در مراسم افتتاحیه‌ی جشنواره فیلم فجر قرار است بزرگداشت لابراتوارهای سینما برگزار شود، لابراتورهایی که با رفتن سینما به سمت دیجیتال دیگر تنها نام و یادی از آن‌ها باقی مانده است.

به گزارش خبرنگار سینمایی ایسنا، در آستانه افتتاح جشنواره فیلم فجر به مرور لابراتورهای «بدیع»، «فیلمساز»، «وزارت ارشاد» و «صداوسیما» که از مطرح‌ترین و فعال‌ترین در این حوزه بوده‌اند، می‌پردازیم.

مرکز خدمات صنایع فیلم ایران (استودیو بدیع)

استودیو بدیع از قدیمی‌ترین لابراتوارهای بخش خصوصی سینمای ایران است که در سال 1336 توسط مهندس محسن (محمدحسن) بدیع راه‌اندازی شد، او از دهۀ 1330 چهره‌ای کاملاً شناخته‌شده در عرصۀ فنی سینمای ایران بود که با ابداع روش‌ها و دستگاه‌های خودساخته کوشید، بخشی از کمبودهای فنی سینمای ایران را با تلاش فردی و ذوق و ابتکار شخصی‌اش جبران کند و به همین سبب به‌عنوان پدر لابراتوارهای ایران شناخته می‌شود.

او که تا قبل از تأسیس «استودیو بدیع»، فعالیتش را در «استودیو فیلمبرداری عقاب» (پیچ شمیران) آغاز کرده بود، از همان نخستین سال‌های حضورش در سینما به این نتیجه رسیده بود که اطلاعات فنی اگر از حیث عملی محقق نشوند، مشکلی از مشکلات فیلمسازی ایران نخواهند گشود. اعتبار علمی و فنی مهندس بدیع تا به آن اندازه بود که نه فقط در لابراتوار خودش، بلکه در صورت لزوم به متخصصان فنی لابراتوارهای «پارس‌فیلم» و «میثاقیه» هم کمک می‌کرد.

تا نیمۀ اول دهۀ 1340 در سینمای ایران فیلم‌ها اغلب سیاه‌وسفید بودند و معدود فیلم‌های رنگی برای چاپ و ظهور به خارج از کشور فرستاده می‌شدند. مهندس بدیع در سال 1341 استودیوی وسیعی بنیان نهاد و امور ظهور و چاپ فیلم رنگی را در ایران انجام داد و نام استودیو به «مرکز خدمات صنایع فیلم ایران» تغییر یافت. این استودیو که تا قبل از این کارهای لابراتواری فیلم‌های کوتاه و مستند و تبلیغاتی را انجام می‌داد، به اصلی‌ترین و فعال‌ترین لابراتوار مجهز فیلم‌های 35 میلیمتری بدل شد.

با فوت مهندس بدیع، مدیریت و سرپرستی این لابراتوار به عهدۀ فرزندانش فؤاد و امیر بدیع سپرده شد. از متخصصانی فنی که در سال‌های دور و نزدیک در این لابراتوار فعالیت می‌کردند باید به این نام‌ها اشاره کرد: جمشید بیوکی، منوچهر پیشداد، غلام‌حسین حاجیون، حسن واحدی، محمد رضایی، وحید تبریزی، حسین شمسی، عبدالله فتاحی‌مقدم، جهانبخش بخشی، علی بایرامی، رضا شیرمحمدزاده، رضا طاهریان، دیگران تومانیان، رامی قشقایی، هادی جمشیدی، فریدون اسکندری، هاشم محققی‌فرد، گرگین گریگوریانس و...

لابراتوار صدا و سیما

قبل از سال 1345 در خانه‌ای در بلوار ناهید، در حد فاصل خیابان‌های ولیعصر و آفریقا با نصب یک دستگاه ظهور ریورسال سیاه‌وسفید 16 میلی‌متری «لابراتوار تلویزیون ملی ایران» برای ظهور فیلم‌های خبری و گزارشی راه‌اندازی شد.

مدتی بعد با افتتاح ساختمانی در مجاور مدرسۀ اولیۀ تلویزیون و سینما (واقع در ضلع جنوب‌شرقی ساختمان پخش و دکل اصلی جام‌جم)، توسط متخصصان فرانسوی، از لابراتوار استانداردی بهره‌برداری شد که کلیۀ امور فنی فیلم در آن‌جا انجام می‌شد. بنیان‌گذاران این لابراتوار سیروس هدایت و ناصرالدین شهراد بودند و عوض مرادی، میرحسین حسین‌نیا، جوادی، استلا اسرائیلی، پرویز سلیمانی، حاج‌حسینی، ابراهیم بهشتی، رضا فدایی، حسن نثاری و علی‌رضا زاوشی با آن‌ها همکاری می‌کردند.

چند سال بعد، با توسعه و پیشرفت فعالیت‌های تلویزیون ملی لابراتوار مجهز دیگری در ضلع جنوب‌غربی ساختمان سیزده طبقه ( ساختمان تولید) و مشرف به ساختمان پخش در سه طبقه احداث شد که از سال 1352 به کار پرداخت.

با توسعۀ فعالیت‌ها ایرج مهربخش، حسن صدری، حسین علایی، داود برجعلی، مسعود حکاک، بیژن مخملباف، رضا آژیرنیا، کاظم سنقری، کاظم ابراهیمیان‌راد، محمدتقی شاهرخ، اشرف بابیوردی، شهروز صفوی، پری کریم‌خانی و فاطمه سجادی به جمع متخصصان قبلی پیوستند.

در روزهای انقلاب و جنگ تحمیلی بسیاری از فیلم‌های گزارشی و خبری در همین لابراتوار ظهور و چاپ شدند. از 1370 کارمندان جدیدی به استخدام لابراتوار صدا و سیما درآمدند و از 1389 تجهیزات مدرن دیجیتالی از جمله دستگاه‌های اصلاح رنگ دیجیتال (IRIDAS SPEED GRADING)، بازسازی تصویر دیجیتال (PECLEAN-SD) نصب شدند.

به مرور سازوکار تجهیزات لابراتوار دیجیتالی صدا و سیما مجهزتر شدند که با حضور متخصصانی مثل مهدی حیدری‌عشاق، محمدرفیع اسدی‌الموتی، مهدی علی‌بخشی، ابوالفضل سپهری، روح‌الله عموزاده و پونه پورمردایان فعالیتش وارد مرحلۀ تازه‌ای شده است.

استودیو فیلمساز در کنار استودیو بدیع، یکی از دو قطب لابراتواری بخش خصوصی و از مهم‌ترین و مؤثرترین مکان‌ها در پیشبرد سینما محسوب می‌شد.

«شرکت فیلمساز» سال 1346 در تهران خیابان شاه‌رضا، پیچ شمیران، کوی تنکابن، پلاک 8 با سهام عبدالحسین شادیاخی، بیژن جزنی، اسحق فنزی، منوچهر کلانتری، هارون یشایی، گریوم هایراپتیان و اسماعیل فیجانی تأسیس شد. آن‌ها جوانانی بودند که در دهۀ 1340 در شرکت «تبلی‌فیلم» انحصار نمایش فیلم‌های تبلیغاتی را در سینماهای ایران در اختیار داشتند، بنابراین بخش عمدۀ فعالیت «شرکت فیلمساز» از بدو تأسیس تا اواخر دهۀ 1350 ظهور و چاپ فیلم‌های تبلیغاتی بود.

از دهۀ 1360 با از رونق‌افتادن فیلم‌های تبلیغاتی و افزایش محصولات سینمای ایران، «شرکت فیلمساز» به یکی از اصلی‌ترین لابراتوارهای ظهور و چاپ فیلم‌های سینمایی بدل شد و به نوسازی و گسترش تجهیزات فنی پرداخت. این شرکت تا پایان کارش (سال 1391) لابراتواری معتبر و مکانی برای حضور همیشگی بسیاری از فیلمسازان تاریخ سینمای ایران بود که نگاتیو فیلم‌های‌شان را با هدف رسیدن به کیفیت فنی برتر به متخصصان فنی آن می‌سپردند.

از متخصصانی ماهر و کارآزموده‌ای که در دوره‌های گوناگون در این لابراتوار فعالیت می‌کردند به این نام‌ها باید اشاره کرد: بیژن جباری، محمد فیجانی، ناصر انصاری، اسدالله مجیدی، محسن جمشیدی، اکبر کرمی، حسن نثاری، حسن نیک‌نژاد، علی نجفی، موسی مکوندی، سیامک سعیدی و...

لابراتوار وزارت ارشاد/ فیلمخانه ملی ایران

در سال 1335 وزارت فرهنگ و هنر (ادارۀ هنرهای زیبا) در میدان بهارستان، خیابان کمال‌الملک، جنب ساختمان برنامه و بودجه احداث شد و بلافاصله پس از افتتاح در سال 1338 لابراتور مجهزی در طبقۀ هم‌کف بخش سمعی و بصری این وزارت‌خانه راه‌اندازی شد که به‌عنوان قدیمی‌ترین لابراتور بخش دولتی همچنان دایر است.

در این لابراتوار از دیرباز خدمات فنی و لابراتورای مثل ظهور نگاتیو شانزده و سی‌وپنج میلیمتری، ظهور پزتیو، قطع نگاتیو، اتالوناژ، تیتراژ و تروکاژ، چاپ و همچنین امور مربوط به انیمیشن (تک فریم)، جلوه‌های بصری و ظهور نگاتیو و نظایر این‌ها انجام می‌شود.

این لابراتوار به منظور ظهور و چاپ فیلم‌های خبری و گزارشی تأسیس شد، که روزهای چهارشنبه در سینماهای سراسر کشور نمایش داده می‌شدند، و به‌جز چند فیلم سینمایی که در این وزارت‌خانه ساخته شده بود، امور فنی فیلم‌های سینمایی بخش خصوصی در آن‌جا انجام نمی‌شد. تجهیزات ظهور و چاپ فیلم رنگی نیز در آغاز دهۀ 1340 به لابراتوار افزوده شد، که کلیۀ دستگاه‌ها و تجهیزات آن از آلمان و آمریکا و فرانسه وارد شده بود.

از آغاز دهۀ 1360 لابرتوار وزارت ارشاد، نقش فعالی در ظهور و چاپ فیلم‌های سینمایی به‌عهده گرفت و از دهۀ 1380 با آغاز دورۀ خصوصی‌سازی و کمک به بخش خصوصی از فعالیت‌های آن کاسته شد. این لابرتوار در سال 1385 جزو زیرمجموعۀ فیلمخانه ملی ایران قرار گرفت تا به‌طور تمام وقت در خدمت ترمیم و مرمت و ظهور و چاپ گنجینۀ دیداری و شنیداری ملی ایران باشد.

از متخصصانی که در سال‌های متمادی در این لابرتوار فعالیت داشتند، می‌توان از اسماعیل فیجانی، اکبر کریمی، محمد رضایی، اکبر عالمی، غلام‌علی عارف‌زاده، علی‌رضا کاشانی، صادق نوذری، مهدی ساسانی، عطاالله رحمانی، اسماعیل علم‌پور، مصطفی آخانی، جمشید بازرمشق، جهانگیر رجبی‌خواه و صغری نجف‌زاده نام برد.

انتهای پیام