش برای فعالیت هنرمندان نقاشی قهوه‌خانه‌ای در دهه‌ی 70 اشاره کرد و گفت: در سال 1375 با حمایت دکتر حبیبی، معاون رییس‌جمهور وقت، موفق شدیم در فرهنگسرای «نیاوران» مدرسه نقاشی قهوه‌خانه‌ای را با بازماندگان این هنر از جمله حسن اسماعیل‌زاده، حسین همدانی، عباس بلوکی‌فر، احمد خلیلی، محمد فراهانی و محمد حمیدی راه بیندازیم. تلاش ما این بود که این هنرمندان با فعالیت خود و کشیدن تابلوهای جدید، خون تازه‌ای در رگ‌های نقاشی قهوه‌خانه‌ای جاری کنند.

این پژوهشگر ادامه داد: متأسفانه این حرکت در نیمه راه مانند بسیاری از حرکت‌هایی که با حرارت شروع می‌شود، اما به‌دلیل نبود حمایت، از ادامه راه باز می‌مانند، دچار کندی شد و بعد از این اتفاق، نقاشی قهوه‌خانه‌ای به یک رکود و بی‌اعتنایی سپرده شد. با مرگ نابهنگام بازماندگان نسل هنرمندان نقاشی قهوه‌خانه‌ای در چند سال گذشته، بار دیگر در این زمینه دچار یک خلأ بزرگ شدیم.

سیف در بخش دیگری از سخنانش از کپی کردن این آثار انتقاد کرد و گفت: ویژگی‌های این هنر به‌گونه‌ای است که نمی‌توان عده‌ای را وادار کرد که نقاش قهوه‌خانه‌ای شوند، چون این هنر از اصول و ویژگی‌هایی برخوردار است که آن اصول باید در آثار رعایت شود. بسیاری از هنرمندان این عرصه کارشان را از پادویی شروع کردند و انسان‌های تهیدست و فقیری بودند. کپی‌ کردن این آثار، دردی را دوا نمی‌کند.

او به لزوم افتتاح یک موزه برای نقاشی قهوه‌خانه‌ای اشاره و اظهار کرد: ابتدا باید برای حفظ این هنر یک موزه افتتاح شود و مجموعه‌دارانی که این آثار را در اختیار دارند، پرده‌های‌شا‌ن را برای نمایش در اختیار موزه بگذارند تا مخاطبان بتوانند از این آثار دیدن کنند. همچنین می‌توان کلاس‌هایی را در این زمینه تشکیل داد و در آن‌ها، ابتدا این هنر را به درستی تبیین و سپس به تفاوت آن با نگارگری ایرانی اشاره کرد.

این پژوهشگر درباره تلاش برخی کشورها برای ثبت این هنر به نام خودشان نیز گفت: این کشورها آب در هاون می‌کوبند. این نقاشی‌ها آنقدر مالامال از فرهنگ این سرزمین است که هیچ‌کسی نمی‌تواند آن‌ها را به نام خودش بزند و هر ادعای بی‌پایه و اساسی در این زمینه، یک تفنن ناپایدار است. آنچه ما باید در این زمینه مورد توجه قرار دهیم، این است که به دنیا نشان دهیم که هنرمندان ما با خلاقیت خودشان چه هنرهایی که نیافریده‌اند. اینجا بحث مهارت و تبحر مطرح نیست، بلکه بحث بر سر خلاقیتی است که باعث به‌وجود آمدن این هنر شده است.

سیف همچنین بیان کرد: این هنر باید به ثبت ملی برسد. من به‌عنوان کسی که سال‌هاست در زمینه هنرهای اصیل ایرانی مشغول پژوهش و چاپ کتاب هستم، معتقدم که باید جایگاه خاص این هنر به آن‌ها بازگردانده شود. نقاشی قهوه‌خانه‌ای یکی از اصلی‌ترین نمودهای ذوق و اعتماد و جلوه‌های هنر و خلاقیت در عرصه نگارگری ایرانی است و شیرینی‌هایی در خود دارد که قابل انکار نیست. من با همه آن‌هایی که فکر می‌کنند این نقاشی‌ها غلط سازی هستند و قواعد و اصول خاصی ندارند، به شدت مخالفم. رعایت امانت‌داری و ترویج برخی نقوش تزیینی، از مهم‌ترین ویژگی‌های این نقاشی‌هاست.

این نویسنده چاپ کتاب‌هایی در این زمینه را نیز مفید دانست و گفت: باید پژوهش‌ها در زمینه نقاشی قهوه‌خانه‌ای، گسترش یابد دسته‌بندی شود و در قالب کتاب‌های مختلف به چاپ برسد. خود من سه کتاب را درباره زندگی و آثار حسین قوللرآغاسی، محمد مدبر و خاطراتم از مدرسه نقاشی قهوه‌خانه‌ای در نیاوران زیر چاپ دارم.

سیف در ادامه به برپایی نمایشگاه آثار نقاشی قهوه‌خانه‌ای در خانه هنرمندان اشاره و اظهار کرد: این نمایشگاه باید با سخنرانی، میزگرد و جلسات پرسش و پاسخ همراه باشد تا بتواند مسیر خود را روی مخاطبان بگذارد. این اتفاق یک همت می‌خواهد تا بتوانیم با پژوهش‌هایی که در این زمینه صورت گرفته پاسخگوی علاقه‌مندان باشیم و با جذب استعدادهای جوان خون تازه‌ای به رگ‌های بی‌رمق این هنر ببخشیم.

به گزارش ایسنا، نمایشگاه نقاشی قهوه‌خانه‌ای به مناسبت ماه مبارک رمضان 12 تیر ساعت 17 در خانه هنرمندان ایران افتتاح می‌شود و تا 26 تیر ادامه خواهد داشت. علاقه‌مندان می‌توانند هر روز از ساعت 14 تا 20 به نشانی خیابان آیت‌الله طالقانی، خیابان شهید موسوی شمالی، باغ هنر، خانه هنرمندان ایران مراجعه کنند.

انتهای پیام