چند سال پیش خبری درباره شیرهای سنگی گورستان تاریخی شهسوار از توابع شهرستان ایذه در استان خوزستان منتشر کردیم و گفتیم که نسل این شیرهای به ظاهر بی‌خطر اما به واقع جدی رو به انقراض گذاشته است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه خوزستان، تا آنجا که ما خبر داریم هنوز کسی به داد این شیرها نرسیده است و هنوز هستند عده‌ای که سربه‌سر آن‌ها می‌گذارند و گویا نمی‌دانند بازی کردن با دم شیر از هر نوعش خطرناک است!

در فرآیند واکاوی علت بی‌توجهی به این شیرها یادمان آمد که آدمی را بیهوده انسان نام نگذاشته‌اند که فراموشکار است و به رسم عادت معمول و مآلوف گاهی یادش می‌رود باید چه کار کند به خصوص اگر مدیر و مسؤول و... باشد که خُب البته مشغله زیاد است و مشکلات از زمین و آسمان می‌بارد.

چاره را در آن دیدیم که موضوع را واخوانی کنیم بلکه «وفای عهد من از خاطرت به در نرود»:

شیرهای سنگی تندیس‌هایی از جنس سنگ‌اند که در گذشته توسط سنگ‌تراش‌های ایل بختیاری در ایران در استان چهارمحال و بختیاری و شمال استان خوزستان به شکل شیر تراشیده می‌شدند و به نشانهٔ شجاعت، دلاوری و ویژگی‌هایی چون هنرمندی در شکار و تیراندازی در جنگ و مهارت در سوارکاری بر آرامگاه بزرگان قوم خود قرار می‌دادند.

معمولا اندازه شیرهای سنگی قرار گرفته شده بر روی قبور بستگی به جایگاه متوفی نزد بازماندگانش دارد. ساختار شیرهای سنگی به گونه‌ای است که انتهای دست‌ها و پاهای شیر معمولا روی سطحی سنگی گذاشته می‌شوند. همچنین دست‌ها به جلو کشیده شده‌اند تا شیر سرپا بماند. البته شیوهٔ تراش شیرهای سنگی نزد قبایل مختلف بختیاری دارای تفاوت‌های جزیی با یکدیگر است و شمشیر، خنجر یا گرز از جمله نقش‌هایی است که روی آنها حک می‌شود.

هنگامی که وارد قبرستان تاریخی و باستانی کهباد در شهسوار ایذه می‌شوید با انبوهی از شیرهای سنگی یا به قول بختیاری‌ها «برد سنگی» تاریخی روبه‌رو می‌شوید که در کنار یا روی قبرها خودنمایی می‌کنند. قبرستان شهسوار یا گورستان و زیارتگاه شهسوار واقع در روستای کهباد یک در شمال شهرستان ایذه یک منبعی غنی از وجود شیرهای سنگی است. در گورستان کهباد (شهسوار) بختیاری‌ها می‌توان حدود 80 نمونه از شیرهای سنگی‌ را دید. این شیرها از قدرت و وجهه اجتماعی صاحب گور خبر می‌دهند.

فرامرز خوشاب، دبیر انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی شهرستان ایذه در این باره به خبرنگار ایسنا می‌گوید: قبرستان تاریخی شهسوار یکی از قدیمی‌ترین و با اصالت‌ترین قبرستان‌های ایل بختیاری است.

وی اظهار کرد: ویژگی این قبرستان، داشتن شیرهای سنگی با ابعاد و اندازه‌های مختلف است. در این منطقه، شیرهایی سنگی وجود دارد که به دوره‌ صفوی و پس از آن متعلق است. در این قبرستان دو شیر سنگی هست که از همه قدیمی‌ترند و شرایط این شیرهای سنگی بسیار بد است.

خوشاب افزود: این شیرهای سنگی در حال نابود شدن هستند اما شاهد سرکشی به این منطقه نیستیم و حتی از برگزاری یک جلسه‌ خصوصی با دهیاران، شوراها و مردم روستاهای اطراف برای توجیه آن‌ها دریغ شده است تا اهمیت این قبرستان از نظر گردشگری برای آنها روشن شود.

او خاطرنشان کرد: شیرهای سنگی قبرستان تاریخی و ملی شهسوار در فاصله حدوداً هفت کیلومتری ایذه قرار دارند و بالای این قبرستان به لحاظ موقعیت جغرافیایی در اطراف نقش برجسته ایلامی قرار گرفته که تقریباً مربوط به 3700 سال پیش است.

وی بیان کرد:‌ شیرهای سنگی این قبرستان جزو باارزش‌ترین و متنوع‌ترین شیرهای سنگی هستند اما متاسفانه در چند سال گذشته با توجه به عکس‌هایی که از آن‌ها گرفته شده هر ساله تعداد آن‌ها کمتر شده و در بعضی موارد شکسته و از بین رفته‌اند. اگر همین روند ادامه پیدا کند ما احتمال می‌دهیم ظرف چند سال آینده دیگر هیچ گونه شیر سنگی در این منطقه پیدا نخواهیم کرد.

خوشاب تصریح کرد:‌ مهمترین موضوع این است که از این شیرهای سنگی در سال حدوداً 2 تا سه عدد تولید می‌شود اما حدوداً سالی 10 عدد از آن‌ها تخریب می‌شود. همچنین از منظر دیگر، ارزش تاریخی شیرهای سنگی شهسوار با توجه به مطالعه تاریخی که روی آن‌ها صورت گرفته حتی تا دوران صفویه نیز بوده است.

وی ادامه داد: این قبرستان اگر در وضعیت گذشته خود قرار ‌داشت الان شرایط ثبت جهانی شدن را داشت. البته هنوز قابلیت بازسازی و مرمت را دارد. پیشنهاد ما به اداره کل میراث فرهنگی استان این است که خودشان وارد عمل شود و به فرهنگ‌سازی مردم برای نشان دادن اهمیت تاریخی این آثار بپردازد تا حداقل مردم، خودشان به صورت خودجوش حفاظت و حراست از این آثار را انجام دهند.

انتهای پیام