با انتشار نظرسنجی سازمان سینمایی درباره فیلم‌های مشکل‌دار و به قولی توقیفی که براساس آن، فیلم پرحاشیه «آشغالهای دوست داشتنی» محسن امیریوسفی رتبه عالی را دارد، این پرسش به‌وجود آمده است که سرانجام این فیلم با توجه به هدف از پیش تعیین شده این سازمان برای گرفتن نظرسنجی‌ها، مجوز اکران می‌گیرد؟!
به گزارش خبرنگار سینمایی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، سازمان سینمایی از ابتدای ریاست حجت‌الله ایوبی در دولت تدبیر و امید، فشارهای زیادی را برای تعیین تکلیف فیلم‌هایی که با مشکلاتی در اکران روبرو هستند، تحمل کرده است.
بسیاری معتقدند که در این شرایط، انتشار نتیجه «نظرسنجی از مخاطبان خاص» درباره این فیلم‌ها، به نوعی اظهارنظر غیررسمی وزارت ارشاد درباره آن‌هاست.
از روزهای نخست شروع به کار حجت‌الله ایوبی و مدیرانش در سازمان سینمایی، خیلی‌ها منتظر بودند تا موضع او درباره فیلم‌هایی که با مشکلاتی مواجه شده‌اند را بدانند.
پس از چندماه، وزارت ارشاد چندین و چند فیلم را در سالن سینمایی‌اش برای خبرنگاران و منتقدان به نمایش گذاشت تا برایند نظر آنها را بسنجد.
از همان ابتدای نمایش فیلم‌ها، گمانه‌زنی‌هایی درباره علت این‌کار دهان به دهان در میان سینمایی‌ها می‌چرخید و بودند برخی که نمایش فیلم‌های توقیفی برای منتقدان و اصحاب رسانه را، راه فراری برای مدیران جدید سازمان سینمایی ارزیابی می‌کردند؛ مدیرانی که با شعار اعتدال سکان سازمانی را برعهده گرفته بودند که نه آنقدر قدرت داشت از مجوزهایش دفاع کند و نه آنقدر از خود عُرضه نشان داده بود که در مقابل پرقدرتان کم‌تعداد بایستد.
در چنین وضعیتی طبیعی بود که جمعی معتقد باشند که سازمان سینمایی از طریق نمایش فیلم‌ها، می‌خواهد نمایش یا عدم نمایش عمومی تعدادی از آنها را به گردن خبرنگاران و منتقدان بیاندازد.
البته نباید ناگفته بماند که حتی با این توجیه هم شاید بتوان بخشی از عملکرد مدیران جدید سازمان سینمایی را منطقی دانست. چون آنها میراث‌دار سازمان عریض و طویلی بودند که مدیران بخش نظارت و ارزشیابی آن، هر یک به نوعی با اکثر سینماگران دچار مشکل شده بودند و دیگر کار از تصمیم‌گیری سلیقه‌ای هم فراتر رفته بود.
در چنین شرایطی و با حجم فیلم‌هایی که از سوی مدیران قبلی بایکوت شده بودند، خیلی‌ها انتظار داشتند مدیران جدید که تحت لوای شعار اعتدال پا به عرصه سیاسی گذاشته‌اند، مشکلات بی‌دلیل بعضی از فیلم‌ها را حل کنند اما در سوی مقابل منتقدان سیاسی شکست‌خورده در انتخابات 92، پس از یکی دو ماه، «فرهنگ» و «هنر» را محور انتقادات خود به دولت حسن روحانی قرار داده و فشارهای عجیب و غریبی را در این حوزه وارد کردند.
در عین حال ذکر این نکته هم ضروری است که بعضی از آنها که همیشه منتقدند، گاهی مطالبی را درباره فیلم‌ها منتشر می‌کردند که چون فیلم هنوز دیده نشده بود، کسی نمی‌توانست نظری در تایید یا رد مطلب‌شان بدهد؛ گویی که گاهی این گزارش‌ها تنها براساس شنیده‌ها و گمانه‌زنی‌ها نوشته و باعث ایجاد مشکلاتی عجیب برای گرفتن پروانه نمایش فیلم‌ها می‌شد (مانند آنچه برای «رستاخیز» اتفاق افتاد).
در چنین شرایطی طبیعتا وقتی جمعی از منتقدان و اصحاب رسانه فیلم را دیده باشند، فضا برای آنها که نان‌شان در گل‌آلودکردن آب است، تنگ و تنگ‌تر می‌شود.
در چنین شرایطی، فیلم‌های پر حرف و حدیث برای جمعی از سینمایی‌ها به نمایش گذاشته شد و پس از فیلم هم برگه‌های نظرسنجی‌ای میان آنها توزیع شد که هم بعضی از سوالات آن تعجب برانگیز بود و هم شائبه اینکه سازمان سینمایی می‌خواهد برای تصمیمش آتی‌اش درباره فیلم‌ها شریک بتراشد را بیشتر می‌کرد.
ضمن آنکه این نوع نمایش فیلم‌ها برای اصحاب رسانه و منتقدان، موجب اعتراض افرادی مانند کمال تبریزی، محسن امیریوسفی در مقطع نمایش نسبت به کیفیت نسخه نمایش و علی احمدزاده پس از انتشار نظرسنجی هم شد.
حال و پس از چند ماه، سازمان سینمایی نتایج این نظرسنجی را منتشر کرده است. شاید بی‌راه نباشد که بخواهیم برایند نتایج این نظرسنجی را همان نظرات مدیران درباره فیلم‌ها بدانیم.
به هر حال در این نظرسنجی فیلمی که بیشترین حاشیه‌ها را چه در مقطع جشنواره‌ی فیلم فجر و چه ماهها قبل و بعد از برگزاری جشنواره داشت، یعنی «آشغالهای دوست داشتنی» محسن امیریوسفی در رتبه نخست قرار گرفته است. فیلمی با کیفیت (عالی)، حساسیت کم و فروش خوب معرفی شده است. حال به نظر می‌رسد مدیران سینمایی و شخص حجت‌الله ایوبی اگر بخواهد به وعده از پیش تعیین شده خود در نمایش این فیلم‌ها برای تسریع در روند اکران عمومی آنها عملی کند، باید این فیلم را بدون ترس از فشار برخی گروه‌ها اکران کند.
خصوصا اینکه گروهی از سینماگران در اظهارنظرهایشان بر اکران این فیلم در جهت آشتی ملی صحه گذاشتند.
پیش از مطالعه این جدول که خلاصه‌ی مختصر و مفیدی از 276 صفحه گزارش است، باید به چند نکته توجه کرد:
×× سازمان سینمایی در این گزارش‌ها، درصد «عالی»، «خوب»، «متوسط»، «ضعیف» و «خیلی ضعیف» را برای اکثر سوالات درنظر گرفته است اما خبرنگار ایسنا، پاسخی که درصد فراوانی بیشتری داشته را در جدول ذیل قرار داده است.
×× رنگ سبز به معنای پاسخ مثبت به سوال، زنگ زرد به معنای پاسخ «متوسط» به سوال و رنگ قرمز به معنای پاسخ منفی به سوال است. به عنوان مثال رنگ قرمز در سوال «ساختار» به معنای ساختار ضعیف فیلم است و در سوال «بودن در چارچوب دینی و سنتی» بدین معناست که فیلم چندان در این چارچوب قرار نمی‌گیرد.
×× درصد‌های نوشته شده روبروی رنگ‌ها، میزان فراوانی آنها را نشان می‌دهد. طبیعتا هرچه درصد فراوانی رنگ سبز برای یک پرسش بیشتر باشد، بهتر و هرچه کمتر باشد بدین معناست که پاسخ‌ها «عالی» یا «خوب» به آن سوال، کم بوده است اما باز هم از متوسط بیشتر است. به همین صورت هرچه درصد فراوانی رنگ قرمز در یک سوال بیشتر باشد، نشانه این است که مخاطبان این نظرسنجی با پاسخ‌های «ضعیف» و «خیلی ضعیف» زیادی به سوال پاسخ داده‌اند. همچنین درصد فراوانی رنگ زرد که مربوط به گزینه «متوسط» است، نشان می‌دهد که چند درصد از مخاطبان نتوانسته‌اند گزینه‌های مثبت یا منفی را برای پاسخ به پرسش انتخاب کنند.
×× در بخش فراوانی حاضران، «خ» به معنای خبرنگار، «ف» به معنای فعالان فرهنگی، «س» به معنای سینماگر و «م» به معنای منتقد است.
×× جمع‌بندی کلی و تمامی پاسخ‌های مثبت، منفی و یا متوسط کاملا از روی گزارش‌های نظرسنجی سازمان سینمایی نوشته شده است.
نتایج نظرسنجی سازمان سینمایی درباره 12 فیلم را به طور خیلی خلاصه مرور می‌کنیم:
| نام فیلم | شرکت‌کنندگان | ارزیابی فیلم | ساختار | کیفیت هنری | بودن در چارچوب دینی و سنتی | حساسیت‌برانگیزی سیاسی | ایجاد نشاط اجتماعی | ایجاد دلسردی | تاثیر روی کودکان | تاثیر روی جوانان | استقبال در اکران | جمع‌بندی |
| صدسال به این سال‌ها | 80 نفر(42درصد خ، 19درصد سینماگر، 17درصد م) | ×× (65 درصد) | ×× (60 درصد) | ××(64 درصد) | ×× (60درصد) | ×× (70درصد) | ×× (55 درصد) | ×× (73 درصد) | ×× (71 درصد) | ×× (76 درصد) | ××(75 درصد) | حساسیت کم و فروش بالا |
| آشغالهای دوست‌داشتنی | 81نفر(37درصد خ، 23درصد م، 15درصد س) | ××(81درصد) | ××(73درصد) | ××(83درصد) | ××(65درصد) | ××(70درصد) | ××(61درصد) | ××(84درصد) | ××(83درصد) | ××(84درصد) | ××(80درصد) | با کیفیت، حساسیت اندک و فروش خوب |
| بلوک 9 خروجی 2 | 46نفر(26درصد خ، 24درصد م، 22درصد س) | ××(48درصد) | ××(44 درصد) | ××(40درصد) | ××(50درصد) | ××(96درصد) | ××(96درصد) | ××(61درصد) | ××(59درصد) | ××(74درصد) | ××(55درصد) | فیلمی متوسط، حساسیت کم و فروش نسبی |
| گس | 64نفر(58درصد خ، 14درصد ف، 11درصد م) | ××(43درصد) | ××(46درصد) | ××(50درصد) | ××(61درصد) | ××(86درصد) | ××(90درصد) | ××(61درصد) | ××(60درصد) | ××(55درصد) | ××(63درصد) | فیلمی متوسط، با حساسیت مضمونی و فروش کم |
| این یک رویایست | 50نفر(34درصد خ، 34درصد م، 14 ف) | ××(40درصد) | ××(48درصد) | ××(42درصد) | ××(52درصد) | ××(96درصد) | ××(78درصد) | ××(60درصد) | ××(40درصد) | ××(58درصد) | ×× (60درصد) | متوسط، حساسیت کم، فروش پایین |
| خرس | 23نفر(31درصد خ، 22درصد س، 18درصد م) | ××(44درصد) | ××(48درصد) | ××(44درصد) | ××(66درصد) | ××(61درصد) | ××(87درصد) | ××(57درصد) | ××(74درصد) | ××(61درصد) | ××(83درصد) | کیفیت متوسط، حساسیت برانگیز و فروش اندک |
| ماهی و گربه | 44نفر(30درصد خ، 28درصد م، 12درصد س) | ××(57درصد) | ××(69درصد) | ××(82درصد) | ×× (45درصد) | ××(94درصد) | ××(62درصد) | ××(69درصد) | ××(57درصد) | ××(75درصد) | ××(60درصد) | ساختار و کیفیت خوب و حساسیت کم |
| مهمونی کامی | 38نفر(36درصد خ، 18درصد ف، 16درصد م) | ××(66درصد) | ××(58درصد) | ××(69درصد) | ××(74درصد) | ××(74درصد) | ××(77درصد) | ××(45درصد) | ×× (52درصد) | ××(45درصد) | ××(69درصد) | ضعیف، حساسیت مضمونی، فروش کم |
| نقش نگار | 59نفر(30درصد خ، 30درصد م، 17درصد س) | ××(53درصد) | ××(51درصد) | ××(43درصد) | ××(50درصد) | ××(91درصد) | ××(72درصد) | ××(70درصد) | ××(67درصد) | ××(65درصد) | ××(65درصد) | کیفیت متوسط، حداقل حساسیت، فروش کم |
| پاداش | 65نفر(68درصد خ، 10درصد ف، 8درصد س) | ××(45درصد) | ××(30درصد) | ××(31درصد) | ××(52درصد) | ××(62درصد) | ××(65درصد) | ××(70درصد) | ××(60درصد) | ××(68درصد) | ××(76درصد) | متوسط، سرگرم‌کننده و پرحاشیه |
| پریناز | 57نفر(32درصد خ، 16درصد س، 16درصد ف) | ××(35درصد) | ××(33درصد) | ××(35درصد) | ××(48درصد) | ××(70درصد) | ××(79درصد) | ××(56درصد) | ××(50درصد) | ××(60درصد) | ××(60درصد) | متوسط، حساسیت مضمونی، فروش کم |
| سپید و سیاه | 25نفر(28درصد خ، 28درصد م، 16درصد س) | ××(64درصد) | ××(56درصد) | ××(72درصد) | ××(88درصد) | ××(84درصد) | ××(100درصد) | ××(60درصد) | ××(52درصد) | ××(52درصد) | ××(84درصد) | فیلمی ضعیف با حساسیت‌های زیاد |
گزارش از سیدمحمد صادق لواسانی خبرنگار ایسنا
انتهای پیام