تامین ابزارهای مورد نیاز برای انجام فعالیتهای اقیانوس‌شناسی و تحقیقاتی از دلایل تولید شناور اقیانوس‌پیمای خلیج فارس در مقیاس ملی بوده است که با بهره‌برداری آن، ایران به یکی از قطبهای تحقیقاتی در منطقه تبدیل می‌شود.
به گزارش سرویس علمی ایسنا، کشتی‌های اقیانوس پیما با کارکردهای تحقیقاتی از جمله نیازهای امروز کشورها برای مطالعه اقلیم دریا و نیز اجرای برنامه‌های علمی با هدف شناخت بیشتر از این اقلیم با رویکرد شناخت از ظرفیتهای بی نظیر دریا در علوم مختلف همواره به عنوان یک اولویت مورد توجه کشورها قرار داشته است.
چرا باید اقیانوس پیما داشته باشیم؟
هم اینک و بر اساس آمارهای موجود 60 کشور جهان که عمدتا از کشورهای توسعه یافته و دارای توانایی بالای علمی هستند، از کاوشگرها و اقیانوس پیماهای تحقیقاتی به منظور بررسی دریا استفاده می‌کنند، به گونه‌ای که کاوشگرها توانسته‌اند اطلاعات ذی‌قیمت و بی‌نظیری را در مورد اقیانوس‌ها، موجودات ساکن در آن، بستر دریا، شناسایی منابع غذایی دریایی، هیدروگرافی، ژئوتکنیک دریایی، بسترشناسی، تحقیقات محیط زیست دریایی و مشخصات عمومی آبهای هر منطقه دریایی ارائه کنند.
با توجه به این کارکردها، در سند چشم‌انداز 20 ساله کشور که از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شد، تاکید معظم له در قرار گرفتن ایران به عنوان سرآمد منطقه در حوزه‌های مختلف بویژه در حوزه علمی، کارشناسان و متخصصان کشور در حوزه صنایع دریایی را بر آن داشت که ایران را از این فناوری بهره مند کرده و راه را برای تحقق عینی فرامین مقام معظم رهبری فراهم کنند و از این رو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در اقدامی منسجم کوشید با برنامه ریزی عملیاتی مدون نیازهای محققان و دانشمندان ایرانی را در این بخش شناسایی و برای برطرف کردن آن اقدام کند.
ساخت نخستین اقیانوس پیمای کاوشگر با نام خلیج فارس از اقداماتی بود که به صورت عملی برای تبدیل ایران به قطب علمی منطقه مورد توجه قرار گرفت و با حمایت ویژه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سازمان صنایع دریایی کشور، فرایند ساخت این کاوشگر برای تحقیق در آبهای عمیق آغاز شد.
ضرورت‌های تولید کاوشگر اقیانوس پیما
هم اینک 2.06 درصد درآمد ناخالص ملی ایران از دریا تامین می‌شود که بخشی از این درآمد سهم نفت و گاز است و تنها یک درصد از درآمد احصا شده از منابع دیگر دریایی تامین می‌شود که این رقم، با توجه به حجم بالای دریا در کشور بسیار ناچیز است. این در حالی است که در کشورهای پیشرفته، دریا از سهم تولید ناخالص ملی بین 7 تا 10 درصد اثرگذاری و نقش آفرینی دارد.
استفاده سنتی از منابع دریا در آبهای عمیق و نیز نبود اطلاعات کافی از این منابع سبب شده است که سهم کمی از تولید ناخالص ملی کشور از دریا باشد، از این رو محققان کشورمان تلاش خود را برای شناخت بیشتر منابع دریایی در آبهای عمیق سرزمینی و نیز فعالیتهای تحقیقاتی در آبهای بین‌المللی با استفاده از کاوشگرهای اقیانوس پیما دو چندان کردند.
ارائه تحلیل‌ها و داده‌های اطلاعاتی از منابع دریا و پایش لحظه به لحظه دریا و جمع آوری تغییرات رخ داده در این بخش و عرضه آن به دستگاه‌ها و ارگان‌های ذی ربط برای برنامه‌ریزی در این حوزه، از جمله ضرورت‌هایی بود که ساخت این کاوشگر اقیانوس پیما در آبهای عمیق را به عنوان یک ضرورت مهم در صدر طرح‌های کلان و ملی در حوزه فناوری ایران قرار داد.
از سوی دیگر، تامین ابزارهای مورد نیاز برای انجام فعالیتهای اقیانوس شناسی و تحقیقاتی در این حوزه از دیگر دلایل تولید این شناور در مقیاس ملی برای کشور بوده است که با تامین و بهره برداری آن در آینده، ایران به یکی از قطبهای تحقیقاتی در منطقه تبدیل خواهد شد.
با توجه به این شرایط، اردیبهشت ماه سال 90، فاز عملیاتی اجرای این پروژه آغاز شد و با گذشت سه سال از زمان آغاز آن، این طرح هم اینک 80 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و انتظار می‌رود تا پایان سال 94 به بهره‌رداری کامل برسد.
ایران پیشتاز در غرب آسیا
از سوی دیگر، با توجه به اهتمام کشور در انجام فعالیتهای تحقیقاتی و پژوهشی در حوزه دریا در منطقه غرب آسیا، ایران با همکاری سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) ماموریت یافت در حوزه دریای سرخ، خلیج فارس و دریای عمان به فعالیتهای تحقیقاتی بپردازد که این موضوع نشان دهنده توانایی بالای محققان ایران برای فعالیت در این بخش است.
تهدیدی که به فرصت تبدیل شد
با ورود جدی محققان ایرانی به موضوع ساخت کاوشگر اقیانوس پیمای ایرانی در آبهای عمیق، تلاش‌هایی برای استفاده از تکنولوژی مورد استفاده در طراحی و تولید شناورهای مشابه خارجی آغاز شد و در این راستا، به منظور طراحی کاوشگر خلیج فارس، استفاده از مشاوران ایتالیایی در دستور کار قرار گرفت اما، با بهانه‌جویی‌های غرب و خودداری مشاوران خارجی در همکاری با محققان داخلی، استفاده از توان نیروهای زبده داخلی مورد توجه بیشتری قرار گرفت و در نهایت بدون استفاده از مشاورهای خارجی، کار طراحی کاوشگر اقیانوس پیمای خلیج فارس به صورت کامل در ایران به انجام رسید و عملا تهدید تحریم غرب برای متخصصان ایرانی، به فرصتی برای محک توانایی و تخصص آنان تبدیل شد.
ویژگی‌های کاوشگر تحقیقاتی
این کشتی اقیانوس پیما قادر است تا عمق 3 هزار متری از رسوبات کف دریاها و اقیانوس‌ها نمونه‌برداری کند و بسیاری از آنالیزها و آزمایش‌ها را نیز انجام دهد؛ ضمن اینکه طراحی، تولید قطعات و نیز استفاده از توان مهندسی داخلی و بومی سازی فناوری تولید را می‌توان مهمترین ویژگی این اقیانوس پیما دانست چرا که با نمونه‌های خارجی آن تفاوتی ندارد.
به گفته دکتر عباس نوبختی، مجری طرح ساخت اقیانوس پیمای خلیج فارس، بسیاری از بخش‌های این کاوشگر در داخل کشور ساخته شده است و بخش‌هایی که از خارج کشور تامین می‌شود، به دلیل نبود صرفه اقتصادی برای تولید بوده است و نباید آن را به دلیل نداشتن تکنولوژی تولید دانست. از این رو می‌توان مدعی بود که ساخت کاوشگر اقیانوس پیمای خلیج فارس، محصولی کاملا ایرانی و بومی است که از سوی متخصصان در مراحل پایانی ساخت قرار دارد.
وی با اشاره به اینکه هم اینک از نظر دانش فنی توانایی کافی در اجرای این پروژه‌های بزرگ در کشور وجود دارد، اظهار کرد: ویژگی‌های دینامیکی این شناور مشابه سایر شناورهای در حال استفاده در جهان است و از این نظر تفاوتی با دیگر شناورهای تحقیقاتی و اقیانوس پیماهای ساخته شده در غرب وجود ندارد که این موضوع را می‌توان افتخاری بزرگ برای کارشناسان و متخصصان فعال در این حوزه دانست.
به گفته مجری طرح ساخت کاوشگر اقیانوس پیمای خلیج فارس، این کاوشگر قادر است علاوه بر ماندگاری 45 روزه در دریا، لایه‌های بسیار عمیق اقیانوس را مورد مطالعه خود قرار دهد که اینک شناورهای موجود در کشور قادر به انجام این کار نیستند.
مشخصات فنی کاوشگر اقیانوس پیما
کاوشگر اقیانوس پیمای خلیج‌فارس به طول تقریبی 50 و عرض 10 متر و با وزنی معادل 900 تن و سرعت 15 گره دریایی و 12.5 گره برای گشت زنی از مهمترین طرح‌هایی است که اینک با بهره گیری از 16 محقق و صرف 10 هزار نفر ساعت نیرو به مراحل پایانی کار نزدیک می‌شود.
آزمایش‌های دامنه دار با هدف افزایش کارایی
به منظور آماده سازی این شناور برای وارد شدن به مراحل عملیاتی، فعالیتهای تمرینی و آموزشی مستمر در چند سال اخیر انجام شده است، به گونه‌ای که در انجام بزرگترین گشت اقیانوس‌شناسی خلیج فارس و دریای عمان که با شناور نیروی دریایی ارتش انجام شد، کسب تجارب گرانبها و پرورش متخصصان و کارشناسان حرفه‌ای از اهم برنامه‌های آتی برای آغاز فعالیتهای میدانی شناور تحقیقاتی اقیانوس پیمای خلیج فارس بوده است.
اعتبار اجرای طرح
مجری پروژه ساخت اقیانوس پیمای کاوشگر خلیج فارس، اعتبار در نظر گرفته شده از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای اجرای این طرح را 260 میلیارد ریال دانست و گفت: از این مبلغ تاکنون 200 میلیارد ریال پرداخت شده است و مبلغ باقیمانده اعتبار طرح با تلاش و پیگیری‌های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و مجری طرح از طریق معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری تامین خواهد شد.
انتهای پیام