سرشماری پرندگان مهاجر آبی در سطح جهان یک برنامه بلندمدت پایش جمعیت پرندگان در فصل زمستان با تأکید بر تالاب‌ها و مناطق تجمع پرندگان آبی زمستان‌گذران است.
این برنامه از سال 1967 میلادی توسط دفتر بین‌المللی تحقیقات تالاب‌ها و پرندگان آبزی (WRB) که در حال حاضر دفتر تالاب‌های بین‌المللی نامیده می‌شود، سازماندهی شده و در اغلب کشورهای جهان اجرا می‌شود. تاکنون در دنیا چنین بررسی‌های جامعی در مورد هیچ‌یک از گروه‌های دیگر پرندگان صورت نگرفته است.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه مرکزی، امروز استفاده و بهره‌گیری از اطلاعات سرشماری بلندمدت پرندگان آبی به عنوان پایه و اساس برآورد اندازه و روند تعییرات جمعیت پرندگان به شدت متداول شده است. سرشماری پرندگان آبی در سطح بین‌المللی یکی از قدیمی‌ترین و فراگیرترین برنامه‌های جاری پایش هماهنگ و همزمان تنوع زیستی در جهان است و اطلاعات بدست آمده از این برنامه از ارزش قابل توجه علمی و حفاظتی از تنوع زیستی پرندگان آبی برخوردار خواهد بود.
در کشور ما به واسطه وجود شرایط توپوگرافی، اقلیمی و پوشش گیاهی مختلف، زیستگاه‌های متنوع حائز اهمیت ملی و بین‌المللی جهت زمستان‌گذرانی میلیون‌ها پرنده مهاجر آبی وجود دارد و سرشماری زمستانی این پرندگان در ایران نیز همگام با بسیاری از کشورها از سال 1967 میلادی توسط سازمان حفاظت محیط زیست جهت دستیابی به اهداف ملی و بین‌المللی به اجرا گذاشته شده است.
مهرداد حاجی حسینی معاون محیط طبیعی حفاظت محیط زیست استان مرکزی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با تأکید بر اینکه اطلاعاتی که در بلندمدت از اجرای برنامه بین‌المللی سرشماری زمستانی پرندگان آبی بدست می‌آید، نقش بسیاری موثری در دستیابی به اهداف این برنامه دارد، گفت: سرشماری این پرندگان موجب برآورد جمعیت هریک از گونه‌های مختلف پرندگان آبی در سطح کشور می‌شود و این امر امکان برآورد جمعیت هر یک از گونه‌ها در مقیاس جهانی را میسر می‌کند.
وی اجرای این برنامه بین‌المللی را عاملی برای توصیف و تشریح تغییرات حاصله در تعداد و پراکنش جمعیت پرندگان مهاجر آبی، ارزیابی اهمیت هر یک از سایت‌ها برای پرندگان مهاجر آبی در طول فصل زمستان، تعیین جمعیت و تنوع پرندگان مهاجر آبی زمستان‌گذران در هر یک از مناطق تالابی به عنوان یکی از شاخص‌های ارزیابی وضعیت زیستگاهی هر یک از مناطق، بهره‌گیری از وضعیت موجود پرندگان آبی هر یک از تالاب‌ها در جهت تعیین وضعیت مدیریت مناطق و مشارکت همگانی با تلاش‌های بین‌المللی در جهت حفاظت از پرندگان مهاجر آبی و زیستگاه‌های تالابی آنها دانست و آن را عنوان بخشی از اهداف اجرای این برنامه در سطح جهانی دانست.
به گزارش ایسنا، از آنجاکه بیشترین گونه‌ها در میان پرندگان ایران را پرندگان متکی به تالاب‌ها تشکیل می‌دهند و پرندگان آبزی مهاجر مهمترین گروه از پرندگان ایران هستند، اهمیت و ارزش تالاب‌ها مشخص‌تر می‌شود.
مهاجرت فصلی بسیاری از پرندگان ایران فقط در داخل کشور صورت می‌گیرد و ممکن است کمتر از صد کیلومتر باشد و مهاجران شامل گونه‌هایی چون سنگ‌چشم و هوبره و .. هستند. بعضی از گونه‌ها ممکن است گاهی ایران را برای زادوولد ترک نکنند و فقط فاصله‌ای را برای تخم‌گذاری طی کنند.
معاون محیط طبیعی محیط زیست استان با اشاره به اینکه پرندگان مهاجر غالباً از روسیه به ویژه سیبری غربی به تالاب‌های کشور مهاجرت می‌کنند، افزود: این گروه‌ها فاصله‌ای حدود 25 هزار تا 35 هزار کیلومتر را تا رسیدن به تالاب‌های ایران طی می‌کنند. رکورد مسافت در مهاجرت متعلق به چهار گونه تلیله کوچک، تلیله بلوطی، آبچلیک شکیل و گیلانشاه حنایی است که مسافتی حدود 9 هزار کیلومتر را طی می‌کنند.
وی تصریح کرد: تالاب میقان اراک یکی از بارزترین تالاب‌های کشور و یکی از مفیدترین زیست‌بوم‌های طبیعی استان به شمار می‌رود که در مرکز ایران و در فاصله پنج کیلومتری شمال‌شرقی شهر اراک واقع شده است. وسعت منطقه شکار ممنوع تالاب میقان 25 هزار هکتار و وسعت منطقه آبگیر(دریاچه) تالاب حدود 10 هزار هکتار است.
حاجی حسینی با اشاره به اجرای برنامه بین‌المللی سرشماری پرندگان آبزی در جهان گفت: در استان مرکزی همزمان با این برنامه در چهار سایت تجمع پرندگان شامل تالاب میقان اراک، دریاچه سد کمال صالح شازند، دریاچه سد الغدیر ساوه و دریاچه سد 15 خرداد دلیجان، سرشماری پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی از 13 دی ماه تا سوم بهمن ماه انجام گرفت.
وی اضافه کرد: از بین پرندگان سرشماری شده در چهار تالاب مذکور استان می‌توان به درنای معمولی، فلامینگو، آنقوت، تنجه، چنگر، معمولی کاکایی و ... اشاره کرد که بیشترین جمعیت مهاجر به استان را درنای معمولی تشکیل می‌دهد.
معاون محیط طبیعی محیط زیست استان، مسیر مهاجرتی پرندگان تالاب میقان را از نواحی سیبری روسیه به سمت تالاب‌های شمالی کشور عنوان کرد و گفت: هرساله از اواخر شهریورماه و اوایل مهرماه این پرندگان وارد تالاب میقان اراک می‌شوند و با سردشدن هوا و بارش اولین برف و برودت هوا که معمولاً در دی ماه است به سمت تالاب‌های جنوبی کشور کوچ کرده و از آنجا به قاره آفریقا مهاجرت می‌کنند و مجدداً با گرم شدن هوا این پرندگان همین مسیر را بازمی‌گردند و در اواخر اسفندماه وارد تالاب میقان می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه طبق سرشماری صورت گرفته هرساله حدود 12 هزار تا 20 هزار قطعه پرنده به تالاب‌های استان وارد می‌شوند که درنای معمولی بیشترین تعداد را به خود اختصاص می‌دهد، عنوان کرد: تالاب استان مرکزی مقصد نهایی این پرندگان نیست و اغلب آنها فصل پاییز به استان وارد شده، برای مدت کوتاهی در استان می‌مانند و سپس به سوی زیستگاه‌های اصلی زمستان‌گذرانی خود به تالاب‌های دیگر مهاجرت می‌کنند، البته تعداد معدودی نیز که ضعیف یا بیمار هستند و یا بنا به هر دلیلی توانایی پرواز ندارند در تمام فصل سرما در استان باقی می‌مانند.
وی حضور پرندگان مهاجر و ماندگاری تعدادی از آنها در تالاب را نشان از اهمیت تالاب‌های استان در ادامه حیات این مهاجران سرزمین‌های شمالی کره زمین دانست و با اشاره به اینکه در این بین عوامل متعددی نسل این حیوانات را تهدید می‌کند، افزود: خشکسالی، سرمای زودرس، تغییر کاربری اراضی، تغییر و تخریب زیستگاه آنها، شکار، استفاده از سموم کشاورزی از عمده عوامل تهدید کننده این پرندگان است.
حاجی حسینی به برج پرنده‌نگری که در حال احداث در تالاب میقان است اشاره کرد و افزود: در حال حاضر عملیات احداث یکی از مرتفع‌ترین برج‌های حفاظتی و پرنده‌نگری کشور در مراحل پایانی است، افزود: این برج که در اراضی حاشیه تالاب میقان و در ضلع جنوب غربی تلاب در حال ساخت است، دارای اهداف و کابردهایی نظیر حفاظت فیزیکی تالاب، کنترل و پایش دقیق‌تر وضعیت تالاب توسط مأموران این اداره کل است و همچنین به منظور پرنده‌نگری و پایش وضعیت پرندگان تالاب و سرشماری پرندگان کاربرد دارد.
معاون محیط طبیعی استان مرکزی اضافه کرد: از چهار سایت تجمع پرندگان، تالاب میقان شاخص‌ترین آنهاست که پرندگانی همچون درنای معمولی، خوتکا، فلامینگو، اردک سرسبز، غاز خاکستری، فاخته کاکایی، هوبری و پرندگان شکاری نظیر شاهین، سنقر تالابی، دلیجه، بالابان، عقاب طلایی، عقاب شاهی و سارگپه در آن روزگاری را سپری می کنند.
به گزارش ایسنا، تا زمانی که بشر به طور بی‌پروا کم توجه و حتی بی‌توجه در جهت تخریب محیط زیست خود و زیستمندان آن اقدام می‌کند ضرورت نظارت و پایش جمعیت‌ها بیش از قبل محسوس خواهد بود تا تهدیدات را همزمان با وقوع و گسترش آنها و قبل از آنکه تبدیل به فاجعه‌ای برای همگان شوند، شناسایی کند.
گزارش از: آذر اسفندیاری، خبرنگار ایسنا، منطقه مرکزی
انتهای پیام