با نقشه‌برداری از "طرح تفکر معماری" پمپ بنزین «دروازه دولت»، شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از معماری این بنای ارزشمند در بهره‌برداری در مکان‌های دیگرش استفاده کرد.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، شهرام شهریار فعال میراث فرهنگی و نویسنده‌ی سایت "سفرنویس" که سال گذشته نیز در سایت خود در مطلبی با عنوان «پمپ بنزین دروازه دولت و ...»، درباره‌ی این مکان تاریخی نوشته و نسبت به وضعیت نابسامان آن هشدار داده بود، روز گذشته نیز درباره‌ی «پمپ بنزین دروازه دولت» نوشت:
«پمپ بنزین «دروازه دولت» از نخستین جایگاه‌های عرضه محصولات نفتی و بنزینی در شهر تهران بوده که به همراه جایگاه پمپ بنزین ری در خیابان ۱۵خرداد یا همان «ری سابق» که به اولین پمپ بنزین ایران معروف است، ساخته شده و از نظر سبک معماری، کالبد و شکل بنا شبیه آن است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت این دو جایگاه براساس یک الگوی خاص ساخته شده‌اند و معماری آن‌ها به دوره پهلوی اول شباهت دارد. هر چند تاریخ دقیق ساخت آن معلوم نیست، اما حدود ساخت ۱۳۲۷ شمسی است.»
وی در ادامه‌ی مطلب خود با تاکید بر این‌نکته که سوابق پژوهشی خاصی درباره‌ی پمپ بنزین دروازه دولت وجود ندارد، آورده است: «تنها کاری که در رابطه با پمپ بنزین دروازه دولت انجام شده است، نقشه برداری آن توسط مهندسان مشاور طرح تفکر معماری برای شرکت پالایش و پخش فرآورده های نفتی درجهت ساخت نمونه‌های مشابه در اماکن دیگر بوده است وگرنه هیچ بررسی جامعی در رابطه با آسیب‌ها و سبک معماری آن انجام نشده است.
نمای اصلی پمپ بنزین دروازه دولت بر اساس معماری دوره پهلوی، همخوان با معماری سنتی ایران از فضای سوختگیری تفکیک شده است. این معماری هماهنگ با بافت آن دوره، شاخصه مکث نگاه انسان بر روی این بناست.
مصالح بنا آجری و ملات ماسه و سیمان است. پوشش آن تخت و دیوارهای داخلی اندود گچ بوده است. دیوارهای دو سمت جایگاه با طاق نماهای قوسی شکل هنوز پابرجاست و در حال حاضر پمپ بنزین دروازه دولت از دو سمت کوچه و خیابان با حصار توری به صورت موقت شکل محصور شده است.
بخش جایگاه سوخت گیری که در مرکز فضای باز قرار دارد شامل سکویی با ارتفاع کم و سقف و سایه‌بانی از نوع خرپاست که بر روی چهار ستون فولادی تکیه دارد. منابع ذخیره سوختی نیز در سمت جنوبی بنا و در زیرزمین قرار داشته است. ساختمان کوچکتری در بخش شمال غربی پمپ بنزین دروازه دولت قرار دارد که محل اسکان سرایدار یا نگهبان بوده است.
سبک معماری بنا به خصوص برای کاربری جایگاه سوخت رسانی در نوع خود جالب بوده که در زمان خود به الگوی مشابهی برای ساخت پمپ بنزین‌های متعدد تبدیل شده که دو نمونه اصلی و بازسازی آن در خیابان ری قابل مشاهده است. ویژگی دیگر این بنا تزئینات میانی بناست که کاشی معرق است.
نوع طرح آن نیز برگرفته از بخشی از کاشی کاری مسجد درب امام اصفهان می باشد که نوع آن تند ده در زمینه شل آلت گردان است.
کاربری اصلی بنا در زمان استفاده جایگاه سوخت رسانی (پمپ بنزین) بوده است که پس از ساخت زیرگذر خیابان سعدی متروکه شده و در حال حاضر نیز بخشی از تاسیسات ایستگاه متروی دروازه دولت در عرصه و حریم آن قرار دارد. متاسفانه تاکنون هیچ گونه اقدامی برای تعیین و حفاظت از حریم پمپ بنزین دروازه دولت انجام نگرفته است.
خروجی زیرگذر خیابان سعدی در جلوی پمپ بنزین دروازه دولت به سبب بسته شدن این پمپ بنزین و در پی آن متروکه شدن آن شده است. وجود تاسیسات ایستگاه متروی دروازه دولت در عرصه و حریم بنا نیز موجب آسیب‌های کالبدی و منظری فراوان در این بنا شده است.
بعد از متروکه شدن پمپ بنزین دروازه دولت ، تعمیراتی در این بنا صورت نگرفته است اما در زمان استفاده، تعمیرات غیراصولی در این بنا صورت گرفته که بیشتر شامل افزودن اندودهای گچ و رنگ به نمای اصلی بوده است، به طوری که تزئینات کاشی معرق بنا در زیر لایه ای از رنگ پوشیده شده و به راحتی قابل تشخیص نیست.
وضعیت ایستایی عمومی کالبدی اثر مسئله‌ی حادی ندارد، اما با ادامه‌ی مداخلات در عرصه و حریم اثر و ادامه متروکه بودن پمپ بنزین دروازه دولت، این احتمال می‌رود که در آینده نزدیک وضعیت ایستایی بنا از حالت تعادل خارج شود.»
شهریار در ادامه‌ی مطلب خود با اشاره به ندادن کاربری مناسب به این بنای تاریخی، به بیان آسیب‌هایی که به آن وارد شده است، پرداخت.
او رشد عوامل گیاهی و بیولوژیکی، وجود رطوبت در ازاره‌ها و جداره‌ها، شکستگی و تخریب ناودانی‌ها باعث تجمع و نفوذ رطوبت در پوشش و جداره‌های بنا را از جمله‌ی آسیب‌ها دانسته و در ادامه‌ی مطلب خود دیگر آسیب‌ها را این‌گونه مطرح کرده است: «تجمع آشغال و دیگر اشیا در محوطه منظره نامطلوبی ایجاد کرده است، تخریب درب‌ها و پنجره‌ها، ریزش مصالح داخل و خارجی بنا، اضمحلال مصالح بنا، افزودن اندودهای گچ و رنگ به نمای اصلی در زمان استفاده به طوریکه تزئینات کاشی معرق بنا در زیر لایه‌ای از رنگ پوشیده شده و به راحتی قابل تشخیص نیست و ریزش و تخریب بخش‌هایی از تزئینات کاشی‌های معرق در نمای بنا.»
این فعال حوزه‌ی میراث فرهنگی در ادامه‌ی مطلب خود آورده است؛ «وجود تاسیسات مترو در عرصه و حریم بنا موجب کور و پنهان شدن منظر اصلی بنا شده است که حتی در صورت مرمت و احیای این بنا، معضل کماکان باقی مانده خواهد ماند. همچنین نبود حصار مطلوب و مطمئن و نگهبان موجب دسترسی آسان و سهل برای معتادها و کارتن خواب‌ها شده است.»
انتهای پیام