نام «کاخ ورسای ایران» لقب دیگری است که به بزرگترین خانه تهران داده‌اند، خانه‌ای که این روزها از بیم تخریب‌اش رسانه‌ها و برخی کارشناسان میراث فرهنگی به تکاپو افتاده‌اند تا با معرفی بهتر آن، از این اقدام جلوگیری کنند.
به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، کمیته‌ی مردم‌نهاد پیگیری حفاظت از خانه‌های تاریخی تهران نیز در یادداشتی به بیان تاریخچه این خانه ارزشمند پرداخته است.
در این یادداشت آمده است:
«کاخ ورسای ایران متعلق به «ثابت پاسال» است و در سال 1340 کار ساخت آن آغاز و اواخر دهه‌ی 40 شمسی پایان یافت. «ثابت پاسال» یکی از سرمایه‌داران و بازرگانان دوره پهلوی دوم و موسس تلویزیون ملی ایران و شرکت نوشابه‌سازی "پپسی کولا" در ایران است.
معماری «کاخ ورسای ایران» از قصر «لو پتی تریانون» یکی از کاخ‌های جانبی ورسای در فرانسه کپی‌برداری شده و اشیای بکار رفته در آن بسیار ارزشمند است. این خانه قبل از انقلاب به روایتی حدود «15 میلیون دلار» قیمت‌گذاری شده بود.
در کتاب «معماران تباهی» و «من و فرح پهلوی» این بنا را اینگونه توصیف کرده‌اند که: «ثابت پاسال» در خانه مجللی که از قصر «لوپتی تریافون» در ورسای فرانسه الگو گرفته شده بود، زندگی می‌کرد. این خانه در خیابان جردن بالاتر از چهارراه ناهید قرار داشت. دکوراسیون این خانه را همان دکوراتوری انجام داده بود که مسئول تدارکات چادرهای سلطنتی در تخت‌جمشید بود. پرده‌های این خانه را از بلژیک آورده بودند و درهای آن متعلق به یک قصر فرانسوی بود. دستگیره‌ها را هم از روی یک مدل مربوط به یکصد سال پیش و به صورت اختصاصی برای خانه ثابت ساخته بودند. مردم تهران آن خانه را قصر سنگی می‌نامیدند.»
«مهدی تمیزی» در کتاب «سایه سرو» در رابطه با سنگ‌تراش این بنا می‌گوید: «روح‌الله میرزایی شش جوانی در سال 1323 در روستای چیگان از توابع بخش مرکزی شهرستان فریدن استان اصفهان به دنیا آمد و در سال 1392 درگذشت. او شاگرد غلامحسین عمرانی است و یکی از سنگ‌تراش‌های مشهور قبل و بعد از انقلاب اسلامی است. از جمله فعالیت‌های میرزائی می‌توان به آرامگاه «پروفسور پوپ»، ایران‌شناس آمریکایی در اصفهان، مرمت و بازسازی برخی از آثار تاریخی اصفهان مانند کاخ چهل‌ستون، خانه امام جمعه دوره «ظل‌السلطان»، معماری و دکوراتیو هتل عباسی و انتخاب، طراحی و پرداخت و سنگ تراشی‌های خانه‌ی «ثابت پاسال» اشاره کرد.»
در بخشی از این بیانیه آمده است، این اثر در سه طبقه و با متراژ یک هزار و 847 متر در خیابان جردن، تقاطع خیابان حمیده طاهری و محمد روانپور قرار گرفته و به دلیل متراژ بالای آن به «بزرگترین خانه تهران» ملقب شده است. مالکیت این بنا در دست نهاد دولتی است و حتی در چند سال گذشته نیز از این ساختمان به عنوان کاربری اداری، توسط این نهاد استفاده می‌شد. البته اسناد ملکی نشان می‌دهد که مالکیت بنا با شرکت سرمایه گذاری «صبامیهن» است.
در سایت اینترنتی این شرکت آمده است: «شرکت صبامیهن تحت مالکیت 100 درصد صندوق بازنشستگی در سال 1378 با مأموریت سرمایه‌گذاری و کسب ارزش افزوده متناسب با موضوعات مفاد اساسنامه‌ای به شرح انجام هرگونه امور صنعتی، معدنی و بازرگانی، ایجاد هرگونه کارخانه و کارگاه تولیدی و خدماتی از قبیل عملیات فرآوری، تغلیظ و تبدیل، انجام هرگونه عملیات اکتشاف، استخراج و بهره‌برداری از معادن و کانی‌های فلزی و غیر فلزی پس از اخذ مجوز لازم، انجام امور صنعتی و بازرگانی مربوط به معادن از هر قبیل مانند خرید و فروش، واردات و صادرات مواد معدنی و فرآوری شده، ماشین آلات ابزار آلات، قطعات و تجهیزات مربوط به معدن و مربوط به مواد اولیه بخش سنگ و هر نوع فعالیت در بخش انرژی پس از گرفتن مجوزهای لازم، خرید و فروش کالا و اموال منقول، تاسیس شد.»
در رزومه این شرکت فعالیت‌هایی مانند مجتمع اداری آریان ظفر، مجتمع مسکونی آریان نگین کیش، مجتمع اداری الوند، مجتمع تجاری ارگ تجریش، ملک الهیه و ملک شهید لواسانی به چشم می‌خورد که پروژه ارگ تجریش در چند ماه گذشته در میان اصحاب رسانه جنجال فراوانی ایجاد کرده است، زیرا این ملک براساس گزاش سایت معماری نیوز، در محل سابق باغ گیاهی تجریش با قدمت 500 سال ساخته شده است.
در آخرین بازدید کارشناس شهرداری تهران در 27 آبان سال 1387 از این بنا، حدود 53 اصله درخت غیر مثمر (بدون میوه) در این بنا وجود داشته که 8 درخت بالای بن 90 سانتی‌متر، 6 درخت بالای بن 70 سانتی‌متر، 10 درخت بالای بن 50 سانتی‌متر، 4 درخت بالای بن 10 سانتی‌متر، 5 درخت بالای بن 30 سانتی‌متر و 21 درخت بالای بن 20 سانتی‌متر است.
تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که در یک‌سال گذشته درختان کاج این بنا که شاید به راحتی خشک و از بین نمی‌روند، در اثر بی توجهی یا حتی تعمدی، خشک شده است.
کاربری این کاخ در طرح تفصیلی جدید شهر تهران به پهنه کلان (M) و پهنه (M11) یعنی مختلط تجاری، اداری و خدمات مسکونی و با تراکم ساختمانی 440 درصد و حداقل ضریب سکونت 50 درصد و با حداکثر 9 طبقه تعیین شده است.
شهرداری منطقه سه تهران مجوزی برای این بنا صادر نکرده است، اما با توجه به متروکه شدن این بنا توسط نهاد ریاست جمهوری و پروژه‌های در دست احداث شرکت صبامیهن و رویکرد این شرکت در احداث برج‌های عظیم همانند پروژه ارگ تجریش، احتمال تخریب این بنا در آینده نزدیک و تبدیل آن به یک مجتمع تجاری اداری 9 طبقه وجود دارد.
این بنا با توجه به رخدادهای فراوان سیاسی قبل و بعد از انقلاب اسلامی، تا کنون در فهرست آثار ملی کشور ثبت نشده و حتی براساس فهرست‌های موجود بناهای ارزشمند اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، تا کنون جزو بناهای ارزشمند نیز شناسایی نشده است.
این در حالیست که بر اساس تبصره دوم اصلاحی سال 1386 لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها مصوب سال 1359، شهرداری هر منطقه مکلف است قبل از صدور پروانه یا گواهی پایان کار یا بررسی هر نوع تغییر کاربری برای املاک و اراضی با مساحت پانصدمتر مربع و بیشتر بدون هیچگونه استثناء وضعیت را از کمیسیون‌های موضوع ماده 7 این مصوبه استعلام کند و بر اساس تبصره یک همین ماده، تشخیص باغ از غیر باغ، با توجه به موقعیت جغرافیایی و مکانی، وضعیت پوشش گیاهی و سوابق و مدارک موجود در پرونده و نیز با توجه به ضوابط فوق‌الذکر به عهده کمیسیون‌های اصلی موضوع ماده 7 این مصوبه است.
حال این سوال مطرح می‌شود که آیا برای این ملک مجوزی از سوی کمیسیون ماده هفت صادر شده است؟ و این انتظار می‌رود شهرداری منطقه سه شهر تهران و کمیسیون ماده هفت به صورت فوری به وضع این ملک رسیدگی و پهنه این اثر را تغییر دهند و شهرداری منطقه می‌تواند با حفظ هویت اثر، این مکان را به عنوان یک مرکز هویتی در منطقه سه مانند عمارت تاریخی «عین الدوله» در منطقه چهار تبدیل کند.
انتهای پیام
** عکس‌ها از مجموعه آرشیو عکس‌های ماهواره‌ای شهرداری تهران