طبق اعلام وزارت کشور افغانستان 12 ولایت این کشور از نظر تهدیدهای امنیتی در رده بالا قرار دارند و با آغاز فصل بهار بر تعداد حملات شبه‌نظامیان و گروه طالبان نیز افزوده شده است.
ناامنی‌های داخلی و حملات گروههای مخالف دولت مرکزی در افغانستان در حالی صورت می‌گیرد که چندی است سخن از برقراری روابط امنیتی و اطلاعاتی با پاکستان که به نوعی بیشترین تنش در منطقه را با هم داشته‌اند به میان آمده است.
هرچند جو کلی در افغانستان حاکی از بی اعتمادی نسبت به پاکستان است و در اختیار قرار دادن اطلاعات و مسائل امنیتی به آنها را درست نمی‌دانند ولی مسئولان دولت وحدت ملی که در بین خود نیز با اختلاف نظرهای بسیاری روبرو هستند براین باورند که با مذاکره با طرف های پاکستانی می توانند به حمایت های آنها از طالبان پایان داده و گامی در جهت برقراری امنیت به ویژه در مرزهای دو کشور بردارند.
مجتبی نوروزی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به روابط دولت افغانستان با پاکستان خاطرنشان کرد: در میان کشورهای منطقه، پاکستان اهمیت ویژه ای برای افغانستان دارد و در حال حاضر هم بحث تفاهم نامه امنیتی که بین آ اس آ یا همان دستگاه امنیتی پاکستان با دستگاه امنیتی افغانستان مطرح بوده و به نوعی به امضاء مسئولان دو طرف رسیده است منجر به ایجاد اختلافات زیادی بین گروههای مختلف در داخل افغانستان شده است.
این کارشناس مسائل افغانستان خاطرنشان کرد: بخشی از گروههای فعال در عرصه سیاست افغانستان تلاش می‌کنند از وحدت شکننده موجود در کشور به نفع خود استفاده کنند. یکی از این موارد در انتصاب افراد در وزارتخانه های مختلف این کشور به چشم می خورد. البته طبق تفاهم اولیه وزارتخانه ها بین دو گروه سهیم در دولت تقسیم شد اما باز هم اختلافات جدی در انتصاب والیان ولایات مختلف وجود دارد.
اشرف غنی اخیرا در مورد همکاری‌های اطلاعاتی کابل - اسلام‌آباد این طور گفت که هیچ تفاهمنامه امنیت ملی بین افغانستان و سازمان اطلاعات ارتش پاکستان را به امضا نرسانده است همچنین غنی ضمن اشاره به نقش پاکستان در روند مذاکرات صلح دولت کابل تاکید می کند که گفت‌وگوهای صلح باید به جای طالبان با پاکستان انجام شود تا اسلام‌آباد طالبان را برای پایان جنگ و آغاز مذاکرات با دولت افغانستان قانع کند.
رئیس‌جمهور افغانستان در عین اینکه از مثبت بودن گفت و گوها با پاکستان اظهار امیدواری می‌کند ولی این را هم اضافه می کند که پاکستان از گذشته، جنگی اعلام نشده را علیه افغانستان آغاز کرده است.
نوروزی در رابطه با اینکه امضای تفاهم نامه امنیتی بین افغانستان و پاکستان چقدر می تواند در امنیت دو کشور نقش داشته باشد، گفت: حتی اگر فرض کنیم که دولت پاکستان قصد دارد به صورت جدی این تفاهم نامه را اجرایی کند که تردید های زیادی نسبت به این امر وجود دارد ولی حتی اگر فرض کنیم پاکستان گروه های جنگ طلبی که ریشه در خاک این کشور دارند را رها می‌کند باز هم عوامل متعددی وجود دارد که اجازه برقراری امنیت را در کشور نمی‌دهد.
طالبان بارها اعلام کرده است دولت و قانون اساسی افغانستان را قبول ندارد و بااینکه به عقیده خودشان تلاش های سیاسی خود را برای برقراری تفاهم با جامعه جهانی به کار گرفته اند ولی این امر را به منزله خاتمه مقابله با دولت مرکزی و قبول قانون اساسی افغانستان نمی‌دانند.
از سوی دیگر پذیرفتن ارزشهای مندرج در قانون اساسی افغانستان در مورد مشارکت اجتماعی و سیاسی زنان، آزادی بیان و آزادی های فردی، از شروط اصلی دولت افغانستان و جامعه جهانی برای مصالحه با طالبان بوده و دولت این کشور بارها تاکید کرده است که طالبان برای آشتی و پیوستن به صلح، باید دستاوردهای 10 سال اخیر این کشور را بپذیرد و این بار برای دستیابی به فضایی برای گفت‌وگو و تفاهم با طالبان رو به مذاکره با پاکستان آورده است.
نوروزی در رابطه با تلاش افغانستان برای گفت‌وگو با پاکستان بر سر مسأله طالبان گفت: تقریبا همه کسانی که در معادلات افغانستان دخیل هستند از گروه های داخلی گرفته تا گروه های منطقه ای و قدرت های بین‌المللی همه بر این امر تاکید دارند که ایجاد امنیت در افغانستان و پاکستان کاملا به یکدیگر گره خورده است.
وی ادامه داد: در حقیقت ایجاد امنیت در افغانستان یا پاکستان بدون وجود نگاهی مثبت در طرفین امکان پذیر نیست. بنابراین امنیت دو کشور به صورت کامل به یکدیگر گره خورده است البته به دست آوردن امنیت در افغانستان تنها منوط به بهبود روابط با پاکستان نمی شود به همین دلیل از زمانی که دولت جدید افغانستان روی کار آمد تمام تلاش خود را به کار بست تا با تمام گروه ها و افرادی که در پاکستان صاحب قدرت و نفوذ هستند ارتباط مستقیمی برقرار کند.
علاوه بر طالبان تغییر قانون اساسی در افغانستان با مخالفت هایی در داخل اعضاء دولت وحدت ملی نیز روبرو است چراکه هر تغییری در این زمینه می تواند منافع گروه و احزاب مختلف را به خطر بیاندازند.
نوروزی با بیان اینکه بحث تغییر قانون اساسی در افغانستان از جمله مطالبی است که در دولت وحدت ملی افغانستان مورد توافق قرار گرفته است، افزود: قطعا تغییر در قانون اساسی منافع گروه های بسیاری را در کشور تحت الشعاع خود قرار می‌دهد به ویژه اینکه بحث تبدیل نظام حکومتی افغانستان از ریاستی به پارلمانی نیز مطرح بوده و همین امر اختلافات زیادی را به دنبال داشته است.
وی وضعیت سیاسی افغانستان پس از روی کار آمدن دولت وحدت ملی را شکننده و حاصل نوعی مصالحه سیاسی توصیف و خاطر نشان کرد: با وجود اینکه آنها سعی می‌کنند وحدت و اتحاد شکننده فعلی را تا انتخابات بعدی حفظ کنند ولی برخی از اعضای دو گروه سهیم در دولت اختلافات جدی و اساسی دارند که با گذشت مدتی از روی کار آمدن دولت وحدت ملی خود را نشان داده است.
نواز شریف، نخست‌وزیر پاکستان روابط میان کابل و اسلام‌آباد را عمیق تر و گسترده‌تر از گذشته دانسته و گفته است که افغانستان و پاکستان با هم نزدیک‌تر شده و این کار مدیون تلاش‌های رهبری هر دو کشور است. این صحبت ها در کنار سفرها و دیدارهای مسئولان دو کشور حکایت از تلاش آنها برای آغاز فصلی نو در روابط دیپلماتیک، امنیتی و نظامی دو کشور دارد.
نوروزی با اشاره به اینکه رئیس جمهور افغانستان به طور رسمی از روسای برخی احزاب پاکستان که عموما در قدرت نقشی نداشتند دعوت کرد تا با آگاهی از دیدگاه آنها بتواند سیاست‌های مرتبط را تعدیل کند، خاطرنشان کرد: در حال حاضر شاهد رفت و آمدهای کم سابقه بین مسئولان امنیتی و نظامی افغانستان و پاکستان هستیم. علاوه براین دولت غنی تلاش دارد تا به صورت رسمی ملاقات هایی با مسئولان پاکستانی داشته باشد.
وی مهمترین عامل ناامنی در افغانستان و پاکستان را ضعف دولت‌های مرکزی این کشورها در مناطق مرزی دانست و افزود: مناطق مرزی گسترده ای بین دو کشور وجود دارد که دولت‌های مرکزی هیچ گاه به آن توجهی نداشتند و این عامل در کنار ویژگی‌های جغرافیایی این منطقه باعث شده است تا گروههای افراط‌گرا این محل‌ها را مامنی امن برای خود بیابند.
نوروزی ادامه داد: گروه های افراط گرا و آن دسته از افرادی که با سوء استفاده از نبود امنیت در افغانستان و پاکستان برای خود پایگاهی ساخته‌اند اجازه نمی دهند تا امنیت و ثبات در این کشورها برقرار شود، قطعا دولت مرکزی پاکستان نمی تواند به راحتی بر آنها قالب شده و آنها را از پایگاه هایشان دور کند.
این کارشناس مسائل افغانستان با اشاره به رقابت های منطقه‌ای و بین‌المللی و تاثیر آنها بر روی افغانستان تاکید کرد: برخی مواقع این رقابت های منطقه‌ای و بین‌المللی باعث می‌شوند تا دولت‌های دیگری از ناامنی در افغانستان به نوعی حمایت کنند و منافع خود را در ناامن بودن این مناطق بدانند. همین دولت ها می توانند فشارهایی را با حمایت و یا با تهدید به دولت پاکستان وارد کنند تا انگیزه این کشور را در همراهی با دولت افغانستان در ایجاد امنیت سست کنند.
طبق بیانیه‌ای که سال گذشته توسط دولت آمریکا منتشر شده بود ارتش آمریکا 9800 نفر به علاوه دو تا سه هزار نفر از ناتو در افغانستان باقی مانده بودند که طی سال 2015 این پرسنل نظامی به دو بخش تقسیم خواهند شد و طی سال 2016 نیز این تعداد تقریبا به صفر می رسند ولی این روزها صحبت های سیاستمداران آمریکا بیشتر محدود به افزایش حملات طالبان در افغانستان و ناامنی در این کشور می شود.
برخی کارشناسان براین باورند که آمریکا تلاش می کند تا قبل از پایان سال 2016 جایگاهی در بدنه دولت افغانستان برای طالبان ایجاد کند و به نوعی به اختلافات آنها پایان بخشد.
نوروزی تاکید کرد: یک سناریو است که غرب به سرکردگی آمریکا از سال 2001 پیاده کرده این است که تمام گروههای معارض مخالف دولت افغانستان و به تبع آن مخالف حضور ایالات متحده و غربی ها در خاک افغانستان را تحت نام طالبان خطاب قرار داده بنابراین وقتی از طالبان یاد می شود صرفا مقصود یک گروه به هم پیوسته و منسجم نیست زیرا ما گروههای معارض جدی را در افغانستان می بینیم که ممکن است در مقاطعی متحد طالبان محسوب شده باشند و منافع یکسانی داشته باشند ولی همه این گروه ها در طالبان تعریف نمی‌شوند و اختلافات جدی هم بین آنها وجود دارد.
وی با تاکید بر اینکه غرب و آمریکا به عمد تمام گروه های معارض با دولت افغانستان را جزء طالبان می خوانند خاطرنشان کرد: تنها امکان دارد که گروههای معارضی که اهل مصالحه هستند سهمی از دولت دریافت کنند و در قبال سهیم شدن در قدرت دست از تعارض خود با دولت مرکزی بردارند ولی طالبان اصلی هرگز دست از معارضه خود بر نخواهد داشت.
وی گفت: این طرح‌ها در گذشته نیز از سوی انگلیسی ها مطرح شد و از 2003 تا امروز شاهد چنین طرح هایی بودیم ولی هیچ گاه نتیجه ای از برنامه ها به دست نیاوردند و به نظر نمی رسد این طرح با توجه به روحیه تمامیت خواه طالبان جوابگو باشد علاوه بر این به نظر می رسد طالبان حاضر نباشد به راحتی محل خود را به داعش واگذار کند.
در حالی که دولت وحدت ملی به دنبال رایزنی و گفت و گو برای صلح با طالبان و گروههای مخالف دولت مرکزی است گزارش هایی مبنی بر درگیری داعش با طالبان در مناطق مختلف افغانستان منتشر می شود و این امر نشان می دهد که دو گروهی که هر کدام به صورت جداگانه در حال جنگ با دولت افغانستان هستند خود نیز بایکدیگر وارد نزاع شده اند.
در صورتی که تقابل داعش و طالبان وارد مراحل عملی خود شود و به صورت فراگیر، سراسر حوزه های ناامن افغانستان را در بربگیرد، این کشور با یک خطر تازه امنیتی روبرو است ، بنابراین ثباتی که دولتمردان این کشور به دنبال برقراری آن هستند با مانع جدیدی روبرو می شود.
این کارشناس مسائل افغانستان با بیان اینکه طالبان تجربه بدی از اتحادی که با گروههای نظیر القاعده و داعش دارد، افزود: بسیاری از گروه ها در افغانستان بر این باورند که سقوط امارات اسلامی افغانستان به رهبری طالبان نتیجه امتیاز دادن بیش از حد آنها به گروه هایی است که نگاهی جهادگرا داشته اند و داعش هم چنین نگاهی را برای گسترش نفوذ خود در خارج از مرزهای افغانستان دارد.
نوروزی ادامه داد: طالبان تنها خواهان گسترش نفوذ خود در محدوده‌ای از افغانستان است که اغلب پشتو نشین هستند و بعد از آن شاید بتوان گفت که آنها به دنبال افزایش قدرت در کل افغانستان هستند این در حالی است که داعش به دنبال گستره نفوذ خود در تمام سطح جهان است.
وی در رابطه با آینده تقابل بین گروه های تندرو در افغانستان با داعش گفت: به نظر می‌رسد اگر داعش نتواند طالبان محلی را قانع کند تا به آنها بپیوندد و رهبران طالبان به این جمع بندی نرسند از سوی دیگر طالبان محلی باید به منابع مالی دسترسی داشته باشند تا بتوانند حداقل نیازهای مالی خود را فراهم کنند.
این کارشناس مسائل افغانستان ادامه داد: اگر طالبان محلی بتوانند منابع مالی خود را فراهم کنند دیگر جایی برای حضور داعش به ویژه در جنوب و شرق افغانستان نخواهد داشت. همچنین نشانه هایی وجود دارد که داعش تمایل دارد خود را در شمال افغانستان ساماندهی کند که منجر به برخورد مستقیم آنها با طالبان محلی می‌شود. همچنین در بین پشتوهای افغانستان ایدئولوژی و افکار متفاوت نسبت به داعش وجود دارد . آنها وابستگی زیادی به سرزمینشان دارند و جهت تفکر و ایدئولوژی نیز تفاوت زیادی با داعش دارند.
گفت‌وگو از خبرنگار ایسنا: آزاده تهرانی
انتهای پیام