حمام قجر به‌عنوان کهن‌ترین حمام شهر قزوین، یکی از آثار تاریخی است که هرساله میزبان شمار زیادی از مسافران نوروزی است.
مهناز منتظری، کارشناس بناهای تاریخی میراث فرهنگی قزوین در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه قزوین، اظهار کرد: حمام قجر یکی از کهن‌ترین و بزرگ‌ترین گرمابه‌های باقی‌مانده در قزوین است که در سال ۱۰۵۷ هجری قمری در زمان شاه‌عباس دوم به‌وسیله امیر گونه خان قاجار قزوینی از سرداران شاه‌عباس صفوی به دستور شاه ساخته‌شده و در دوران صفویه "حمام شاه" نام گرفت.
وی افزود: حمام رضوی یکی دیگر از حمام‌های کهن قزوین بود که بعد از حمام شاه ساخته شد، در دوره قاجار با توجه به تازه‌ساخت بودن حمام رضوی این حمام به "حمام جدیده شاه " و حمام قجر کنونی به " حمام کهنه شاه" تغییر نام پیدا کرد، همچنین پس از مرمت و بازسازی حمام کهنه شاه، این حمام به نام قجر معروف شد.
منتظری خاطرنشان کرد: مساحت حمام قجر حدود 1045 مترمربع است که از سه بخش اصلی سربینه، میاندر، گرمخانه و همچنین از دو قسمت جداگانه زنانه و مردانه تشکیل شده است، فضای اول سربینه است که رخت‌کن حمام محسوب می‌شده و معمولاً دارای سقف گنبدی شکل است و در مرکز گنبد جام‌خانه قرار دارد، جام‌خانه نیز وظیفه روشنایی و تهویه هوا را بر عهده داشته است.
وی اضافه کرد: مردم درگذشته از حمام‌ها صرفاً جهت نظافت و پاکیزگی استفاده نمی‌کردند بلکه حمام‌ها محل برقراری ارتباط بوده است که درگذشته این امر در فضای سربینه صورت می‌گرفت.
کارشناس بناهای تاریخی میراث فرهنگی قزوین توضیح داد: بخش دوم گرمابه "میاندر" نام دارد که حدفاصل بین سربینه و گرمخانه قرار دارد. میاندر حالت تعادل در فضا را ایجاد می‌کرده است به طوری که افراد پس از پایان حمام وقتی می‌خواستند وارد سربینه شوند ناچارا مکثی داخل میاندر می‌کردند و این امر سبب می‌شد که دمای بدن با دمای سربینه هماهنگ شود و از سرماخوردگی جلوگیری می‌شد.
وی تصریح کرد: قسمت اصلی گرمابه گرمخانه نام دارد، در واقع شستشوی اصلی در این مکان صورت می‌گرفته است، گرمخانه شامل فضای مختلفی بوده است که مهم‌ترین آن خزینه آب گرم و محل نگهداری آب گرم بوده است؛ زیر خزینه فضایی به نام تونک (آتش‌خانه) قرار دارد، تونک فضایی با عرض 60 سانتی‌متر و ارتفاع 2 متر بود که با نفت سیاه و فضولات حیوانی آب موجود در خزینه را گرم می‌کرد.
منتظری یادآور شد: درگذشته آب حمام‌ها معمولاً از آب قنات و آب‌انبارها تأمین می‌شده و این آب توسط لوله‌های سفالی به‌تمامی قسمت‌های حمام هدایت می‌شده است. نمونه‌های این لوله‌های سفالی در حمام وجود دارد، همچنین برای گرم کردن آب و کف حمام از تونک‌ها به‌تمامی قسمت‌های حمام، کانال کشی انجام‌شده که حرکت آب گرم داخل کانال باعث گرم شدن کف حمام می‌شده است.
وی ادامه داد: این حمام جزء کامل‌ترین حمام‌ها است. در حمام قجر علاوه بر خزینه و محل نگهداری آب گرم، فضایی به نام چال‌حوض قرار دارد که این فضا محل نگهداری آب ولرم بوده است و افراد از آن فقط برای تفریح استفاده می‌کردند.
کارشناس بناهای تاریخی میراث فرهنگی قزوین افزود: عیان نشین یکی دیگر از فضاهای موجود در حمام است که فقط در اختیار افرادی قرار داده می‌شد که وضع مالی خوبی داشتند و از این قسمت به‌صورت جداگانه استفاده می‌شد.
وی تصریح کرد: این اثر در سال ۱۳۸۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و در سال ۱۳۷۹ توسط میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین، خریداری و با سرمایه‌گذاری شهرداری قزوین و مدیریت سازمان نوسازی و بهسازی مرمت شده است. هم‌اکنون به‌عنوان موزه مردم‌شناسی در سه بخش اقوام، آداب و رسوم و مشاغل مورد بازدید علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.
منتظری یادآور شد: این موزه از سه بخش تالار اقوام، مشاغل و آئین‌ها تشکیل‌شده است که در بخش سربینه زندگی اقوام غالب ساکن قزوین مانند تات، مراغی، کرد، لر و ترک به معرض نمایش گذاشته شده، در تالار میاندر، آیین‌های سیزده بدر، پنجاه بدر و مراسم سوگواری امام حسین (ع) و در قسمت آخر ۶ شغل حجامت، مکتب‌خانه‌داری، بارفروشی، آهنگری، تعزیه‌خوانی، دعانویسی و حلاجی در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته است.
انتهای پیام