مصرف آب در بخش کشاورزی ایران 22 درصد بیشتر از متوسط مصرف جهانی آب در این بخش است؛ به طوری که حدود 92 درصد مصرف آب مختص بخش کشاورزی است و این درحالی است که متوسط مصرف آب جهان در این بخش حدود 70 درصد است.

همچنین طبق گزارش سازمان خواربار جهانی (فائو) راندمان آبیاری کشاورزی در ایران از کشورهای مشابه خود از نظر اقلیمی، اجتماعی و اقتصادی از قبیل هند، چین، مصر، سوریه، پاکستان، عربستان، ترکیه و حتی لیبی کمتر است.

به‌ گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، رویکرد ایران در سال‌های گذشته، برای تامین آب بیشتر معطوف به تامین آب کشاورزی بوده است تا صنعت و به گفته معاون وزیر جهاد کشاورزی "به دلیل نبود بارندگی میزان مصرف آب برای تولیدات کشاورزی در ایران دو برابر اروپا شده است که به منظور مصرفه بهینه آب و تغییر روش‌های سنتی به مدرن 1300 میلیارد تومان در نظر گرفته شده است".

براساس مطالعه‌های طرح جامع آب کشور، حدود 1.5 میلیارد مترمکعب آب در بخش صنعت و معدن مصرف می‌شود که 80 درصد آن توسط منابع آب زیرزمینی و 20 درصد نیز توسط منابع آب سطحی تامین می‌شود.

در این راستا بخش صنعت تنها کمی بیشتر از یک درصد مصارف آب را به خود اختصاص داده که این میزان در مقایسه با متوسط‌ جهانی (حدود 20 درصد) بسیار ناچیز است.

این درحالی است که در جهان میزان تولید محصول کشاورزی به‌ازای مصرف هر مترمکعب آب حدود 2.5 کیلوگرم است درحالی که این میزان در ایران، حدود یک کیلوگرم است و تولید ناخالص ملی نیز تنها بین 20 تا 40 سنت به‌ازای مصرف یک مترمکعب آب در بخش کشاورزی برآورد می‌شود که متوسط جهانی در این زمینه حدود یک تا دو دلار و حتی بیشتر است.

همچنین بازده آبیاری در ایران از بسیاری از کشورهای هم‌اقلیم خود، در رتبه پایین‌تری قرار دارد.

طبق گزارش فائو در سال 2000 راندمان آبیاری در کشور معادل 32 درصد بوده و طبق گزارشات وزارت جهاد کشاورزی حدود 40 درصد بوده است درحالیکه در اکثر کشورهایی که از نظر اقلیمی، اجتماعی و اقتصادی مشابه ایران هستند راندمان آبیاری به مراتب بالاتر از کشور ما است به طوریکه راندمان آبیاری براساس گزارش فائو در سال 2000 در لیبی 60 درصد، هند 54 درصد، مصر 53 درصد، سوریه 45 درصد، پاکستان 44 درصد، عربستان 43 درصد، ترکیه 40 درصد و چین 36 درصد بوده است.

یافته‌های مطالعه‌های جامع آب کشور با استفاده از مدل‌های برنامه‌ریزی منابع آب در سناریوهای مختلف نشان می‌دهد که برای رسیدن به تعادل بین منابع و مصارف و پایداری محیط‌ زیست باید با افزایش بازده، میزان مصرف بخش کشاورزی را در برخی از حوضه‌های آبریز تا 50 درصد مصرف وضع موجود کاهش دهیم تا بتوانیم قادر به تامین آب شرب و صنعت نیز باشیم.

مشکلاتی مانند خشکسالی و کاهش بارندگی یکی دیگر از عواملی است که ایران را با بحران آب مواجه کرده است؛ به طوری که میزان مصرف آب برای تولیدات کشاورزی در ایران دو برابر اروپا در نظر گرفته شده است.

از آنجا که سیستم آبیاری ایران در قیاس با سایر کشورها متفاوت است می توان گفت بیش از 92 درصد تولیدات کشاورزی ایران با آب مصرفی تولید می‌شود در حالی که در کشورهای اروپایی تنها 40 درصد از تولیدشان با آب مصرفی است و مابقی آب مورد نیاز در بخش کشاورزی‌شان از طریق بارندگی تامین می شود.

همچنین جمعیت ایران در سال 1300 کمتر از 10 میلیون نفر بوده که امروز به بیش از 70 میلیون نفر افزایش یافته و هفدهمین کشور پرجمعیت دنیا محسوب می شود و بر این اساس پیش بینی می‌شود در سال 2050 جزو 10 کشور پرجمعیت جهان به شمار آید.

میزان سرانه آب تجدیدپذیر در سال 1300 حدود 13000 مترمکعب بوده که درحال حاضر میزان سرانه آب در کشور به حدود 1900 مترمکعب تقلیل یافته و درآینده به مراتب وضع بدتر خواهد شد.

آب‌برترین محصولات کشاورزی

کارایی مصرف آب، مقدار ماده خشکی که توسط گیاه به ازاء هر مترمکعب آب حاصل می‌شود تعریف شده است؛ مقدار ماده خشک تولیدشده به ازای هر مترمکعب آب مصرفی در کشور ما در مقایسه با سایر کشورها بسیار پایین است.

در دو استان اصفهان و گلستان که مطالعاتی دراین زمینه انجام شده در دشت اصفهان متوسط تولید ماده خشک به ازای هر مترمکعب آب از 132 گرم تا 3832 گرم بر مترمکعب متغیر است که کمترین آن مربوط به تنباکو و بیشترین آن مربوط به ذرت علوفه ای است و متوسط کارآیی مصرف آب محصولات زراعی 800 گرم است محصولاتی مانند ذرت علوفه ای،ذرت دانه ای، سیب زمینی، پیاز، یونجه و جو کارآیی مصرف آب بالاتری داشته اند.

در دشت گرکان و گنبد نیز کارآیی مصرف آب از135 تا 1838گرم متغیر بوده که کمترین آن مربوط به ماش و بیشترین آن مربوط به لوبیا و محصولاتی مانند گندم و جو،ذرت دانه ای، ذرت علوفع ای، سیب زمینی کارآیی مصرف آب بیشتری داشته اند و متوسط کارآیی مصرف آب محصولات زراعی دشت مذکور 641 گرم بر مترمکعب است.

نکته قابل توجه این است که مجلس در سال 91 و 92 هیچ بودجه ای را در زمینه مقابله با بحران آب به وزارت جهاد کشاورزی تخصیص نداد؛ به همین دلیل نمی توان چندان انتظاری از بخش کشاورزی داشت چرا که تغییر سیستم آبیاری کشاورزان نیازمند بودجه و هزینه است.

در همین راستا سید رحیم سجادی، معاون آب، خاک و صنایع وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه سیاست مصرفه بهینه آب جزو یکی از سیاست های مهم وزارت جهاد کشاورزی است، به ایسنا گفت:امسال 1300 میلیارد تومان برای مصرفه بهینه آب و تغییر روش‌های سنتی به مدرن در نظر گرفته شده است.

به گفته وی مجلس هزار میلیارد تومان از ماده 10 را به منظور افزایش بهره‌وری آب در بخش کشاورزی به وزارت جهاد کشاورزی اختصاص داد و 300 میلیارد تومان از ردیف بودجه وزارت جهاد کشاورزی نیز برای بهمینه سازی مصرف آب در نظر گرفته شده است.

سجادی ادامه داد: براساس بودجه 1300 میلیارد تومانی در نظر گرفته شده می‌توان سیستم آبیاری حدود 200 هزار هکتار زمین کشاورزی را تغییر داد که در هر هکتار حداقل 40 درصد از مصرف آب بهینه‌ می‌شود.

با توجه به شرایط حاضر باید این نکته را در نظر گرفت که بخش کشاورزی با این واقعیت روبروست که درآینده بایستی ضمن مصرف آب کمتر تولید بیشتری را عرضه کند لذا با مدیریت صحیح منابع آب و بااستفاده از دانش و فناوری‌های نوین باید جهت ارتقای بهره وری از منابع آب، افزایش کارایی مصرف آب، افزایش راندمان آبیاری و افزایش عملکرد در واحد سطح، گام‌های اساسی را برداشت.

انتهای پیام