پس از گذشت بیش از شش ماه از طرح بحث فیلترینگ هوشمند در دولت یازدهم و اجرای آن از دیماه امسال، دیگر نام این طرح برای هرکسی که در ایران وارد شبکه اینترنت شده باشد آشناست.
به گزارش خبرنگار ایسنا، روش قدیمی فیلترینگ یعنی محدود کردن کامل دسترسی به یک سایت که بخشی از آن شامل مصادیق مجرمانه سایبری می‌شود، طی سالهای گذشته اصلی‌ترین روش برای کنترل محتوای اینترنتی بوده و همواره منتقدان زیادی نیز داشته است.
اما سوالی طی ماه‌های اخیر همواره از سوی کاربران مطح بود که آیا اجرای فیلترینگ هوشمند همانطور که پیش‌بینی شده بود باعث این کاهش سرعت شده است؟
شرکت ارتباطات زیرساخت که وظیفه پیاده‌سازی فیلترینگ هوشمند را بر درگاه‌های اینترنتی و پهنای باند دارد به ارائه توضیحاتی درباره تاثیر احتمالی فیلترینگ هوشمند در کاهش سرعت اینترنت در روز‌های گذشته به خبرنگار ایسنا پرداخت.
بر اساس این توضیحات، طرح فیلترینگ هوشمند در ایران در مرحله مطالعاتی و فاز مقدماتی قرار دارد و بنابراین نمی‌تواند در کاهش سرعت اینترنت در کشور چندان تاثیری داشته باشد.
همچنین این شرکت که تنها پیاده‌ساز و اجرا کننده سیاست‌های فیلترینگ هوشمند است تنها این پروتکل را در مورد برنامه شبکه اجتماعی اینستاگرام به کار گرفته است و بنابراین امکان کاهش سرعت اینترنت در سایر سایتهای اینترنتی وجود ندارد.
میزان کارآمدی فیلترینگ تا موفقیت فیلترینگ هوشمند
از سوی دیگر فیلترشکن طیفی از برنامه‌های مختلف و متنوع را شامل می‌شود که نام آنها همزمان با فیلترینگ مطرح بوده است. در این زمینه یک متخصص حوزه IT در تحلیل میزان موفقیت فیلترینگ به شیوه قدیمی تاکنون در ایران اظهار کرد: در حال حاضر برخی سایتهایی که در رنکینگ الکسا از جمله سایتهای پربازدید در ایران هستند در حالی که است جزو سایتهای فیلتر شده‌اند و این نشان میدهد که گاهی فیلترینگ نیز نمی‌تواند از دسترسی داخلی به برخی شبکه‌ها جلوگیری کند.
غنیمتی‌فرد در این باره تصریح کرد: علاوه بر آن باید توجه داشت که سایتهای معروف برای تصاویر و مطالب مستهجن خود فیلتر‌هایی را اعمال می‌کنند.
همچنین یک متخصص امنیت شبکه نیز با اشاره به عواقب فیلتر کردن برخی سایتها و شبکه‌ها به شیوه قدیمی گفت: فیلتر کردن برخی از شبکه‌های اجتماعی در فرصتی کوتاه باعث صدمه به بخش‌های متکی به ICT می‌شود.
پورآذین با اشاره به این‌که متخصصانی که پروتکل‌های شبکه‌های اینترنتی را طراحی می‌کنند از فناوری خاصی بهره‌مند می‌شوند که این شبکه‌ها قابل شناسایی و فیلتر شدن نباشد، اظهار کرد: برای مثال یکی از این برنامه‌ها از سوی شخصی طراحی شده است که در زمینه‌ی مخفی کردن اطلاعات اینترنتی صاحب‌نام است؛ بنابراین فیلتر کردن شبکه‌هایی از این دست نیازمند سیستم‌های تخصصی و فرآیند دشواری است.
این کارشناس گفت: با توجه به این‌که برای بسیاری از شبکه‌های اینترنتی پروتکل‌های پیچیده‌ای نوشته شده است، فیلتر کردن آنها باعث می‌شود اطلاعاتی که قرار نیست فیلتر شوند نیز قابل دسترسی نباشند.
وی افزود: به دلیل سختی فیلتر کردن اینگونه شبکه‌ها، چاره‌ای جز این وجود ندارد که با مسدود کردن محتوا در آنها اطلاعاتی را که مشکوک نیز هست غیرقابل دسترسی کنیم که این امر در نهایت به نارضایتی کاربران منجر می‌شود.
اما رویکرد دولت جدید نسبت به این بخش از محتوای به اصطلاح مجرمانه یا غیراخلاقی روی شبکه اینترنت متفاوت بود. این دولت تصمیم داشت به گردش آزادانه اطلاعات کمک بیشتری کند بنابراین راه دیگری را برای اعمال کنترل و نظار بر محتوای اینترنتی در نظر گرفت و آن طرح دوباره بحث فیلتریگ هوشمند و ادامه پروژه ناتمام این نوع فیلترینگ بود.
روی کار آمدن دولت یازدهم هم زمان شد با گسترش بیش از پیش نقش شبکه‌های اجتماعی نوظهور و اپلیکیشن‌های موبایلی مانند وایبر و واتس آپ و اینستاگرام، برنامه‌هایی که دلواپسی برخی از کاربران و مسئولان را در پی داشت و پخش شدن برخی از مفاهیم از طریق آنها در نهایت منجر به اعتراض و اخطار قوه قضاییه به دولت و به ویژه وزارت ارتباطات شد.
دولت مصمم بود که راهی متفاوت از گذشته را در پیش گرفته و پروژه فیلترینگ هوشمند را اجرا کند تا از پیوستن نام این شبکه‌ها به لیست فیلترینگ جلوگیری شود.
فیلترینگ هوشمند طبق تعریف وزارت ارتباطات نوعی از فیلترینگ است که به مسدود شدن یک سایت به طور کامل نمی‌انجامد بلکه تنها بخشی از یک سایت را از دسترس خارج می کند که طبق قانون به انتشار مفاهیم مجرمانه پرداخته است.
با نگاهی به نحوه تبادل اطلاعات از طریق پهنای باند و اینترنت می‌توان به نحوه عملکرد این سیستم پی برد. این نوع فیلترینگ در واقع سیستمی است که گلوگاهی را روی پهنای باند ایجاد می‌کند تا از طریق آن محتوای سایتهای مختلف را بررسی کند. پیش‌بینی برخی از افراد از عواقب اجرای فیلترینگ هوشمند درنهایت کم تر شدن سرعت اینترنت نسبت به وضعیت فعلی بود.
در هر حال به گفته وزیر دولت از ابتدا این را وظیفه خود می‌دانست که با اجرای طرح فیلترینگ هوشمند در زمینه پاک‌سازی سایتها از محتوای مجرمانه تلاش کند.
وی افزود: در این زمینه تا به حال تلاش گسترده‌ای انجام شده است و همان طور که متخصصان در همه جای دنیا در بحث محتوای اینترنتی فعالیت می‌کنند در ایران نیز فعالیتهایی صورت می گیرد.
به گفته او این امر در واقع یک جنگ نرم است که با تمام وجود تلاش می‌کنیم که اهداف کشور در راستای ارائه اینترنت قابل استفاده و پاک محقق شود.
واعظی خاطرنشان کرد: فضای مجازی نیز ممکن است مانند فضای واقعی کشور آلودگیهایی را داشته باشد. فیلترینگ هوشمند در سه مرحله یک ماه، سه ماه و شش ماه اجرا می‌شود که مرحله اول آن سپری شده است و ما در حال ورود به مرحله بعد هستیم.
* موفقیت 83 درصدی اجرای فیلترینگ در اینستاگرام
وزیر ارتباطات همچنین با اشاره به این‌که فیلترینگ هوشمند در حال حاضر از طریق یک نرم افزار در کشور اجرا می شود، اظهار کرد: مرحله اول فیلترینگ هوشمند از طریق یک نرم افزار و برروی یک شبکه اجتماعی اجرا شد که طبق گزارش این اجرا 83 درصد موفق بوده است.
وی افزود: بنابراین وزارت ارتباطات تصمیم دارد مرحله دوم اجرای فیلترینگ هوشمند را توسعه داده و با استفاده از دو نرم افزار آن را در سایتهای دیگر نیز پیاده سازی کند.
واعظی همچنین با اشاره به این‌که سیاست وزارت ارتباطات در مورد فیلترینگ این است که مردم از شبکه های اجتماعی داخلی استفاده کنند گفت: میزبانی این شبکه‌ها در داخل کشور است و چون مردم هنوز به خوبی فرهنگ استفاده از شبکه‌های اجتماعی را ندارند ممکن است اطلاعات و عکسهای شخصی خود را منتشر کنند و این اطلاعات از طریق کشورهای میزبانی شبکه‌های اجتماعی خارجی را دارند ممکن است مورد سو استفاده قرار گیرد.
وی با تاکید بر لزوم حفظ حریم شخصی مردم تصریح کرد: به همین دلیل وزارت ارتباطات از دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های داخل کشور برای ایجاد شبکه‌های اجتماعی داخلی حمایت کرده و امکانات مورد نیاز را در اختیار آنها قرار میدهد.
انتهای پیام