مضجع شریف و مبارک حضرت علی بن موسی الرضا(ع) از همان روزهای نخست بعد از شهادت ایشان دارای خادم، متولی ومتصدی بوده است‌.

به گزارش گروه دریافت خبر خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) - منطقه خراسان در سال‌های نخستین، متولیان و کارگزاران در نوقان سکونت داشته ‌و پیرامون قبر مطهر کسی سکونت نمی‌کردند. بنابراین ‌روزها، در حرم مطهر باز می‌شد و شب‌ها کلید دار به نوقان باز می‌گشت.

‌در تاریخ دقیقا روشن نیست که مردم از چه زمانی در کنار قبر مبارک آن حضرت سکونت کردند، ولی به طور مسلم در اواخر قرن سوم گروهی از مردم بعد ازساکن شدن خادمان و کارگزاران روضه مبارکه رضویه‌ در آنجا منازل مسکونی و تجاری ساختند.

‌نخستین متولی شخصی به نام حسین بن علی بن صاعد بربری بوده است‌. پدر این متولی خود از راویان حضرت رضا (ع) است که یک روایت او از آن حضرت در کتاب زیارت مسندالرضا (ع) جلد دوم صفحه 247 نقل شده است.

‌آنگونه که از تاریخ استنباط می‌شود روضه منوره رضویه از زمان‌های نخست تحت نظر حاکمان و سلاطین ایران بوده است. چه آن هنگام که حاکمانان حنفی و اهل سنت بوده‌اند، چه زمانی که سلاطین از شیعیان به قدرت می‌رسیدند، همگی آنها متصدیانی برای آن آستان مقدس منصوب می‌کردند.

علت این کار هم مشخص است‌. بارگاه ملکوتی حضرت رضا(ع) همواره مورد توجه و عنایت ملت مسلمان ایران بوده و از اطراف و اکناف کشور پهناور ایران اسلامی گروه گروه به زیارت آن مضجع مطهر می‌شتافتند و اجتماعات انبوهی در آنجا تشکیل می‌شد، خطبا خطبه می‌گفتند و از هر موضوعی سخن می‌راندند. مسلم است که این اجتماعات انبوه نیازمند مدیریتی بارز و در نظر گرفتن اوضاع آن منطقه داشت. علت دیگر هم نذورات و موقوفاتی بود که در اختیار آن روضه مبارکه قرار می‌گرفت. حاکمان این اموال و دارایی‌ها را دریافت می‌کردند و در مواقع خاص به مصرف می‌رساندند.

‌متصدیان روضه منوره رضویه از میان علویان و نقیبان ناحیه طوس انتخاب می‌شدند. نقابت در آن زمان یک منصب حکومتی بود که از طرف حاکم و سلطان وقت تعیین می‌شد. وظیفه‌ی نقیب سرپرستی از علویان و اولاد حضرت زهرا(س) بود که خود شغلی بسیار حساس و مهم تلقی می‌شد.

‌در گزارش قبلی به متولیان دوره صفویه اشاره شد و در این گزارش وضعیت تولیت آستان قدس رضوی در زمان افشاریه را مرور می‌کنیم:

سقوط صفویه و تصرف ایران توسط افغانها وضعیت اوقاف در این خطه را آشفته کرد و مشهد مرتب بین افراد دست به دست می‌شد. با به قدرت رسیدن نادر وضعیت املاک موقوفه به علت مصادره املاک حالت بحرانی یافت.

‌هر چند خود وی به حرم امام رضا(ع) علاقه‌مند بود و برخی بناها مانند گلدسته‌ها را در حرم بنا کرد و برخی تعمیرات را در آن انجام داد و املاکی را وقف نمود، اما اسناد باقیمانده از دوران حکومت وی حاکی از نوعی آشفتگی در امور آستانه بوده و بیانگر این است که اداره امور و تشکیلات اداری آستان قدس رضوی از نظم دوره صفویه برخوردار نبوده است، متولیان این دوره مانند دوره صفویه از میان سادات و علما انتخاب می‌شدند و به نیابت از شاه در امور مداخله می‌کردند؛ هر چند نفوذ آنها در این دوره به اندازه دوره صفویه نبود.

‌از نکات مهم در این دوره تهیه طومار علیشاهی، توسط «علی شاه» برادرزاده نادر بود که با کمک علما و صاحب منصبان آستان قدس رضوی انجام شد‌ که وضعیت موقوفات را از حالت آشفتگی دوره نادر در آورد و به نظم دوره صفویه برگرداند. اسناد باقیمانده حاکی از نظم و ترتیب خاص کشیک‌ها و برقراری مواجب‌ و تنظیم امور وقفی، بعد از تهیه طومار است.

فهرست متولیان دوره افشاریه:

1 محمد تقی رضوی (1141-1142ق).

2 محمد ابراهیم رضوی (1143-1147 و 1161-1163ق).

3 محمدرضا رضوی (1147-1153ق).

4 عبدالحی متولی (1153-1156ق).

5 سیدمحمد متولی (1156-1161ق).

6 داود میرزا (1163ق).

7 محمد شریف الشریف (1166-1178ق).

8 سیدعلی متولی (1179-؟).

9 میرزا مهدی مجتهد (1192-؟).

متأسفانه نام متولیان دوره افشاریه نیز به علت نقص مدارک و منابع و اسناد آستان قدس به طور دقیق مشخص نیست و این فهرست براساس مدارک و اسناد باقیمانده تهیه شده است.

منبع: پرتال آستان قدس رضوی

انتهای پیام