با شروع فصل برداشت محصول از مزارع گندم جنبه‌های متفاوتی از کشاورزی و طبیعت مشاهده می‌شود.

آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی مبحث چندین ساله و گسترده‌ای است، دلیل اصلی روی آوردن کشاورزان به آتش زدن کاه و کلش گندم و جو کنترل آفات و علف‌های هرز، پاک شدن سریع زمین از بقایای گیاه قبلی و آسان شدن عملیات شخم برای محصول بعدی است ولی غافل از اینکه به کار بردن تناوب زراعی صحیح و استفاده مناسب از سموم نتیجه‌ای بسیار مطلوب تر دارد.

این آتش سوزی‌ها علاوه بر اینکه چهره نازیبایی از طبیعت نشان می‌دهند باعث بروز مشکلات زیست محیطی زیادی برای مردم و اکوسیستم منطقه و همپنین وارد آمدن خسارات اقتصادی می‌شود و گاهی آتش به مزارع همسایه نیز سرایت کرده و با سوزاندن خوشه‌های طلایی حداقل باعث خسارات مالی و روحی جبران ناپذیری می شود.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی در این خصوص در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه آذربایجان‌شرقی، اظهارکرد: سوزاندن حجم عظیمی از بقایای کشاورزی در کشور و همچنین استان آذربایجان شرقی همه ساله میلیاردها ریال مواد با ارزش را از دسترس خارج می سازد.

ایوب ایرانی فام با اشاره به مضرات ناشی از آتش زدن بقایای گیاهی توسط زارعان دیم کار و کشاورزان استان، افزود: سوزاندن بقایای گیاهی در بلندمدت ضمن اثرات نامطلوب بر کیفیت خاک و کاهش عملکرد محصول باعث افزایش گازهای گلخانه‌ای در جو می شود.

وی با اشاره به اینکه سوزاندن بقایای گیاهی عامل تخریب شدید مواد مغذی در سطح خاک می‌شود، تشریح کرد: تحقیقات نشان داده است که بقایای گیاهی یک منبع تجدیدپذیر طبیعی و مهم و سرشار از مواد مغذی گیاهی بوده که می تواند همراه با کودهای شیمیایی برای اصلاح خاک و بهبود تغذیه گیاهی مورد استفاده قرار گیرد.

ایرانی فام با اشاره به اینکه 70 درصد مواد آلی خاک از بقایای گیاهی تشکیل شده است، ادامه داد: سوزاندن بقایای گیاهی موجب کاهش جذب عناصر غذایی توسط ریشه‌ها، کاهش ظرفیت نگهداری آب در خاک، کاهش راندمان مصرف آب، کاهش نفوذ پذیری خاک و کاهش فعالیت میکروارگانیسم‌های خاک شود.

وی همچنین با اشاره به اینکه سوزاندن بقایای گیاهی موجب تخریب بافت و ساختمان خاک می شود، افزود: این کار همچنین موجب افزایش فرسایش خاک و بالا رفتن مصرف کودهای شیمیایی می شود.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان با اشاره به اینکه ادامه این روند باعث کاهش میزان تولید محصولات زراعی از لحاظ کمی و کیفی می شود، اذعان کرد: عدم تامین علوفه و خوراک مورد نیاز دام ها یکی دیگر از مضرات سوزاندن بقایای گیاهی است که با اعمال مدیریت و فرآوری بقایای گیاهی می توان درصد بالایی از کمبود علوفه و سوء تغذیه دامها را مرتفع کرد.

ایرانی فام با اشاره به اینکه هر یک میلیون تن کاه سوخته شده حدود 56 هزار تن دی اکسید کربن در هوا آزاد می سازد، یادآور شد: سوزاندن بقایای کشاورزی اثرات تشدید کننده‌ای بر انتشار گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر و آلودگی محیط زیست دارد.

وی ضمن انتقاد از عدم وجود قوانین مدون در جهت ممنوعیت سوزاندن بقایای گیاهی در کشور اظهارکرد: برخی کشاورزان آگاهی کافی از مزایای بقایای گیاهی نداشته و به دلیل درآمد پایین به دنبال راهکارهای ساده و ارزان بوده و غیر از آتش زدن راهکار دیگری جهت استفاده موثر از بقایای گیاهی ندارند.

ایرانی فام خرد کردن و توزیع بقایا در سطح مزرعه، رعایت تناوب در کشت گندم، حبوبات و انجام آیش، چَراندن دامها و کمپوست کردن بقایا را به عنوان راهکار اولیه جهت جلوگیری از سوزاندن بقایای گیاهی دانست و تاکید کرد: در این مسیر ضروری است کشاورزان با مشاوره با مراکز خدمات جهاد کشاورزی و کارشناسان و مروجان کشاورزی ضمن آگاهی از مزایای حفظ کاه و کلش و باقیمانده های محصولات کشاورزی در خاک و معایب سوزاندن بقایای گیاهی بر روی تولید، خاک زراعی و محیط زیست، نسبت به بکارگیری راهکارهای جایگزین اقدام کنید.

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز به خبرنگار ایسنا گفت: دلیل اصلی روی آوردن کشاورزان به آتش زدن کاه و کلش گندم و جو کنترل آفات و علف‌های هرز، پاک شدن سریع زمین از بقایای گیاه قبلی و آسان شدن عملیات شخم برای محصول بعدی است ولی لازم به ذکر است به کار بردن تناوب زراعی صحیح و استفاده مناسب از سموم نتیجه ای بسیار مطلوب تر دارد.

سعید سلیمانی افزود: می توان با یک برنامه ریزی صحیح و استفاده مناسب از ماشین آلات نسبت به مدیریت بقایا اقدام کرد، بدون آنکه آنها را سوزاند.

وی با اشاره به از بین رفتن موجودات زنده و مفید با گرمای حاصل از سوزاندن کاه وکلش تشریح کرد: از بین رفتن موجودات زنده و مفید به خصوص کرم خاکی در اثر تولید گرمای زیاد و در نهایت موجب از بین رفتن ساختمان خاک و شرایط مساعد برای رشد و فعالیت ریشه گیاهان می شود.

سلیمانی ادامه داد: با کاهش مواد آلی، گیاهان زراعی تحمل خود را در برابر آفات، بیماری‌ها، خشکی، گرما و سرما از دست می دهند.

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی یادآور شد: طبق تحقیقات انجام شده روی خاک دو مزرعه پس از 10 سال مزرعه‌ای که کاه و کلش آن سوزانده می‌شد در آزمایشات نشان داد که خاک با از بین رفتن مواد آلی آن حاصلخیزی خود را از دست داده و به شدت در معرض تخریب و انحطاط است.

وی از سخت تر شدن خاک در اثر گرما گفت و اظهارکرد: سخت تر شدن خاک در اثر گرما و ایجاد سِله که مانع از جوانه زدن بذرها و استقرار بوته‌ها و گسترش ریشه در خاک می شود.

سلیمانی سوزاندن کاه و کلش را در افزایش فرسایش خاک تاثیرگذار دانست و تاکید کرد: خاک در معرض فرسایش شدید آب و هوا قرار می‌گیرد و با از بین رفتن لایه‌های خاک زنده زمین زراعی قدرت حاصلخیزی و تولید محصول خود را از دست می دهد.

مدیر دفتر محیط زیست و توسعه پایدار سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اذعان داشت: با توجه به مضرات حاصل از سوزاندن بقایای گیاهی به خصوص کاه و کلش که به منظور آماده سازی زمین برای کشت دوم انجام می‌پذیرد به نظر می رسد احیای فن آوری و مدیریت بقایای گیاهی به عنوان یکی از راهکارهای مهم برای حفظ پایداری اکولوژیک مزارع ضروری باشد.

احمد بایبوردی افزود: از جمله فن آوری‌های موفق می‌توان به سیستم خاک ورزی حفاظتی اشاره کرد.

وی تشریح کرد: بقایای گیاهی در سطح خاک به طور کامل یا جزیی باقی می‌ماند و با این عمل بسیاری از مضرات سوزاندن بقایای گیاهی به خصوص کاه و کلش تخفیف می یابد.

بایبوردی با اشاره به نقش سوزاندن کاه و کلش در کاهش مواد مغذی خاک ادامه داد: با توجه به اینکه مزرعه یک اکوسیستم طبیعی است و وجود موجودات زنده ذره بینی مانند قارچ‌ها و کرم‌ها و... که باعث تولید مواد مغذی برای خاک کشاورزی می شوند یکی از مشکلات جدی آتش زدن بقایای محصولات نابودی این میکروارگانیسم ها شده که باعث کاهش مواد مغذی خاک می شود.

مدیر دفتر محیط زیست و توسعه پایدار سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی یادآور شد: گونه های حیوانی موجود در مزارع و جویبارهای خشک کنار مزارع چگونه می توانند از این شعله ها در امان بمانند؟! .

وی از ضرورت حمایت از پروژه‌های تبدیلی گفت و اظهار کرد: حمایت از پروژه‌های تبدیلی مانند کارخانه‌های تولید کاغذ از کاه و همچنین تولید سوخت از بقایای کشاورزی را می‌توان از راهکارهای تاثیرگذار در جلوگیری از سوزاندن کاه و کلش قلمداد کرد.

بایبوردی تاکید کرد: دادن کود اوره به کشاورزان توسط تعاونی‌ها به ازای هر هکتار چند کیسه فقط برای کشاورزانی که کاه و کلش زمین خود را نمی سوزانند تا با پاشیدن کود باعث تجزیه زودتر این بقایای محصولات شده و از زرد شدن محصول کشت بعدی جلوگیری شود.

بر اساس این گزارش، با توجه به مشکلات بسیار زیاد به وجود آمده از آتش زدن بقایای محصولات و خسارات جبران ناپذیر آن از مسئولان تقاضا می شود با نگاهی ویژه به این موضوع روش های قابل قبول و به صرفه ای برای کشاورزان ایجاد کنند و از کشاورزان زحمتکش نیز انتظار می رود برای سلامت همنوعان خود و همچنین حفظ چرخه طبیعی حیات گیاهان، حیوانات و خاک روش های دیگر را جایگزین این روش نامناسب کنند.

انتهای پیام