حل ساده سوالات کنکور، سوالات امتحان نهایی را با ما تجربه کنید، چگونه در امتحانات پایان ترم خود قبول شویم، سوالات امتحانی تکراری‌اند، قبولی‌تان را تضمین می‌کنیم، این‌ها همه و همه این روزها در جای جای شهر، در تیزرهای تلویزیونی و خلاصه در هر جایی که پا بگذاری خواهی دید یا بالاجبار شنیده خواهد شد!
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه خلیج فارس، همزمان با شروع فصل امتحانات استفاده از کتاب‌های کمک درسی به «مشکل روز» دانش آموزان و خانواده‌های آنان تبدیل و کثرت آنها باعث سردرگمی و آشفتگی دانش‌آموزان می‌شود.
وجود کتاب‌های رنگارنگ کمک آموزشی در هر پایه درسی و ارائه روش‌های متعدد «حل المسائل» نیز مزید بر علت شده و سایه منابع «کمک آموزشی» را بر ذهن دانش‌آموزان سنگین کرده است. یکی از عمده‌ترین مواردی که همزمان علت و معلول به وجود آمدن فضای حاکم بر بازار کتاب‌های آموزشی است مسیر و الگوی سنتی آموزش است که اساس فرایند یاددهی و یادگیری را برای معلمین، اولیا و دانش‌آموزان دستخوش انحراف می‌کند.
در حالی که قیمت کتاب‌های دوره پایه ابتدایی حدود 20 هزار تومان است هزینه خرید کتاب‌های کمک آموزشی توصیه شده برخی معلمان این پایه حدود ۸۰ هزار تومان برآورد شده است.
یک فروشنده کتاب‌های آموزشی و کمک آموزشی در بندرعباس به خبرنگار ایسنا گفت: متاسفانه شرایط سختی برای انتخاب کتاب کمک درسی فراهم شده و خانواده‌ها را دچار مشکل کرده است و به نوعی وظیفه معلمان در امر تعلیم و تربیت را این نوع کتاب‌های آموزشی کم می‌کند.
وی ادامه داد: مجموع قیمت کتاب‌های کمک آموزشی دوره ابتدایی از ۵۰ هزار تا ۹۰ هزار تومان است و کتاب های کمک آموزشی برخی رشته های هنرستانی تا ۵۰۰ هزار تومان است و مواردی هم داشته ایم که در آغاز سال تحصیلی یک دوره مشخص را معلمان توصیه و در فصل امتحانات یک دوره دیگر را معرفی و واقعاً شرایط سختی را برای خانواده ها فراهم کرده اند و برخی از معلمان بر خرید کمک آموزشی ها تاکید ویژه ای دارند.
این فروشنده کتاب های کمک درسی، تصریح کرد: تجربه من نشان می دهد که کتاب های درسی متناسب با سطح فراگیری و نیاز دانش آموزان طراحی و تدوین می شود و دانش آموزان با سطح ذهنی متفاوت می توانند به خوبی از این کتاب ها استفاده کنند و معلمان نیز به دانش آموزان برای فراگیری مطلب کمک می کنند بنابراین هیچ نیازی به کتاب های تقویتی و کمک آموزشی نیست و این در حالی است که توصیه به خرید کتاب های کمک آموزشی از سوی معلمان بیانگر سطح پایین معلومات معلمان و پایین بودن سطح علمی کتاب های سیستم رسمی آموزش و پرورش است.
به بیان دیگر بسیاری از صاحبنظران ناهنجاری‌های حوزه کتاب‌های آموزشی را در ارتباط مستقیم با برنامه‌های کلان آموزشی کشور می‌دانند. در سال‌هایی که جمعیت جوان کشور رو به افزایش بود تحصیل هم به تنها راه برای بهبود آینده برای آنها تبدیل شد و زندگی نوجوانان و جوانان ما با محوریت تحصیلات دانشگاهی شکل گرفت. درست به همین دلیل و از آن زمان تا امروز چون پدر و مادرها هم این راه را تنها راه سعادت فرزندان خود می‌دانند، برای تأمین ملزومات آنها حتی اگر لازم باشد از سایر هزینه‌های زندگی خود کم می‌کنند تا بتوانند نیاز فرزندانشان را در این زمینه تأمین کنند. در این شرایط، وقتی که کلید انحصاری موفقیت در تحصیلات و مهارت‌آموزی هم فقط ورود به دانشگاه‌ها دانسته می‌شود، طبیعی به نظر می‌رسد که تقاضای بالایی برای کلیدهای موفقیت در کنکور وجود داشته باشد که همین مسئله بازار کتاب‌های کنکور و کلاس‌های کنکور را روزبه‌روز داغ‌تر کند.
یک دانش آموز پایه دبستان که کتاب کمک آموزشی را در دست دارد به ایسنا گفت: کتاب کمک آموزشی خوب است و جواب سوال های کتاب درسی را هم نوشته و «واژه آموزی» بیشتری هم دارد و در یادگرفتن کتاب درسی به ما کمک می کند و کار معلم را هم آسان می کند شاید معلمان به همین دلیل تاکید بر خرید کمک آموزشی دارند.
این دانش آموز که معتقد است کتاب کمک درسی دانش آموزان را از معلمان بی نیاز کرده است، خاطرنشان کرد: همه جواب های کتاب های درسی در کمک آموزشی وجود دارد و دانش آموز دیگر نیازی به معلم برای یاد گرفتن درس ندارد شاید برخی از معلمان برای آسان کردن کار خودشان دانش آموزان را تشویق به خرید این کتاب ها می کنند.
وی تصریح کرد: اگر کتاب های درسی را استادان دانشگاه تدوین کرده اند و از متدهای آموزشی نوین استفاده شده و طراحی آن نیز هدفمند و برنامه ریزی شده است چه دلیلی برای تدوین و انتشار کتاب های کمک درسی است؟
این دانش آموز کتاب های کمک آموزشی را کمک به تنبلی دانش آموزان دانست و عنوان کرد: این کتاب ها لقمه آماده شده ای را برای دانش آموزان تهیه می کند و قدرت تفکر و تحلیل را از دانش آموزان می گیرد و عملا برای دانش آموزان بدآموزی دارد اما نمی دانم چرا بعضی از معلمان یا مدارس تاکید بر خرید این نوع کمک آموزشی ها دارند. آیا وزارت آموزش و پرورش نباید بر روند این نوع کارها نظارت داشته باشد چرا باید چنین هزینه هایی بر خانواده ها تحمیل شود.
از طرفی رونق حوزه نشر حتی در حوزه نشر کتاب‌های کمک آموزشی، اقتصاد نشر را به حرکت فعال‌تری وا می‌دارد و مورد استقبال صنعت نشر قرار می‌گیرد، صرفنظر از اینکه چه محتوایی ارائه می‌کنند. پرداخت ناکافی کتاب‌های درسی به موضوعات، نگارش نامناسب کتاب‌های درسی و تفاوت سطح کتاب درسی و کنکور از جمله مهم‌ترین دلایل رونق بازار کتاب‌های آموزشی هستند.
ولی یک دانش آموز دبیرستانی به ایسنا گفت: متاسفانه برخی معلمان دانش آموزان را به تهیه کتاب های کمک آموزشی ترغیب می کنند و با این توصیه ها شرایط سختی برای دانش آموزان و خانواده هایشان به وجود می آورند.
وی اظهار کرد: حتی برای کلاس های اول ، دوم و سوم ابتدایی هم کتاب کمک آموزشی و آن هم در چندین نوع تدوین و چاپ شده و در کتاب فروشی ها وجود دارد، معنایش این است که کتاب های درسی کیفیت لازم را ندارند و باید با کمک آموزشی ها تقویت شوند تا قابل استفاده باشد. برخی از معلمان با این کارها کیفیت کتاب های درسی را زیر سوال می برند.
این ولی دانش آموز افزود: سطح علمی دانش آموزان در سال های اخیر رشد کرده و دلیل آن پربار شدن کتاب های درسی است زیرا دانش آموزان را به تلاش بیشتر وادار می کند اما کتاب های کمک آموزشی مثل آمپول تقویتی دانش آموزان را از تلاش بیشتر بی نیاز می کند و عملا سطح فراگیری را کاهش می دهد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: به هر حال چند سالی است که متاسفانه خرید منابع کمک آموزشی به شدت در دستور کار مدارس و معلمان قرار گرفته است و این روند هزینه های سنگینی را بر خانواده ها تحمیل می کند و از سوی دیگر معلمان با این کمک درسی ها به وظایف خود عمل نخواهند کرد و کلاس ها برای دانش آموزان بار علمی مناسبی را نخواهد داشت.
کمک آموزشی اصلاً تعبیر درستی نیست. غلط مصطلح است. این کتاب‌ها آموزشی هستند. کتاب درسی عمود و محور آموزش رسمی است. کتاب‌های دیگر به تفهیم و تعمیق مفاهیم کتاب‌های درسی از طریق ساده‌سازی یا وسعت دهی بیشتر کمک می‌کنند. بعضی از این کتاب‌ها هم کمک درسی هستند. فرقشان هم این است که کمک درسی‌ها دقیقاً در چارچوب کتاب درسی هستند و فقط به آموزش مفاهیم کتاب درسی کمک می‌کنند؛ اما کتاب آموزشی ممکن است دایره وسیع‌تری را در‌بر بگیرد. به طور کلی به همه کتاب‌های دیگری که در خدمت کتاب درسی هستند تا مفاهیم آن را توسعه دهند یا عمیق‌تر و ساده‌تر کنند کتاب آموزشی می‌گوییم.
یک دبیر دبیرستان بر این باور است که کتاب های کمک آموزشی موجب دشواری کار معلم ها شده و این کتاب ها دانش آموزان را نیز دچار مشکل کرده است.
وی به ایسنا گفت: دبیران کتاب های آموزشی روش تدریس کتاب های درسی را از آموزش و پرورش دریافت می کنند و براساس خط سیر روش تدریس اقدام به آموزش و تدریس کتاب های درسی می کنند اما ورود کتاب های آموزشی به جریان آموزش کلاسیک موجب شده دبیران ناچار به یافتن منابع درسی در حوزه تخصصی خود شده و عملا دبیران در شیوه تدریس دچار سردرگمی شوند.
این معلم اظهار کرد: از سوی دیگر دانش آموزان با یافتن مسائل جدید در کتاب های کمک درسی و پرسیدن آن از دبیران به دام «تنوع منابع درسی» می افتند و از جریان رسمی خط سیر دانش آموزی خارج می شوند و عملا به حواشی کشیده می شوند پس در شرایطی که دانش آموز نیاز به تمرکز روی درس های کتاب های آموزشی دارد؛ این کتاب ها موجب می شود که دانش آموزان در پی یافتن جواب های سوالات کتاب های کمک آموزشی از معلمان باشند و کار را برای خود و دبیران مشکل کنند.
این دبیر باسابقه افزود: بدون این که بخواهم قضاوتی درباره کیفیت آموزشی این کتاب ها داشته باشم، به خوبی فهمیده ام که دانش آموزان در استفاده از این کتاب ها دچار مشکل شده اند زیرا در هر درس ، مثلا فیزیک، ۳جلد کتاب فرمول های فیزیک، مسائل فیزیک و راهنمای حل المسائل فیزیک در بازار وجود دارد و دقیقا زمانی که دانش آموز باید خود را برای امتحان کنکور آماده کند و در کنکور نیز فقط از منابع درسی(کتب درسی رسمی) طرح سوال می شود دچار اختلالات آموزشی می شود.
یک دبیر ادبیات فارسی با انتقاد از رواج کتاب های کمک آموزشی به ایسنا گفت: کتاب های درسی در آموزش و پرورش براساس اصول آموزشی، روان شناسی تعلیم و تربیت، روان شناسی فراگیری دانش آموز، سطح آموزشی دبیرستان ها و امکانات آموزش و پرورش طراحی شده و برای تالیف هر کتاب حداقل از ۱۰ استاد دانشگاه و مدرس سطوح عالی آموزشی استفاده می شود در نتیجه خروجی همفکری استادان دانشگاه، تولد کتاب متناسب با سطح تربیتی و ذهنی دانش آموزان است و در عمل دانش آموزان با کتاب های دبیرستانی بیشتر خو می گیرند و نیازهای علمی خود را در کتاب های رسمی آموزش و پرورش دریافت می کنند لذا من براین باورم که کمک آموزشی ها موجب ایجاد ذهنیت منفی در روند آموزش دانش آموزان می شود و در مجموع اثر منفی بر روند آموزش بر جای می گذارد.
این دبیر کتاب های کمک آموزشی را کتاب های زنگ تفریح دانست و عنوان کرد: این کتاب ها تنها برای استفاده در زنگ تفریح مناسب است و دانش آموزان باید دانش خود و معلومات دریافت شده در کلاس را با معلومات این کتاب ها مقایسه کرده و این کتاب ها را در حاشیه کتاب های درسی خود مطالعه کنند و بهترین وقت مطالعه این کتاب ها زنگ تفریح است نه ساعات رسمی درسی!
برخی از کارشناسان بر این باورند که تعداد محدودی از ناشرانی که بین دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان اسم در کرده‌اند و کتاب‌هایشان در کتابنامه آموزش و پرورش معرفی می‌شوند، ناشر آنها خرج سه تا از مدارس فلان منطقه آموزش و پرورش یا هزینه بازسازی برخی مدارس را می‌دهند و در تبلیغات خود از ساخت مدارس یا تحصیل رایگان برای برخی دانش آموزان استفاده می کنند.
مرتضی خلخالی، مؤلف کتب آموزشی و متخصص حوزه برنامه ریزی کتب درسی به خبرنگار ایسنا گفت: 20 سال پیش بیشتر ناشران کتاب‌های مفهومی چاپ می کردند و دانش آموزان به دنبال فهم مطالب بودند اما در حال حاضر این گونه کتاب ها فروش نمی رود و بیشتر کتاب‌ها درباره کنکور و مرور درس است و این نشان می دهد در کشور در این زمینه روند نزولی است.
وی کنکور و اشکال در برنامه‌ریزی درسی و کتاب‌های درسی را از جمله علل استقبال از کتب کمک آموزشی بیان کرد و بااشاره به تجربه انگلستان برای حل این مشکل، گفت: در گذشته انگلستان هم همین مشکل را داشت و مطالبی که ناشران چاپ می کردند براساس تست بود اما در زمان تاچر، با این رویکرد که " نظام سنجش خدمتگزار ملت است نه ارباب آن" این مشکل در آموزش و پرورش برطرف و نظام تستی و چهارگزینه‌ای کمرنگ و حذف شد. در ایران هم نظام آموزشی گرفتار سنجش است. نظام سنجش ما به وسیله نظریات یادگیری و رشد عمل نمی کند.
خلخالی با تاکید بر اینکه این نظام سنجش و این شیوه درس خواندن بچه‌ها را از زندگی اجتماعی دور می کند اظهار کرد: الان 20 سال است که در برنامه دانشگاه ها درباره سنجش و تست چندگزینه ای بحث می‌شود زیرا تست چهارگزینه ای توانایی پاسخگویی به اهداف نظام آموزشی و ارزیابی رشد و توانایی داوطلبان را ندارد. تست چهارگزینه‌ای چگونه می تواند صلاحیت فردی برای ارتقا به مقطع ارشد و دکتری را بسنجد.
به هر حال واقعیت این است که در میان کارشناسان آموزشی رضایت حداکثری از کتاب های کمک درسی ایجاد نشده و دانش آموزان نیز نظر مثبتی به این کتاب ها ندارند.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی چندی پیش در گفت و گو با خبرنگار ایسنا درباره وضعیت تولید و توزیع کتاب‌های کمک آموزشی اظهار کرد: متاسفانه بازار ناهنجاری در این زمینه در کشور وجود دارد که در واقع به آموزش و پرورش هم ارتباطی ندارد. همانگونه که با پدیده فروش پایان‌نامه در آموزش عالی روبرو هستیم.
حجت‌الاسلام محی‌الدین بهرام محمدیان افزود: در واقع کتب کمک آموزشی و کنکور به تجارت و آفت علمی تبدیل شده است و باید جلوی آن گرفته شود. تب کنکور فشارهایی را ایجاد می‌کند و کتاب‌های کمک آموزشی زیادی برای دوره متوسطه تولید می‌شود که بیشتر جنبه آموزش تست زنی دارند و بار علمی خاصی به دانش‌آموز اضافه نمی‌کنند.
وی با اشاره به اینکه متاسفانه این مسئله در دوره‌های اخیر به ابتدایی نیز سرایت کرده است گفت: آزمون‌های ورودی مدارس ویژه چون سمپاد و نمونه دولتی باعث رونق این کتب کمک آموزشی شده است. از سوی دیگر خانواده‌ها فرصت لازم را برای کمک به فرزندان خود ندارند و در این زمینه آموزش‌های لازم را ندیده‌اند، به همین دلیل از این کتاب‌های تستی کمک می‌گیرند.
محمدیان با بیان اینکه یکی از راهکارهای ما برای جلوگیری از این مسئله این بود که از چند سال پیش جشنواره سامان بخشی کتب آموزشی را راه‌اندازی کنیم اظهار کرد: مشوق‌هایی را در نظر گرفتیم تا هر ناشری کتاب آموزشی و کمک‌آموزشی برای آموزش و پرورش تولید کرده آنرا ارائه و ما نیز کتاب‌های خوب را شناسایی ومعرفی کنیم که این طرح تا حدودی موفقیت آمیز بود و توانست شرایط فعلی را تعدیل کند، اما اکنون دریافتیم که باید به این مسئله جدی‌تر ورود پیدا می‌کردیم.
به گزارش ایسنا، وزارت آموزش و پرورش استفاده از این کتاب ها را به شرط همگرایی این کتاب ها با اهداف آموزشی وزارت آموزش و پرورش می داند و اولیا نیز استفاده از این کتاب را عامل پیشرفت دانش آموزان نمی دانند. در مجموع این کتاب ها نمره قابل قبولی از جامعه دانش آموزی دریافت نکرده است و باید بر این موضوع اذعان داشت که باید مرجعیت علمی معلم را تثبیت کنیم به عبارتی باید شرایطی فراهم کنیم که حرف معلم برای دانش‌آموز مستند، درست و قابل اتکا و انجام باشد. یعنی مرجع علمی دانش‌آموز معلم باشد!
تهیه و تنظیم از خبرنگار ایسنا منطقه خلیج فارس، امیرحسین طالبی
خبرگزاری ایسنا
خبرنگار: 04
انتهای پیام