اینجا تجسمی از رباعی معروف خیام نیشابوری و سر به سری با هفت هزار سالگان است. اینجا هر روز، سوت قطار، خواب خفتگان 7000 ساله را پریشان می‌کند. اینجا رد خراش خط قطار هر روز بر صورت تاریخ نمایان می‌شود و می‌رود.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه سمنان، تپه حصار دامغان، یکی از مهم‌ترین تپه‌ها و مجموعه‌های پیش از تاریخ فلات ایران در شهر تاریخی دامغان است که برگ‌های زیادی از کتاب قطور تاریخ کهن بوم ایران زمین را در دل خود حفظ کرده است.
دامغان که یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران در روزگاران دور و خصوصا در دوره اشکانیان بوده است، آثار تاریخی متعدد و متنوعی را در دل خود جای داده است. این شهر که زمانی به صد دروازه اشتهار داشته از پایتخت‌های اشکانیان بوده، چنان‌که در کتیبه سارگون دوم آشوری از آن به عنوان شهری که ۹۹ نگهبان از دروازه‌ها محافظت کردند.
این شهر بواسطه تعدد آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری، می‌تواند به یکی از مقاصد گردشگری در ایران تبدیل شود، ظرفیتی که تاکنون از آن چندان بهره‌ای گرفته نشده است.
وجود آثار متنوع تاریخی از "تاریخانه"، که از قدیمی‌ترین مساجد ایران است تا برج‌ها و خصوصا باروی دامغان که هم‌چنان بخش‌هایی از آن استوار بر گرداگرد شهر ایستاده است، همه و همه حکایت از این دارد که این شهر تاریخی می‌تواند جایگاهی رفیع در جذب گردشگر ایرانی و خارجی داشته باشد.
تپه حصار نیز یکی از آثار به جای مانده از روزگاران کهن در این جغرافیای زیباست که بر اساس کاوش‌های انجام گرفته در آن که نخستین آن به سال ۱۳۱۲ و توسط پروفسور اسمیت برمی‌گردد قدمت این اثر کم نظیر تاریخی به حدود ۷۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد.
برپایه کاوش‌های صورت گرفته، تپه حصار، شهری است که در اثر وقایعی احتمالا طبیعی بر سر مردمانش آوار شده است. این کاوش‌ها حکایت از آن دارد که 7000 سال پیش از این، در تپه حصار فلز تولید می‌شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سمنان با اشاره به وجود تپه‌های متعدد تاریخی در این استان گفت: تپه حصار دامغان یکی از مهم‌ترین آثار و محوطه‌های تاریخی در استان سمنان است.
حسین خواجه‌بیدختی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه سمنان، افزود: این تپه باستانی در 3 کیلومتری جنوب شرق شهرستان دامغان واقع است.
وی با بیان این‌که متاسفانه در حال حاضر مسیر راه آهن تهران - مشهد از قلب آن می‌گذرد، اظهار کرد: قدمت تمدن یافت شده از این تپه باستانی و محوطه ارزشمند تاریخی به دوران پیش و هزاره چهارم تا هزاره نخست پیش از میلاد می‌رسد.
خواجه‌بیدختی با اذعان به این‌که تاکنون مطالعات مختلفی پیرامون این تپه باستانی صورت گرفته است، تصریح کرد: پرفسور هرتسفلد، دکتر اشمیت، اسماعیل یغمائی و کورش روستایی از باستان شناسانی بوده‌اند که بر روی این منطقه باستانی به مطالعه و تحقیق پرداخته‌اند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان یادآوری کرد؛ اشیاء مکشوفه از این تپه باستانی، حکایت از این دارد که تپه حصار دارای سه دوره است که به نام‌های حصار 1،حصار 2، و حصار3 شناخته می‌شود.
وی به تشریح این سه دوره پرداخت و اضافه کرد: از لحاظ معماری ساختمان‌های گروه حصار یک خشت و چینه است. در دوره دوم دیوارهای چینه‌ای کمتر و دیوارهای خشتی زیادتر است. خانه‌ها مانند دوره اول از اتاق‌های کوچکی تشکیل می‌شود و برخی خانه‌ها نیز دارای حیاط است.
خواجه بیدختی ادامه داد: در دوره سوم ساختمان‌های متعدد پیدا شده که دارای خشت‌های منظم و مستطیل شکل هستند.
وی با بیان این‌که از لحاظ سفالگری ظروف دوره اول عموما منقوش و در اواخر دوره شباهتی به ظروف شوش و سیلک دارد، توضیح داد: در دوره دوم، ظروفی در قبرها پیدا شده که ظروف خاکستری رنگ نیز در میان آنها دیده می‌شود. هم‌چنین در دوره سوم، ظروف سفالین رنگی به کلی از میان رفته و ظروف خاکستری منحصرا به جای آن قرار گرفته است. ضمن این‌که در شکل ظروف نیز تغییرات زیادی حاصل شده است. هم‌چنین ظروف مرمری در دوره سوم حصار بسیار دیده می‌شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سمنان به کاربرد فلز در این دوره‌ها اشاره و با اذعان به این‌که در میان اشیاء فلزی در دوره اول، مس به همان صورت طبیعی مورد استفاده قرار گرفته و این استعمال در دوره دوم بیشتر شده و تا دوره سوم نیز ادامه پیدا می‌کند، گفت: هم‌چنین اشیاء مفرغی در این دوره ساخته می‌شود.
خواجه‌بیدختی به برخی آداب زندگی مردمان این دوره که در کاوش‌ها مشخص شده، اشاره و اظهار کرد: از لحاظ تدفین طبق کاوش‌های تپه حصار و بنا به آمار دکتر اشمیت در دوره اول مردگان را به جانب شرق یعنی به سمت طلوع خورشید می‌خواباندند و این رسم در ادوار بعد مراعات نشده و ظاهرا با گذشت زمان دگرگون شده است.
این مقام مسوول هم‌چنین در پاسخ به پرسشی در خصوص قدمت آثار و سابقه زندگی در این تپه تاریخی، گفت: برپایه کاوش‌های باستانی انجام شده از لحاظ تاریخ گذاری حصار اول با شوش اول یعنی 3600 ق.م و دوره‌های حصار 2 و3 بین 300 ق.م تا 1000ق.م قدمت داشته است.
هم‌چنین داوودی رییس میراث فرهنگی شهرستان دامغان، از این تپه تاریخی به عنوان یکی از مهم‌ترین تپه‌های تاریخی فلات مرکزی ایران یاد کرد و گفت: این تپه از آثار پیش از تاریخ استان است که همزمان با محوطه‌های تاریخی سیلک و چشمه علی شهرری است و از ارزش باستانی و تاریخی بسیار زیادی برخوردار است.
فریبا داوودی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان این‌که تپه حصار از نقاط کلیدی پیش از تاریخ در ایران است، اظهار کرد: قدمت این تپه تاریخی به هفت هزار سال برمی‌گردد و بر اساس کاوش‌های انجام شده به سه دوره تاریخی a ، b و c تقسیم می‌شود.
وی از حصار c به عنوان مهم‌ترین بخش این تپه تاریخی یاد کرد و گفت: در این بخش از تپه طی کاوش‌های باستان شناسی که انجام شده، ظروف خاکستری به دست آمده که ارزش باستانی بسیار بالایی برخوردارند.
وی با بیان این‌که کاوش‌ها نشان می‌دهد که این ظروف خاکستری چرخ‌ساز مربوط به یک قوم مهاجم بوده، افزود: اقوام مهاجم بعدها در این منطقه سکنی گزیده و برای اولین بار به تولید این آثار از طریق چرخ پرداختند.
رییس میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان دامغان، در پاسخ به پرسش خبرنگار ایسنا در خصوص جایگاه و اهمیت تپه حصار دامغان، تصریح کرد: همان‌طور که باستان‌شناسان در خصوص این تپه تاریخی گفته‌اند، تپه حصار دامغان یکی از مهم‌ترین تپه‌های باستانی ایران است و این اهمیت تا آنجاست که آثار به دست آمده در سراسر ایران را معمولا با آثار سه تپه مهم پیش از تاریخ ایران یعنی با تپه حصار دامغان، سیلک و چشمه علی ری مقایسه می‌کنند.
داوودی هم‌چنین در پاسخ به پرسشی در خصوص چرایی عبور خطوط ریلی از وسط این محوطه تاریخی و آثار زیان بار آن به ایسنا، گفت: متاسفانه نخستین خط ریلی در دوره پهلوی اول و بدون مطالعه از این محوطه ارزشمند عبور داده شد و پس از انقلاب نیز خط دوم نیز از همین محوطه عبور کرد و همین امر مشکلات متعددی برای حفاظت آن و سایت‌های کاوش شده بوجود آورد.
وی با بیان این‌که این دو خط ریلی دقیقا از دل این محوطه تاریخی مهم عبور می‌کند، اضافه کرد: خوشبختانه با عبور دومین خط ریلی از این محوطه ارزشمند تاریخی تمهیدی اندیشیده شد که آن بخش از این سایت تاریخی که حفاری‌هایی در آن صورت گرفته بود از بین نرود.
رییس میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان دامغان هم‌چنین در پاسخ به پرسشی در خصوص چگونگی حفاظت از این محوطه ارزشمند تاریخی، به ایسنا گفت: در حال حاضر نگهبانان به صورت 24 ساعته در محل مستقرند اما متاسفانه به دلیل عبور چندین خط ریلی و هم‌چنین وجود کشت و زرع در اطراف تپه، حفاظت از آن با دشواری‌ها و مشکلاتی روبرو است که امیدواریم چاره‌ای اندیشیده شود که امکان حفاظت و بهره‌برداری بیشتری از این عرصه تاریخی فراهم شود.
وی با اشاره به گستردگی این محوطه بزرگ تاریخی، تصریح کرد: بر اساس تحقیقاتی که توسط مهندس روستایی در سال 84 صورت گرفته، وسعت و گستردگی این اثر تاریخی بالغ بر 160 هکتار می‌شود که شامل عرضه تاریخی و حریم آن است.
به هر روی تپه حصار دامغان که بر اساس کاوش‌های باستان شناسان روزگاری با وقایع طبیعی بر سر ساکنانش آوار شد و دیگر روزگارانی توسط مهاجمان به آتش کشیده شد و ساکنان قلعه سوخته‌اش مثله شدند، هم‌چنان از گزند روزگاران در امان نمانده به طوری که امروزه نیز از یک سو تاریخ کهن‌اش را خطوط ریلی و قطارهای عصر مدرن، خط خطی کرده‌اند و از سوی دیگر تاریخ هزاران ساله‌اش هر سال با خیش خشن کشاورزان خراش می‌خورد.
به هر روی امید است اینک که در برنامه ششم توسعه استان سمنان، "گردشگری" به عنوان محور اصلی توسعه این سامان، عزیز شمرده و بر صدر نشسته، تپه حصار دامغان نیز روزهای بهتری را در پیش رو داشته باشد.
گزارش از: هوشنگ حبیبی بسطامی-ایسنای استان سمنان
انتهای پیام