این روزها نام چاه و حفاری آن بیشتر از هر چیزی اذهان را به سمت چاهی که به "انبار مهمات" رسید معطوف می‌کند، یک چاه در میان هزاران حلقه چاه در کشور موجب شد تا بار دیگر بحث چاه‌های غیرمجاز و ثبت‌ نشده بر سرزبان‌ها بیفتد، چاه‌هایی که گرچه قدرت تخریب انفجاری ندارند، اما همواره آبستن حادثه ای ناگوار برای شهروندان هستند.

به گزارش خبرنگار «حوادث» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، سال گذشته چاه‌ها بستر وقوع 280 مورد حادثه در پایتخت بودند، حوادثی که منجر به مصدومیت 72 تن و مرگ 26 نفر، که اغلبشان کارگران ساختمانی یا مقنی بوده‌اند شده است و این یعنی زنگ خطر حوادث چاه در پایتخت مدت‌هاست که به صدا درآمده و باید گوش شنوایی برای آن یافت، به این آمار اگر حوادثی که به دستگاه‌های امدادی گزارش نشده را نیز بیفزایم به عدد وقوع روزانه بیش از یک حادثه مرتبط با چاه در پایتخت خواهیم رسید. اوضاعی که در سایر شهرها نیز تفاوت چندانی ندارد و حتی در دور افتاده‌ترین مناطق کشور نیز چاه‌هایی هستند که جان می‌گیرند!

فصول گرما ، میزبان بیشترین حوادث چاه

آتش نشانی تهران به عنوان سازمانی که امدادگران آن دراغلب حوادث چاه حضور داشته‌اند اطلاعات بیشتری از این وقایع دارد و آنطور جلال ملکی سخنگوی این سازمان به ایسنا گفته است: شمار حوادث چاه در تابستان و فصول گرم به مراتب بیشتر از دیگر ایام سال است.

او پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی و افزایش ساخت و سازهای ساختمانی را به عنوان دو عامل مهم در افزایش شمار حوادث چاه در تابستان اعلام کرد و افزود: پایین‌رفتن سطح آب‌های زیر زمینی فرصت خوبی را برای ترمیم چاه‌های قدیمی و حفر چاه‌های حدید فراهم می‌کند و به همین دلیل نیز آمار حوادث چاه در تابستان افزایش می‌یابد ، از سوی دیگر در این فصل ساخت و سازهای ساختمانی نیز بیشتر می‌شود و همانطور که می‌دانید در هر کارگاه ساختمانی یک چاه برای جمع‌اوری آب‌های سطحی در پروزه و یک چاه فاضلاب هم حفر می‌شود که این عامل نیز دلیل دیگری برای افزایش حوادث چاه در این فصل است.

سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران با بیان اینکه چاه‌ها عمدتا به دو دسته چاه‌های آب و چاه‌های فاضلاب تقسیم می‌شوند، گفت: متاسفانه آمار دقیقی از شمار چاه‌های تهران در دست نیست و به نظرم در سطح کشور نیز آماری از تعداد چاه‌ها وجود ندارد چرا که متاسفانه برخی بدون اخذ مجوز‌های لازم اقدام به حفر چاه در حیاط منزل ، باغ یا زمین‌کشاورزیشان می کنند و به خیال خود زرنگی کرده‌اند در حالیکه مدتی بعد همین چاه ممکن است بلای جان خود یا نزدیکانشان شود، از سوی دیگر بی اطلاعی از حفر این چاه‌ها سبب می شود که پس از فروش ملک و تغییر مالک اطلاع درستی از مخاطرات و عوارض آن زمین وجود نداشته باشد.

ملکی ادامه می دهد: یکی از شایع‌ترین حوادث چاه نیز مربوط به چاه‌هایی است که شناسایی نشده و مخفی مانده‌اند اما هنگام پروژه ساختمانی و ... خود را بروز می‌دهد.

این نیروی عملیاتی آتش‌نشانی و فرمانده سابق ایستگاه 9 آتش نشانی تهران سقوط مصالح بر سر کارگران ، تخریب دیواره چاه ، گاز گرفتگی و سقوط به عمق چاه را از دیگر علل شایع در بروز حوادث مربوط به چاه اعلام کرد و افزود: حفر چاه کاری تخصصی است و به نظر باید صنفی برای نظارت بر مقنیان و اعطای مجوزهای لازم کار به آنان ایجاد شود تا کار حفر چاه به هر کسی سپرده نشود ، متاسفانه در عملیات‌های مختلف گاهی جانباختگان یا مصدومان چاه جوانان کم سن و سال بوده اند.

به گفته وی ریزش طوقه چاه به دلیل مرور زمان و یا نشت آب از سطوح بالایی زمین ، عدم رعایت نکات فنی توسط مقنیان به هنگام حفرچاه، سستی خاک وعدم تثبیت دیواره های چاه ، گاز دار شدن چاه و ضعف در سامانه تهویه چاه و عدم بازدیدهای دوره ای ازشرایط فیزیکی چاه از دیگر عوامل بروز حوادث چاه محسوب می‌شوند.

آمار قنات‌ها را داریم

دکتر احمد صادقی ، رییس سازمان مدیریت بحران شهر تهران نیز درباره حوادث چاه در تهران به ایسنا می گوید: در شهر تهران سعی ما بر این بوده که آمار و اطلاعات دقیقی از قنات‌ها و موقعیت آنها داشته باشیم و تا به حال اطلاعات نسبتا کاملی نیز از وضعیت قنات‌ها در سطح پایتخت را جمع آوری کرده‌ایم ، اما در مورد چاه‌ها متاسفانه باید بگویم که یکسری از چاه‌ها ناشناخته هستند و مشکل ما نیز در همین بخش است ، ببینید اگر زلزله‌ای در تهران رخ دهد و این چاه‌ها ریزش کنند ممکن است مشکلات زیادی به وجود بیاید ، از سوی دیگر چاه‌های ناشناخته پس از مرور زمان ممکن است دچار ریزش شوند و ایمنی و سلامت شهروندان را به مخاطره بیندازد.

او اضافه کرد: درخصوص چاه‌های آب به نسبت آماری در دست داریم اما وضعیت در چاه‌های فاضلاب به مراتب بدتر است و هنوز چاه‌های ناشناخته بسیاری در تهران وجود دارد.

پتانسیل بالای حادثه در چاه‌های قدیمی

مرتضی اکبرپور ، معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران کشور نیز با بیان اینکه سازمان مدیریت بحران عمدتا در حوزه حوادث طبیعی فعالیت می‌کند، گفت: اما ممکن است چاه‌ها و جود آنها سبب افزایش خسارت در حوادث طبیعی شود و از این رو باید دستگاه‌های امدادی و خدماتی نسبت به شناخت این اماکن اقدام کنند.

اکبرپور با بیان اینکه از سالها قبل تاکنون هزاران حلقه چاه با سلیقه‌های مختلف درگوشه و کنار کشور حفاری شده است ، گفت: این چاه ها با گذشت زمان دچار فرسودگی می شوندو از همین رو اغلب این چاه ها همواره دارای پتانسیل وقوع حادثه ای ناگوار برای شهروندان هستند،در حقیقت می‌توانم به عنوان فردی که مدت‌ها در حوزه ایمنی و کاهش خطرپذیری فعالیت کرده‌ام به شما بگویم که خطرات ناشی از ریزش چاه، زمانی مشخص می‌شود که فردی از ساکنان ساختمان ها با ریزش ناگهانی دهانه چاه مواجه شده و به عمق آن سقوط کرده و در زیر خروارها خاک و سنگ مدفون شود.

داوود براتی ، معاون سابق آتش نشانی تهران و کارشناس ایمنی نیز با تاکید بر ضرورت شناسایی چنین‌چاه‌هایی به ایسنا می‌گوید: تا زمانی که حفر غیر اصولی و بعضا مخفیانه چاه ها ادامه داشته و هیچ جایگزینی هم برای آن یا روشی برای نظارت درنظر گرفته نشود، بروز حوادث مربوط به چاه همچنان استمرار خواهد داشت.

جای خالی قوانین برای نظارت بر چاه‌ها

او با تاکید براینکه کاهش حوادث چاه مستلزم تصویب قوانین مورد نیاز از سوی مسئولان کشوری و شهری است ، گفت: مهندسان ناظر می توانند نقش قابل توجهی در کاهش‌ آمار حوادث چاه در پروژهای ساختمانی داشته باشند، چرا که آنان علاوه بر اینکه می‌توانند صلاحیت کارگران را تایید یا رد کنند این امکان را دارند که امکانات مورد نیاز برای ایمنی مقنیان را نیز فراهم کنند.

چاه‌های فاضلاب دارای بیشترین آمار حوادث

مهندس محمود قدیری، معاون پیشگیری سازمان آتش نشانی تهران با بیان اینکه معمولا چاه های فاضلاب از فراوانی و پتانسیل بیشتری برای بروز حوادث چاه برخوردارند ، گفت: اصولا برای حفرچاه فاضلاب نیازی به گرفتن مجوز نیست ولی برای چاه های آب حتما باید اجازه حفر چاه از سازمان آب دریافت شود و به همیت دلیل است که متاسفانه اطلاعات کاملی از تعداد و وضعیت ایمنی چاه‌های فاضلاب در دست نیست.

قدیری با بیان اینکه بر اساس اطلاعات من هیچ سازمان و نهادی برفعالیت کارگران و مقنیان نظارت ندارد ، خاطرنشان کرد: سازمان آتش نشانی تهران در این حوزه مسئولیت مستقیم ندارد ، اما تمام سعی مان را کرده‌ایم که در حوزه چاه‌ها به مردم اطلاع‌رسانی مناسبی داشته باشیم وبه همین دلیل با برگزاری کلاس‌های آموزشی و توزیع بروشور و ... سعی کرده‌ایم کارگران مقنی را نسبت به خطراتی که جان آنها را تهدید می‌کند، آشنا کنیم. از سوی دیگر کارشناسان سازمان را موظف به بازدید از پروژه های حفرچاه که در معرض دید قرار دارند کرده‌ایم و گرچه آنان به لحاظ قانونی ملزم به انجام این کار نیستند اما از آنان خواسته ایم که برای ارتقاء سطح ایمنی شهروندان حتما این کار را انجام دهند ، البته توجه داشته باشید که برخی دیگر از چاه‌ها به شکل مخفیانه حفر می‌شوند.

به گفته معاون سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران ، این سازمان با سازمان نظام مهندسی نیز مکاتباتی داشته تا این سازمان نظارت دقیقی براجرای پروژه های حفر چاه داشته باشد.

به گفته قدیری توزیع حوادث چاه در مناطق گوناگون پایتخت به جز مناطق جدید مانند مناطق 21 و 22 که از تعداد کمتری برخوردار است به صورت یکنواخت بوده و مناطق قدیمی و با سطح آب زیرزمینی بالا از تفاوت اندکی بیشتر نسبت به سایر مناطق برخوردار است.

انسداد چاه‌های غیرمجاز، ایمن یا غیرایمن؟

چاه‌های غیرمجاز البته پیامد دیگری هم دارند و آن کاهش سطح آب‌های زیرزمینی که پرداختن به آن مجالی دیگر می‌طلبد اما در این راستا وزارت نیرو تصمیم به انسداد چاه های غیر مجاز برابر حکم قضایی گرفته و آنطور که ستار محمودی ، قائم مقام این وزارتخانه اعلام کرده روند انسداد این چاه‌ها هیچگاه متوقف نخواهد شد.

قائم مقام وزیر نیرو در حالی از انسداد چاه‌های آب خبر داده که معلوم نیست آیا در انجام این انسداد اصول ایمنی نیز رعایت می‌شود یا تنها از ادامه بهره‌برداری از آن جلوگیری می‌شود، اما آنطور که وی اعلام کرده هنوز بیش از 100 هزار حلقه چاه غیرمجاز و ثبت نام نشده آب وجود دارد که وزارت نیرو مصمم به انسداد آنهاست . در این بین همچنان آمار دقیقی از تعداد چاه‌های فاضلاب و نیز دیگر چاه‌های آب که به شکل مخفیانه حفر شده‌اند وجود ندارد.

به گزارش ایسنا، ایمنی چاه‌ها خلاء بزرگی در زندگی شهری به حساب می‌آید و گرچه ممکن است کسی توجه چندانی به آن نداشته باشد اما فراموش کردن ساماندهی و رسیدگی به آن خطری دائمی را در بیخ گوش شهروندان زنده نگه‌ می‌دارد.

تهیه و تنظیم: مهدی بابایی

انتهای پیام