نیمه‌ی اردیبهشت‌ماه 94 دوسالانه‌ی ونیز با حضور نمایندگانی از ایران آغاز می‌شود. ایران امسال در حالی هفتمین حضورش را در این دوسالانه تجربه می‌کند که علاوه بر هنرمندان داخلی قصد دارد برای اولین‌بار از کشورهای دیگر نیز کسانی را با خود هم‌سفر کند!
به گزارش خبرنگار بخش هنرهای تجسمی ایسنا، دوسالانه یا بینال ونیز (Biennale di Venezia) نمایشگاهی شامل آثار هنری معاصر است که هر دو سال یک‌بار (در سال‌های فرد) در شهر ونیز ایتالیا برگزار می‌شود. نخستین دوره‌ی این دوسالانه در سال 1895 میلادی برگزار شد و امسال پنجاه‌وششمین دوره‌ی این دوسالانه برپا می‌شود.
ایران فقط در شش دوره از این دوسالانه بوده است و امسال هفتمین حضور خود را با تغییراتی در فضای غرفه و تعداد هنرمندان و همچنین ملیت آن‌ها تجربه می‌کند.
در این‌باره مسوولان وزارت ارشاد، دفتر هنرهای تجسمی و همچنین کیوریتورهای غرفه‌ی ایران در دوسالانه ونیز 2015 حضور ایران در دوسالانه‌ی ونیز را متفاوت‌تر و قدرتمندتر از دوره‌های گذشته دانسته‌اند. آن‌ها از اختصاص یک فضای 2000 متری در بهترین نقطه شهر برای غرفه‌ی ایران خبر دادند و اعلام کردند که در کنار 30 هنرمند ایرانی، 19 هنرمند از کشورهایی مانند جمهوری آذربایجان، افغانستان، عراق، پاکستان و هند نیز در غرفه‌ی ایران حضور خواهند داشت.
با وجود آن‌که مسوولان نشستی را صرفا برای تشریح نحوه‌ی حضور و پرداختن به جزییات حضور ایران در ونیز اختصاص دادند، اما همچنان پرسش‌هایی باقی مانده است مانند این‌که بر چه مبنایی ایران در غرفه‌اش می‌خواهد هنر کشورهای دیگر را معرفی و تبلیغ کند؟ هنرمندان و آثار آن‌ها در چه سازوکاری انتخاب شده‌اند؟ آثار برگزیده شده تا چه اندازه با فضای دوسالانه‌ی ونیز که در آن معمولا هنر روز دنیا عرضه می‌شود، تناسب دارند؟
البته با وجود پیگیری‌های مستمر خبرنگار ایسنا برای گرفتن پاسخ این‌گونه پرسش‌ها، تاکنون نتیجه‌ی مشخصی به‌دست نیامده است اما در این زمینه گفت‌وگویی با اصغر کفشچیان‌مقدم انجام شد که دبیر شورای انتخاب آثار پنجاه‌وچهارمین دوسالانه‌ی بین‌المللی ونیز بوده که در ژوئن 2011 (خردادماه 1390) برگزار شده است.
چرا باید به ونیز رفت؟
کفشچیان‌مقدم - پژوهشگر و عضو هیئت علمی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران - به خبرنگار بخش هنرهای تجسمی ایسنا گفت: دوسالانه ونیز می‌تواند رزومه فعالیت دوسالانه هنرمندان در حوزه هنرهای تجسمی و محل تلاقی هنر و هنرمندان کشورهای مختلف دنیا در یک رویداد بین‌المللی باشد. دوسالانه ونیز جایی است که در آن تلاش می‌شود ساختارها، نظرات و دیدگاه‌های مختلف زیبایی‌شناسی از سوی هنرمندان که نماینده ملت‌ها و فرهنگ‌های مختلف هستند، در کنار هم به نمایش گذاشته شود.
او ادامه داد: برگزاری این دوسالانه و اجتماع هنرهای مختلف کشورهای دنیا، ایده‌ی بسیار خوبی است. این رویداد فرصت مناسبی برای ایران است تا بتواند هنرش را که نماینده فرهنگ زمانه‌اش است ارائه کند. البته باید دید آن قدرتی که مسوولان ایرانی برای حضور در این دوسالانه از آن صحبت می‌کنند، چه تعریفی دارد و این‌که ایران «قدرتمندتر از همیشه» حضور پیدا خواهد کرد، چه معنایی دارد.
کفشچیان‌مقدم همچنین بیان کرد: بعد از گذشت سی و چند سال از انقلاب، دولت و نهادهای ذی‌ربط باید بتوانند به‌عنوان بخش سیاست‌گذار تفکر نظام فرهنگی کشور، نقشه راه و سیاست‌های کلان را برای حضور در چنین رویدادهای برون‌مرزی تعریف کنند. این‌که چه کسانی حضور داشته باشند و چه برنامه‌ریزی‌هایی برای این حضور انجام شود و چگونه حضور پیدا کنند، سوال‌هایی کلیدی هستند که می‌توانند مبنای حرکتی هدفمند و مستمر باشند.
این پژوهشگر درباره‌ی چگونگی نحوه‌ی انتخاب هنرمندان از طرف دولت برای حضور در این رویداد، گفت: به نظر می‌رسد انتخاب آثار و هنرمندان برعهده‌ی خود دولت‌ها و کشورهای مهمان گذاشته شده است و بعید می‌دانم از سوی دوسالانه ونیز، فیلترهایی به‌جز موارد تفاهم‌نامه در نظر گرفته شده باشد. به نظر من باید هنرمندان و آثاری از آن‌ها برای دوسالانه ونیز انتخاب شوند که بتوانند علاوه بر این‌که فرهنگ امروز ایران را به‌نمایش می‌گذارند، در زمان وقوع، با نوع فضا و مخاطبان این رویداد تعامل اکتیو داشته باشند و این تعامل به یک هدف متعالی بینجامد. توجه به حوزه هنرهای نو و جدید می‌تواند قدمی در راه ایجاد این تعامل پویا باشد.
چرا همه دوره‌ها در ونیز نبودیم؟
کفشچیان‌مقدم بر لزوم حضور مستمر ایران در دوسالانه ونیز تأکید و اظهار کرد: امیدوارم مدیران و هنرمندان در این دوره از دوسالانه موفق حاضر شوند و بعد از این برای حضور ایران در ونیز و دیگر دوسالانه‌ها، برنامه‌های مستمری در نظر بگیرند و این‌طور نباشد که یک دوره باشیم و دوره بعد براساس سلایق و سیاست‌های مدیران جدید، حضور نداشته باشیم.
او ادامه داد: اگر سیاست‌های کلی و بنیادین حرکت‌های برون‌مرزی، در طرح جامع تبیین و به نهادها ابلاغ شود، می‌تواند به حضور مستمر و موفق ایران در ونیز و دیگر دوسالانه‌ها امیدوار بود. ضمن این‌که نباید فراموش کرد که می‌توانیم با متمرکز کردن بودجه‌هایی که در نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های متعدد و بی‌رمق هنرهای تجسمی هزینه می‌شود، بینال هنر ایران را با هدف ارتقای هنر و تبادل نظر آرای زیباشناسانه و فرهنگی هنرمندان در منطقه و جهان اعتلا بخشید.
این پژوهشگر همچنین بیان کرد: عموما دولت‌ها تلاش می‌کنند نگاه، زبان و فرهنگ خود را در انتخاب آثار و هنرمندان در نظر بگیرند. بنابراین رسیدن به یک برنامه‌ی جامع که با سلایق و سیاست‌های مدیران در هر دوره دستخوش تغییر نشود، به مطالعه، ممارست و تمرین نیاز دارد. ما نمی‌توانیم با ظرفی کوچک، یک اندیشه‌ی خوب را به این دوسالانه ببریم و به‌نمایش بگذاریم.
چه آثاری در ونیز مخاطب دارند؟
کفشچیان‌مقدم درباره‌ی افزایش مساحت غرفه‌ی ایران در پنجاه‌وششمین دوسالانه ونیز، اظهار کرد: افزایش فضای غرفه‌ی ایران تا 2000 متر در دوسالانه ونیز اتفاق خوبی است و نباید نگران پر نشدن این فضا بود، البته اگر انتخاب آثار و چیدمان آن‌ها در غرفه به‌درستی انجام شود، نگرانی‌ای در این زمینه وجود ندارد، چون ایران پیش از این به‌دلیل کوچک بودن فضای غرفه‌اش در دوسالانه ونیز دچار مشکل می‌شد. اگر کیوریتورها و مدیران اجرایی مناسبی برای ایران انتخاب شده باشند، می‌توانند از این فرصت و فضا به‌خوبی استفاده کنند.
این استاد دانشگاه همچنین به لزوم حضور هنرهای جدید در میان آثار ایرانی در ونیز اشاره کرد و گفت: دوران آثار مبتنی بر تکنیک سپری شده و ایران اگر می‌خواهد در دوسالانه ونیز حرفی برای گفتن داشته باشد، باید حداقل در کنار نمودهای سنتی هنرهای تجسمی، به هنرهای معاصر نیز توجه ویژه‌ای داشته باشد. امروزه مخاطبان می‌توانند از طریق رسانه‌های انقلابی امروز، آثاری مانند عکس و نقاشی و مجسمه را در اندازه‌های یک به یک و با کیفیت متناسب ببینند، اما کسانی که به ونیز می‌آیند منتظر دیدن آثاری نو، خلاق و متحول‌کننده هستند که با آن‌ها تعامل پویا برقرار کنند.
این حرکت سیاسی است یا هنری؟
عضو هیئت علمی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران درباره‌ی حضور هنرمندان کشورهای دیگر در غرفه‌ی ایران نیز گفت: حضور هنرمندانی از کشورهای دیگر در غرفه‌ی ایران ممکن است بیشتر جنبه‌ی سیاسی داشته باشد تا هنری؛ این کشورها از نظر هنری چه اشتراکی با ایران دارند و ما به‌دنبال چه چیزی هستیم؟ ممکن است در اوضاع فعلی، این اقدام ایران باعث سوء‌تفاهم شود و ما را بیش از پیش به دخالت‌های فرهنگی متهم کنند. بنابراین از نظر من گام فعلی، حرکتی زیرکانه نیست.
کفشچیان‌مقدم در ادامه اظهار کرد: کسی که به غرفه‌ی ایران در ونیز وارد می‌شود، انتظار دیدن کارهای عراقی و افغانی و خاصا سوری را ندارد و ممکن است این شائبه به‌وجود آید که سایه‌ی مسائل سیاسی بر غرفه ایران چیرگی یافته و باعث تخریب ساحت هنر و هنرمندان ایران شود. اگر ایران می‌خواهد قدمی در این رابطه بردارد، می‌تواند بانی و شروع‌کننده برگزاری یک دوسالانه در منطقه با حضور این کشورها باشد که هم جنبه‌ی فرهنگی و هنری دارد و هم جنبه‌ی اقتصادی.
«بازی بزرگ» ایران در ونیز چگونه رقم می‌خورد؟
کفشچیان‌مقدم که در دوسالانه 2011 ونیز دبیر شورای انتخاب آثار بود، درباره‌ی نحوه‌ی انتخاب هنرمندان برای حضور در ونیز، گفت: اگر اشتباه نکنم آن سال، دبیر این هیئت مشورتی توسط مدیر هنرهای تجسمی انتخاب شد و با پیشنهادهایی که ارائه شده بود، مقرر شد اعضای انتخاب، ترکیبی را از میان هنرمندانی که قبلا در ونیز شرکت کرده‌اند، اساتید مطلع و نماینده مدیرکل تجسمی انتخاب کنند. درباره‌ی انتخاب هنرمندان پیشنهاد شد تا هنرمندانی نام‌آشنا، آشنا به هنر معاصر و نماینده مناسبی از کل هنرمندان و فرهنگ ایران - اسلامی باشند که در نهایت 39 هنرمند در مرحله اول پیشنهاد شد.
او ادامه داد: بودجه و فضای تخصیص‌یافته برای حضور ایران در آن دوره، امکان مانور زیادی برای انتخاب هنرمندان ایجاد نمی‌کرد. البته شورا، پنج هنرمند را به دفتر تجسمی پیشنهاد کرد که سه هنرمند به ونیز اعزام شدند (مهدی قان‌بیگی، محسن راستانی و مرتضی دره‌باغی) آن‌ها نمایندگانی از گرایش‌های هنری مختلف و نسل‌های متفاوت بودند.
این پژوهشگر هنر درباره‌ی هماهنگی هنرهای ارائه‌شده با شعار دوسالانه ونیز نیز اظهار کرد: به نظر می‌رسد قبل از پاسخ دادن به این پرسش، باید دید که هنرمندان ایران می‌توانند در مسیر شعار «بازی بزرگ» حرکت کنند یا خیر؟ باید دید در ذهن کیوریتور این دوسالانه چه می‌گذرد. معتقدم انتخاب کیوریتور غیرایرانی (آن هم در زمینه فرهنگی) جای تأمل جدی دارد. باید دید انتخاب‌های آقای «مارکو منگوتزو» در چه چارچوبی شکل گرفته است و هنرمندان داخل و خارج ایران چگونه کنار هم قرار می‌گیرند و منظور آقای منگوتزو از این‌که گفته «شرکت ایران در این بینال به معنای معرفی صرف هنر ایران نیست، بلکه می‌تواند ایران را به‌عنوان یک جامعه پیچیده به جهان بشناسند» چیست؟
به گزارش ایسنا، آن‌طور که مسوولان وزارت ارشاد اعلام کرده‌اند مارکو منگوتزو و مزدک فیض‌نیا کیوریتورهای غرفه‌ی ایران در دوسالانه‌ی ونیز هستند.
انتهای پیام