یک عضو کمیساریای آب رودخانه هیرمند با بیان این‌که تالاب هامون با یک سیلاب چند روزه آبگیری نمی‌شود، مدعی شد: افغانستان 16 سال است که سیلاب‌های غیرقابل کنترل خودش را به عنوان حق آبه ایران جا زده و سندسازی کرده است، بر اساس جداول ماهانه معاهده، افغانستان باید آب را از سد کجکی رهاسازی کند، ولی این کشور سیلاب‌های غیرقابل کنترل حوضه «ارغنداب» را که ارتباطی به سد کجکی و معاهده ندارد، به ایران داده است.
احمد عاقبت‌بخیر در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه سیستان و بلوچستان، با تایید خبر کاهش شدید و قطع جریان سیلاب وارد شده به رودخانه هیرمند؛ اظهار کرد: سیلاب چند روز اخیری که به رودخانه هیرمند وارد شده ارتباطی به حق آبه نداشته و نمی‌تواند جای حق آبه را بگیرد.
وی با انتقاد از برخی رسانه‌ها در انتشار اخبار ورود آب به تالاب بین‌المللی هامون، افزود: می‌گویند تالاب آبگیری شد! این حرف‌ها یعنی چه؟ این آب به صورت دشت‌مال می‌آید و بعد از دو، سه روز تمام می‌شود.
مدیرعامل آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان با بیان این‌که سیلاب‌های رودخانه هیرمند ارتباطی به حق آبه ایران از این رودخانه ندارد، اضافه کرد: «خود آنها (افغانستان) هم می‌دانند که این سیلاب‌ها قابل کنترل نیست، آنها اصلاً حق آبه نداده‌اند، فقط سیلابی است که هیچ کس نمی‌تواند آن را کنترل کند، گاهی این سیلاب‌ها به سیستم‌های به ما خسارت می‌زند.
این مسئول در ادامه با تایید این‌که افغانستان در 16 سال اخیر از پرداخت حق آبه قانونی رودخانه هیرمند سر باز زده است، گفت: بر اساس معاهده تقسیم آب رودخانه هیرمند، حق آبه باید به صورت لحظه‌ای و در تمام طول سال در رودخانه جریان داشته باشد، یعنی در هیچ لحظه‌ای نباید جریان آب قطع شود، ولی در سال‌های اخیر فقط این سیلاب‌ها بوده که در یک یا دو ماه از سال به ایران وارد شده است.
عاقبت‌بخیر ورود سیلاب‌های رودخانه هیرمند به ایران را نامناسب ارزیابی و عنوان کرد: این سیلاب به درد کشاورزی هم نمی‌خورد، چون در فصلی که رودخانه باید آب داشته باشد، آب ندارد و به امید سیلاب هم نمی‌توان کشاورزی کرد، مردم ایران در حوضه آبریز رودخانه هیرمند به امید جاری شدن به موقع آب تمام زندگی خودشان را در مزرعه هزینه می‌کنند ولی آبی در کار نیست و همواره خسارت می‌بینند.
وی در ادامه با غیرقانونی خواندن اقدام افغانستان در جا زدن سیلاب‌ها به عنوان حق آبه ایران، اعلام کرد: افغانستان بر خلاف معاهده تقسیم آب، سیلاب‌ها را به عنوان حق‌آبه قلمداد می‌کند ولی این بر خلاف اصل معاهده است، بر اساس جدول ماهانه معاهده، افغانستان باید آب را از سد کجکی رهاسازی کند، ولی در 16 سال اخیر این کشور سیلاب‌های غیر قابل کنترل حوضه ارغنداب را که ارتباطی به سد کجکی و معاهده ندارد، به ایران داده است.
مدیرعامل آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان در ادامه پیگیری قانونی و حقوقی مساله حق آبه ایران از افغانستان را خواستار شد.
وی در پاسخ به این سوال که «تا کنون افغانستان به چه میزان نسبت به پرداخت حق آبه زیست محیطی تالاب بین‌المللی هامون جدی بوده است»، اظهار کرد: نظر افغانستان در این باره مثبت است، آنها در جلسه فروردین 92 در تهران نسبت به این حق نظر مثبت داشتند، چون حق آبه زیست محیطی به نفع خود آنها نیز هست، به هر حال 33 درصد از تالاب‌های بین‌المللی هامون در افغانستان واقع شده و ریزگردهایی که از بستر این تالاب تولید می‌شود تا ولایت‌های نیمروز و هلمند نیز گسترش یافته و هوای غرب این کشور را نیز آلوده کرده است.
وی ادامه داد: ریزگردهای ناشی از خشکی تالاب هامون در سال‌های اخیر حتی به ایالت بلوچستان در پاکستان نیز گسترش یافته و این کشور را درگیرخود کرده است، با این حساب افغانستان و ایران به جدیت پیگیر رفع این مشکل و برقرار شدن حق آبه زیست محیطی هستند.
این کارشناس مسائل آب در جنوب شرق کشور، تیم مذاکره کننده افغانستان را قوی و دارای اختیارات کافی دانست و افزود: در مذاکرات آب هیچ یک از دو طرف نباید بخشی‌نگری کنند، بلکه باید به جدیت برای تعیین حق آبه زیست محیطی تلاش شود، حق آبه حریر رود خراسان رضوی نیز از سرفصل‌های مذاکره با افغانستان است که پیگیر آن هستیم.
عاقبت بخیر در بخش دیگری به نقش وزارت امور خارجه در حل مناقشات حق آبه هامون، هیرمند و حریر رود اشاره و اضافه کرد: همه کارها بر عهده وزارت امور خارجه است، لذا باید وزارت خانه در گام نخست اطلاعات لازم را از وزارت نیرو و محیط زیست دریافت کرده و وارد مذاکرات آب شود، خوشبختانه آقای ظریف و وزارت خارجه که در مذاکرات هسته‌ای خوب و سازنده عمل کرده و به خوبی توانستند در برابر همه قدرت‌های جهان پیروز شوند، می‌توانند در مساله حق آبه زیست محیطی تالاب هامون نیز با قدرت وارد شوند.
این مسئول در ادامه با انتقاد از نقش کمرنگ وزارت امور خارجه در پرداختن به مسائل حقوقی و قانونی حق آبه ایران از افغانستان، اضافه کرد: متاسفانه وزارت امور خارجه در دولت قبل نسبت به مذاکرات آب نقش کمرنگی داشته و خوب عمل نکرده است، این وزارت خانه می‌توانست در پیگیری و دریافت حق آبه زیست محیطی خوب و سازنده عمل کند.
وی در بخش دیگری از گفت‌وگو با ایسنا در پاسخ به این پرسش که آخرین جلسه کمیساریای آب هیرمند چه زمانی برگزار شده و در این مذاکرات چه مطالبی مطرح شد، اظهار کرد: آخرین جلسه سال 92 بوده است، اواخر پارسال نیز قرار بود تیم افغانستان برای مذاکراه پیرامون آب به ایران بیاید که متاسفانه نیامد.
این مسئول در ادامه گفت که بر اساس معاهده آب رودخانه هیرمند در سال 1318، پنجاه درصد از آورد رودخانه هیرمند سهم ایران بوده است که در معاهده بعدی در سال 1351، سهم ایران از آب این رودخانه به شدت کاهش یافته است.
مدیرعامل آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان عنوان کرد: مطالبه ما حق آبه زیست محیطی تالاب هامون است، عزم افغانستان نیز برای احیای این تالاب مشترک جدی است، اساساً با حق آبه 820 میلیون مترمکعبی رودخانه هیرمند، تالابی که 13 میلیارد متر مکعب گنجایش دارد، احیا نمی‌شود، ما به دنبال حق آبه زیست محیطی تالاب بین‌المللی هامون که افغانستان نیز در آن شراکت داشته و از وجود آن منتفع می‌شود هستیم، این موضوع به هیچ وجه یک طرفه نیست، زیرا اگر حق آبه زیست محیطی داده نشود، بستر دریاچه‌ها خشک و کشورهای افغانستان، پاکستان و ایران تحت تاثیر پدیده ریزگردها قرار گرفته و آسیب جدی می‌بینند.
عاقبت‌بخیر اضافه کرد: یکی از محورهای مذاکرات آب، گرفتن حق آبه زیست محیطی است، آنها سیلاب‌ها را جزو حق‌آبه لحاظ می‌کنند که نادرست است، با تعیین حق آبه زیست محیطی برای تالاب هامون هم منافع ایران و هم منافع افغانستان تامین می‌شود.
این مسئول در پاسخ به این‌که «در مراسم روز جهانی تالاب‌ها سفیر افغانستان در ایران گفت که این کشور به هیچ وجه جلوی ورود آب هیرمند به ایران را نگرفته و آب همواره به صورت طبیعی در رودخانه جریان داشته است، آیا این گفته را شما تایید می‌کنید؟» گفت: اصلاً این را قبول نداریم، آنها نهر غیرقانونی "لشکری" ایجاد کرده‌اند و یک سد بر عرض رودخانه در 30 کیلومتری مرز ما احداث کرده‌اند که بر خلاف معاهدات است.
وی با اشاره بر این‌که افغانستان جلوی خروجی طبیعی آب رودخانه را در چند کیلومتری مرز ایران گرفته، افزود: افغانستان با ایجاد نهر لشکری، آب را به موازات رودخانه "پریان مشترک" در ایران به سمت "چخانسور"، ولسوالی(شهرستان) "چنگ" و شمال "نیمروز" هدایت کرده که این کار برخلاف قانون و جریان واقعی آب است.
گفت‌وگو از: محمد فرتوت عنایت خبرنگار ایسنا منطقه سیستان و بلوچستان
انتهای پیام