مذاکرات ایران و 1+5 پس از 3 ماه در دور جدید گفت‌وگوها در دولت حسن روحانی، سوم آذرماه با توافق دو طرف بر روی یک متن نهایی به عنوان "برنامه‌ اقدام مشترک" به نتیجه رسید.

اما ساعتی نگذشت که انتشار بیانیه‌ کاخ سفید از توافق ژنو، ابهاماتی را برای افکار عمومی ایران و برخی صاحب‌نظران ایجاد کرد و بدون توجه به متن اصلی توافق که مذاکرات فشرده و سخت و پیچیده‌ای بر روی آن انجام شده بود، تیم مذاکره‌کننده هسته‌یی کشور به باد انتقاد گرفته شدند و این انتقادها کماکان ادامه دارد.

حمید بعیدی‌نژاد، عضو تیم مذاکره کننده هسته‌یی کشورمان در چهار دور مذاکرات نیویورک و ژنو 1 تا 3 و مدیرکل سیاسی وزارت خارجه که تجربه‌ طولانی در موضوعات هسته‌ای و خلع سلاح بین‌المللی را در کارنامه خود دارد در گفت‌وگویی با خبرنگاران ایسنا، ضمن تشریح متن توافق ایران و 1+5 به برخی انتقادها نسبت به توافق ژنو پاسخ داد.

وی با اشاره به برخی انتقادها نسبت به توافق ایران و 1+5 با بیان این‌که اگر در این زمینه انتقاد و نکات درست خاصی که جای بحث داشته باشد به ما منتقل شود، ما با افتخار از آن مطالب در مذاکرات آینده استفاده خواهیم کرد، تاکید کرد: ما هنوز در اول راه هستیم و به هم‌فکری زیادی احتیاج داریم. اما در زمینه انتقادها به موردی که درباره آن مردد شویم و جوابی برای آن نداشته باشیم، نرسیده‌ایم. برای ما مطلوب است که اگر ابهاماتی است بتوانیم آن را در مذاکره با طرف مقابل روشن کنیم.

گفت‌وگوی ایسنا با این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان که هم‌زمان سرپرست تیم مذاکره‌کننده کارشناسی ایران و 1+5 است در دو بخش انجام شده است که بخش اول آن مربوط به مقدمه، عناصر گام‌ اول و نظارت‌های بیشتر است که در زیر می‌آید و بخش دوم مربوط به قدامات داوطلبانه 1+5 و عناصر گام نهایی راه‌حل جامع است در آینده نزدیک منتشر خواهد شد.

بعیدی‌نژاد در پاسخ به این پرسش که عنوان «برنامه اقدام مشترک» به چه شکلی به دست آمد؟ گفت: فرآیند حقوقی برخی توافق‌ها در سطح دولت‌ها شکل می‌گیرد و برخی توافق‌ها به تصویب در پارلمان‌ها نیاز دارد. در زمینه توافق ژنو از آن‌جایی که این تفاهم محصول تصمیم دولت‌های ایران و 1+5 بود، باید عنوان توافق نیز به گونه‌ای تعیین می‌شد که نشان‌دهنده این امر باشد. از بین چند انتخابی که وجود داشت، "برنامه اقدام مشترک" پیشنهاد و مورد پذیرش دو طرف قرار گرفت.

توافق ژنو باید در صحنه عمل اجرا شود

بعیدی‌نژاد گفت: برنامه اقدام یعنی این‌ توافق متضمن گام‌هایی است که باید در عمل برداشته شود و مشترک است، یعنی این‌که این برنامه باید از سوی هر دو طرف به صورت مشترک اجرا شود و این تفاهم متضمن انجام یک سری اقدامات برای یک طرف نیست . بنابراین توافق ژنو متشکل از یک سلسله اقدامات است که در صحنه عمل باید اجرا شود، نه آن‌که در بردارنده یک سلسله اصول و اهداف کلی باشد. این اقدامات باید به صورت مشترک اجرا شوند و برای هر کس اقداماتی تعریف شده است.

این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان در پاسخ به این پرسش که در مقدمه توافق ژنو یک راه‌حل «جامع» مورد تاکید قرار گرفته است، منظور از "جامع" بودن راه‌حل چیست؟ اظهار کرد: در این توافق اقدامات و گام‌های کوتاه ‌مدتی مورد تاکید قرار گرفته است که باید در شش ماه انجام شود. در کنار این اقدامات کوتاه مدت راه‌حلی جامع و بلند مدت مورد هدف است که تمام جنبه‌های موضوع هسته‌ای ایران را از جمله شاخص‌های برنامه غنی‌سازی، برداشتن تحریم‌های شورای امنیت و تحریم‌های یک‌جانبه و نیز بحث‌های دیگری مثل همکاری‌های فنی و هسته‌ای ایران با کشورهای 1+5 را شامل می‌شود.

وی درباره واژه «بلندمدت» بودن راه‌حل جامع نیز تصریح کرد: این راه‌حل درازمدت است، یعنی ترتیبات زمانی چندین ساله را شامل می‌شود که به توافق دو طرف پایداری می‌بخشد و این دوره ای است که دو طرف فرایند اعتماد‌سازی را در آن طی می‌کنند که این مدت زمان بر اساس توافق دو طرف تعیین خواهد شد.

با اجرای راه‌حل جامع، برنامه هسته‌ای ایران عادی می‌شود

مدیرکل سیاسی وزارت خارجه در پاسخ به این‌که آیا اجرای راه‌حل جامع مورد اشاره در توافق صرفا برای رسیدن به یک برنامه هسته‌ای کاملا صلح‌آمیز در ایران اشاره دارد یا قرار است موضوع هسته‌ای در پایان کار از دستور کار شورای حکام و شورای امنیت خارج شود؟ اظهار کرد: بعد از اجرای موفقیت‌آمیز گام نهایی در چارچوب توافق ژنو برنامه هسته‌ای ایران به مثابه برنامه هسته‌ای هر یک از اعضای معاهده ان‌پی‌تی تلقی می‌شود. وقتی راه‌حل جامع در چارچوب زمانی بلندمدت اجرا شود، برنامه هسته‌ای ایران عادی می‌شود و از دستور کار شورای امنیت و شورای حکام خارج شده و نگرانی‌ها در سطح بین‌المللی درباره آن دیگر وجود نخواهد داشت.

بعیدی‌نژاد در پاسخ به این پرسش که در مقدمه توافق ژنو آمده است «ایران اعلام می‌کند تحت هیچ شرایطی به دنبال دستیابی یا گسترش سلاح هسته‌ای نیست» این جمله به چه معنا و برای توضیح چه چیز آمده است، گفت: این جمله در واقع موید جمله قبلی است که می‌گوید"در چارچوب راه‌حل جامع می‌خواهیم به نقطه‌ای برسیم که برنامه هسته‌ای ایران کاملا صلح‌آمیز خواهد ماند." این جمله تاکید می‌کند که هدف از مذاکرات برای رسیدن به راه‌حل جامع، تحقق هدفی است که منبعث از سیاست‌های ایران است.

این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان ادامه داد: با توجه به فتوای مقام معظم رهبری عدم دستیابی به سلاح هسته‌ای از سیاست‌های اصولی ایران است. بنابراین توافق می‌گوید که به دنبال هدف و راه‌حلی هستیم که ایران خودش آن را به عنوان یک سیاست اصولی قبلا اعلام کرده است.

غنی‌سازی از مشکل‌ترین بخش‌های مذاکرات ایران و 1+5 بود

این دیپلمات با سابقه کشورمان درباره این جمله که "راه‌حل جامع متضمن یک برنامه غنی‌سازی با تعریف مشترک و محدودیت‌های عملی و اقدامات شفاف‌ساز به منظور تضمین ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای است" درباره قیدهای اضافه شده به برنامه غنی‌سازی ایران تصریح کرد: مساله غنی‌سازی از مشکل‌ترین بخش‌های مذاکرات ایران و 1+5 بود. اساسا اختلافات ما با 1+5 در سال‌های گذشته درباه بحث غنی‌سازی بوده است و قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران به خاطر همین موضوع بوده است. بنابراین هر کدام از عناصری که در جمله مذکور آمده از اهمیت خاصی برخوردار است.

وی ادامه داد: قبل از اشاره به موضوع غنی‌سازی، در مقدمه توافق، به یک جمله عام مبنی بر این‌که "راه‌حل جامع باید ایران را قادر سازد تا به طور کامل از حقوق خود در بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای برای اهداف صلح‌آمیز براساس مواد مرتبط در معاهده ان‌پی‌تی با رعایت تعهدات خود به معاهده برخوردار شود" اشاره می‌کند که این جمله مدخل ورودی ما به بحث غنی‌سازی است. البته از نظر ما این جمله به خودی خود متضمن بحث غنی‌سازی است، اما بعد از آن به طور اختصاصی در مقدمه وارد بحث غنی‌سازی می‌شویم.

بعیدی‌نژاد با تاکید بر این‌که "ایران همواره براین موضع بوده است که غنی‌سازی‌اش را با توجه به نیازهای صلح‌آمیزش انجام می‌دهد" اظهار کرد: ما مراحل مختلفی برای غنی‌سازی تا غنای 5 درصد و نیز 20 درصد و حتی بالاتر داریم، اما در برنامه‌های هسته‌ای که امروز در کشورهای دارنده سلاح هسته‌ای اجرا می‌شود، غنی‌سازی سطح بالا مثلا 90 درصد برای اهداف نظامی است و ما از ابتدا اعلام کردیم که نیازی برای ورود به آن بخش از غنی‌سازی که با مصارف صلح‌آمیز مرتبط نیست، نداریم.

وی گفت: همین که ما ماهیت صلح‌آمیز برنامه غنی‌سازی را به عنوان یک موضوع اساسی به رسمیت می‌شناسیم، به معنای پذیرش برخی محدودیت‌هاست. اگر بخواهیم این اصل را که می‌گوییم برای غنی‌سازی غیر صلح‌آمیز برنامه‌ای نداریم، به صورت مفهومی در متن تفاهم بیاوریم و آن را به زبان فنی و حقوقی ترجمه کنیم به همین متنی می‌رسیم که در توافق‌ ژنو آمده است. یعنی اساسا برای یکسری از برنامه‌های غنی‌سازی طرحی نداریم، چون در چارچوب برنامه‌های صلح‌آمیز هسته‌ای طراحی شده ما نیست.

پیشنهاد محدوده‌ غنی‌سازی را به شرط انطباق با برنامه‌های خودمان می‌پذیریم

این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان اظهار کرد: ایران همواره اعلام کرده است که می‌پذیرد تا درباره برخی محدودیت‌ها بر روی عرصه‌های غنی‌سازی با طرف مقابل به یک توافق برسد. چرا که نیازها و اهداف ما مشخص است و فارغ از نظر دیگران، برنامه هسته‌ای کشورمان بر اساس نیازهای خود کشور تعریف شده است. اگر محدوده‌ای که کشورهای دیگر پیشنهاد می‌کنند با برنامه‌ای که خودمان برای کشور طراحی کرده‌ایم منطبق باشد می‌توانیم آن‌را بپذیریم وگرنه نخواهیم پذیرفت و این مهم‌ترین بحثی خواهد بود که در مذاکرات جامع باید وارد آن شویم.

وی تاکید کرد: آن‌چه که خط قرمز ماست و از آن کوتاه نمی‌آییم «موضوع غنی‌سازی» است که به هر صورت آن را ادامه خواهیم داد. اما درباره پارامترها و محدودیت‌های عرصه غنی‌سازی که برنامه صلح‌آمیز هسته‌یی ایران را تضمین کند، حاضر به گفت‌وگو هستیم.

وی درباره بخشی از توافق که در مقدمه به آن اشاره شده است، مبنی بر این‌که «راه‌حل جامع به منظور تضمین ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای است» گفت: در یک طرح جامع قطعا صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران تضمین می‌شود، چون تمامی الزامات نظارتی به اضافه اعتماد کشورهای طرف تفاهم تامین می‌شود.

از ابتدا برای پذیرش برخی قیود و محدودیت‌ها در برنامه هسته‌ای‌مان مشکل نداشتیم

این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان تصریح کرد: باید روشن باشد که ما از ابتدا برای پذیرش برخی قیود و محدودیت‌ها برای برنامه هسته‌ای‌مان مشکل نداشتیم، چون مهم پذیرش غنی‌سازی بود و این محدودیت‌ها به طور عمومی بر هر برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای وجود دارد. در مورد بحث غنی‌سازی "صلح‌آمیز" بودن ضمن آن‌که هدف را ترسیم می‌کند از نظر فنی متضمن قیودی هم هست.

بعیدی‌نژاد درباره قید «تعریف مشترک» از غنی‌سازی گفت: این عبارتی نبود که ما خواهان درج آن در توافق بودیم، بلکه با تاکید طرف مقابل به متن آمد. آن‌ها برای پذیرش غنی‌سازی ایران اعلام کردند که نیاز دارند حدود و ثغوری برای برنامه هسته‌ای ایران در نظر بگیرند. بنابراین اصرار آن‌ها بود نه ما. ولی این قید از نظر ما مترادف همان صلح‌آمیز بودن برنامه است.

"تعریف مشترک" یک برنامه غنی‌سازی چالش عمده ما با 1+5 در آینده است

این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان درباره برخی انتقادها به قیود اضافه شده بر برنامه غنی‌سازی که معتقد است برنامه غنی‌سازی ایران را با محدودیت‌های بسیار جدی مواجه کرده است و ممکن است قیدهای مورد اشاره در آینده دست و پاگیر شوند، اظهار کرد: ما هم معتقدیم چالش عمده ما با 1+5 در آینده بر سر "تعریف مشترک" یک برنامه غنی‌سازی است. به طوری که هر دو طرف آن را بپذیرند. اما این‌گونه نیست که آن‌ها برای ما به طور یک‌جانبه چیزی را تعریف کنند یا بگویند برنامه غنی‌سازی ما باید چگونه باشد. طبیعی است که ما تعریف و محدوده‌های پیشنهادی را که به برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز کشور لطمه بزند، به هیچ‌ وجه نخواهیم پذیرفت.

اگر 1+5 مسیر غیردوستانه‌ای برود، قطعا نمی‌پذیریم

بعیدی‌نژاد درباره احتمال جا خالی کردن طرف مقابل از اجرای توافق با بیان این‌که در توافق تاکید شده که مذاکرات باید "صادقانه" و با "حسن‌نیت" باشد، اضافه کرد: اگر در مذاکرات مربوط به راه‌حل جامع بخواهند مسیر غیردوستانه‌ای بروند و موادی را بر خلاف نص و روح تفاهم‌ها به ایران تحمیل کنند، مثلا بگویند ایران کلا نباید غنی‌سازی 20 درصد یا راکتور تحقیقاتی داشته باشد یا مثلا غنی‌سازی پنج درصدش باید بسیار محدود شود، قطعا آن‌ها را نخواهیم پذیرفت.

هم‌زمان با تحریم‌های شورای امنیت، غنی‌سازی ایران را پذیرفتند

غنی‌سازی در توافق در کوتاه مدت و بلند مدت پذیرفته شده است

وی با انتقاد از این‌که نباید فقط قیود غنی‌سازی را مورد توجه قرار دهیم اظهار کرد: پذیرش غنی‌سازی امری است که در جمله مذکور بر آن تاکید شده است و باید مورد توجه قرار گیرد. ما باید به این امر مهم توجه کنیم، در شرایط کنونی که کشور تحت تحریم‌های شورای امنیت است، آن‌ها غنی‌سازی ایران را پذیرفتند. پس چرا مرتب برخی جنبه‌ها را باید تاکید کنیم و دیگر موارد مهم تعیین‌کننده را مغفول بگذاریم. جنبه‌های بسیار مثبتی وجود دارد که ندیدیم کسی به آن‌ها توجه کند.

این دیپلمات باسابقه کشورمان توضیح داد: مساله غنی‌سازی زیربنای قطعنامه‌های شورای امنیت بوده است و بر اساس آن‌ها ایران باید تمامی برنامه غنی‌سازی‌اش را بدون هیچ تاخیری تعلیق و متوقف کند، در حالی که در این توافق در کوتاه مدت و بلند مدت غنی‌سازی پذیرفته شده است، به این مفهوم که زیربنای قطعنامه شورای امنیت مخدوش شده است.

وی ادامه داد: متاسفانه به جای این‌که به این ابعاد هم توجه شود، بحث‌هایی صرفا از منظری بدبینانه و با طرح یک سری نگرانی‌ها از یک آینده مبهم ارایه می‌شوند. مذاکره مرحله به مرحله پیش می‌رود و البته در هر مرحله که مذاکره می‌شود باید حواسمان باشد که فقط نباید دست‌مان برای آینده بسته شود و برخلاف منافع ملی اقدامی صورت گیرد، اما احتمالات در آینده به هرحال همیشه وجود دارد. ما هم این احتمالات را مدنظر داریم. اگر آن‌ها بخواهند به شیوه دیگری عمل کنند، قطعا مانع توافق خواهد شد.

قیود برنامه غنی‌سازی از نظر ما تفسیر صلح‌آمیز بودن برنامه است

این دیپلمات ارشد کشورمان با طرح این موضوع که در ایران مرتب مطرح می‌شود که چرا آن‌ها (آمریکایی‌ها) می‌گویند، غنی‌سازی ایران را نپذیرفته‌اند ولی مسولان ایرانی می‌گویند که آن‌ها پذیرفته‌اند، کدامیک از این اظهارات درست است؟ با تاکید بر متن اظهارات مقامات آمریکایی تصریح کرد: آن‌ها خود می‌گویند آن‌چه نپذیرفته‌اند «حق» غنی‌سازی است و این یعنی آن‌ها "انجام" غنی‌سازی را هم در کوتاه مدت (6 ماه) و هم درازمدت پذیرفته‌اند. البته ما قیودی که هم‌زمان با پذیرش برنامه غنی‌سازی به آن اضافه شده است، نفی نمی‌کنیم. آن قیود از نظر ما تفسیر صلح‌آمیز بودن برنامه است. ولی نباید مردم عزیز ما تحت تاثیر برخی القائات، تردید پیدا کنند. مهم این است که هم در کوتاه مدت و هم درازمدت کشورهای طرف مذاکره ما بر اساس تفاهم ژنوغنی‌سازی را صراحتا پذیرفته‌اند.

در مذاکرات به دنبال به رسمیت شناخته شدن "انجام" غنی‌سازی بودیم

وی در پاسخ به این پرسش که با نپذیرفتن عبارت «حق» غنی‌سازی ایران چه امکانات، مزایا و فرصت‌هایی را از دست می دهد؟ گفت: از نظر ما فقدان کلمه "حق" «right» چیزی از ما کم نمی‌کند، زیرا ما بر اساس ان‌پی‌تی این حق را داریم. اما طرف مقابل برای افکار عمومی خود صحنه‌ای را می‌سازد که در آن نشان دهد غنی‌سازی را به رسمیت نشناخته است، در حالی که این یک مغلطه است. آن‌چه ما در مذاکرات به دنبال آن بودیم به رسمیت شناخته شدن "انجام" غنی‌سازی بود، زیرا حق غنی‌سازی را ما بر اساس حقوق ذاتی داریم و آن‌ها نمی‌توانند برای ما حق تعریف کنند. کشوری به کشور دیگر نمی‌تواند حق بدهد. در حقوق بین‌الملل حق براساس معاهدات است، نه براساس تفسیر کشورها.

اگر آن‌ها غنی‌سازی را قبول نمی‌کردند، توافقی شکل نمی‌گرفت

بعیدی‌نژاد با تاکید بر این‌که درباره هر کلمه و عبارت این متن مذاکرات جدی انجام گرفته است، خاطرنشان کرد: ساعت‌های متمادی بر روی این کلمات مذاکره شده است، اما اگر بخواهیم اولویت‌های مواضع سیاسی دو طرف را مقایسه کنیم، طبیعی است مساله "غنی‌سازی" مهم‌ترین بحث برای ما بوده است. به هرحال تمام قطعنامه‌های شورای امنیت و 10 سال تحریم به دلیل غنی‌سازی بوده است و اگر آن‌ها غنی‌سازی را قبول نمی‌کردند، توافقی شکل نمی‌گرفت. بنابراین این موضوع برای ما اهمیت بسیار ویژه داشت.

نباید با مغلطه آمریکایی‌ها دچار اشتباه و نگرانی شویم

این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان با بیان این‌که متن توافق درباره غنی‌سازی بسیار روشن است، اظهار کرد: وقتی از اعضای 1+5 پس از مذاکرات جدا شدیم، حداقل چند وزیر خارجه (روسیه، آلمان و فرانسه) در اظهارات‌شان تصریح کردند که ما غنی‌سازی ایران را به رسمیت شناختیم. این واقعیتی است که باید اول برای ما روشن باشد، نباید با مغلطه آمریکایی‌ها که با هدف پاسخگویی به افکار عمومی‌شان صورت می‌گیرد، دچار اشتباه و نگرانی شویم.

وی ادامه داد: البته آن‌ها از ابتدای مذاکره حاضر نبودند غنی‌سازی را قبول کنند. شروطی در کنار آن می‌گذاشتند که انجام غنی‌سازی ما را مشروط می کرد که انجام نشدنی بود و بسیاری از وقت‌ مذاکره برای حذف عبارت‌هایی بود که شروطی را برای غنی‌سازی ما لحاظ می کرد. شروطی که انجام غنی‌سازی را وابسته به تصمیماتی خارج از تصمیم ایران می‌کرد.

عبارت‌های توافق ژنو، اما و اگر ندارد، فقط محدوده دارد

بعیدی‌نژاد ادامه داد: ما سعی کردیم عبارت‌های آن‌ها را خنثی کنیم و نوشتن عبارات هم ابتکار عمل می‌خواست و هم خلاقیت. وقت بسیار زیادی صرف شد، بحث غنی‌سازی موضوعی نبود که به راحتی از آن کوتاه بیایند و بسیار هم طول کشید. اما عبارت‌های نهایی که مورد توافق قرار گرفت، عبارت‌هایی است که اما و اگر ندارد، فقط محدوده دارد.

این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان در ادامه این گفت‌وگو با بیان این‌که " انکار نمی‌کنیم متن فعلی توافق قیودی دارد" تاکید کرد: برای غنی‌سازی قیودی در نظر گرفته شده است و البته در آینده باید در خصوص قیودی که مطرح شده‌اند با آن‌ها به تفاهم برسیم. همان‌طور که توضیح داده شد از نظر ما این قیود، قیود یک برنامه غنی‌سازی صلح‌آمیز است، نه این‌که قیودی خاص بگذارند که ما نتوانیم یکسری برنامه‌های صلح‌آمیز را انجام دهیم. غنی‌سازی صلح‌آمیز به طور طبیعی قیودی دارد و با غنی‌سازی نظامی تفاوت‌هایی دارد.

بعیدی‌نژاد در پاسخ به این پرسش که برخی منتقدان بر این اعتقادند که ایران باید ماده چهار ان‌پی‌تی را در توافق ژنو مورد تاکید قرار می‌داد، چرا که بر اساس این ماده غنی‌سازی به عنوان یک حق مورد پذیرش و تاکید قرار دارد، گفت: اول آن‌که در متن توافق ژنو اشاره روشن به ماده چهار وجود دارد، ولی این تفسیر از ماده چهار و آن‌چه که برخی به آن اشاره می‌کنند، خلاف واقع است. در ماده چهار ان‌پی‌تی صحبت از غنی‌سازی به طور مشخص نشده است. بلکه حق کشورها برای بهره‌مندی از انرژی هسته‌یی برای اهداف صلح‌آمیز مورد اشاره قرار گرفته است و کلمه‌ای به عنوان غنی‌سازی نداریم. در عین حال این ماده نفی‌کننده حق ما در استفاده از چرخه سوخت نیست، بلکه به نظر ما حق ما را تثبیت می‌کند.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم بر یک فرض اشتباه تاکید کنیم، آن وقت تفسیرها و دیدگاه‌های ما نیز مسیر اشتباه می‌روند. این‌که شما می‌پذیرید برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای داشته باشید، یعنی پذیرفته‌اید که غنی‌سازی را در حدی که برای مصارف صلح‌آمیز توجیه ندارد، انجام ندهید و این یعنی آن‌که حدود و ثغوری را برای برنامه هسته‌ای‌تان پذیرفته‌اید. این‌گونه نیست که کشورها براساس ان‌پی‌تی و مقررات آژانس هرچقدر که بتوانند و بخواهند غنی‌سازی کنند و یا سطح آن را افزایش دهند. این‌گونه نیست که فرض کنیم ماده چهار ان‌پی‌تی یک حق مطلقی را در اختیار کشورها قرار داده و حالا توافق ژنو می‌خواهد این حق را محدود کند.

هنوز به موردی نرسیده‌ایم که ما را مردد کند و برای آن جوابی نداشته باشیم

بعیدی‌نژاد که سابقه‌ 20 ساله شرکت در مذاکرات مربوط به بازنگری در معاهده ان پی تی را در کارنامه خود دارد، با انتقاد از تفاسیر متضاد از متن توافق ژنو گفت: این‌که هر فرد غیرمتخصصی در این‌باره بحثی مطرح کند، برای ما معیار نیست. باید دید نص توافق چه می‌گوید. اگر در این زمینه انتقاد و نکات درست خاصی که جای بحث داشته باشد به ما منتقل شود، ما با افتخار از آن مطالب در مذاکرات آینده استفاده خواهیم کرد، چون ما هنوز در اول راه هستیم و به هم‌فکری زیادی احتیاج داریم. اما ما هنوز به موردی نرسیده‌ایم که درباره آن مردد شویم و جوابی برای آن نداشته باشیم. برای ما مطلوب است که اگر ابهاماتی است بتوانیم آن را در مذاکره با طرف مقابل روشن کنیم.

این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان درباره یکی از بندهای گام اول توافق درباره تبدیل مواد تا غنای 5 درصدی به اکسید اورانیوم، اظهار کرد: ایران از قبل و طبق اعلام به آژانس برنامه‌ای برای تبدیل مواد 5 درصد به اکسید اورانیوم طراحی کرده است. تاسیساتی در اصفهان برای تبدیل مواد غنی شده 5 درصد به UO2 افتتاح کرده‌ایم. این در برنامه هسته‌یی ما قرار دارد. مواد غنی‌شده تا 5 درصد مقدمه تولید سوخت برای ما هستند، بنابراین باید به UO2 تبدیل شوند و این در چارچوب برنامه هسته‌ای مدون ایران است.

تبدیل 5 درصد غنی شده به UO2، بر اساس برنامه خودمان است

وی گفت: برای ایجاد کارخانه تبدیل مواد 5 درصد غنی شده به UO2، کسی به ما اجبار نکرده بود، ما اعلام کرده‌ایم براساس برنامه خودمان این امر پیش می‌رود. این کارخانه افتتاح شده است، اما هنوز مراحلی فنی دارد که به طور واقعی این کار انجام شود.

بعید‌ی‌نژاد در پاسخ به این پرسش که منظور از "برگشت‌پذیر نبودن خط تبدیل مواد غنی شده 20 درصد به اکسید" چیست؟ گفت: یعنی نباید دوباره خط تبدیل اکسید اورانیوم به مواد غنی شده 20 درصد ایجاد شود چون نقض غرض می‌شود.

وی درباره تبدیل نیمی از ذخایر 20 درصدی به 5 درصدی و اکسید اورانیوم اظهار کرد: ایران باید در 6 ماه ذخایر 20 درصد خود را یا تبدیل به اکسید کند یا به اورانیوم تا غنای 5 درصد مبدل کند. با تبدیل به اکسید این ذخایر برای تولید سوخت هسته‌ای استفاده خواهند شد و با تبدیل به پنج درصد ذخایر مواد غنی‌شده خود را افزایش می‌دهیم.

افزایش ظرفیت سانتریفیوژها نقض توافق است نه نصب نسل پیشرفته

این دیپلمات ارشد کشورمان درباره این‌که ایران تعهد داده که نسل جدیدی که ذخایر اورانیوم را افزایش دهد اضافه نکند، این به معنای آن است که نسل IR-2m ساخته نخواهد شد و به جای آن‌ها باید نسل سانتریفیوژهای پی 1 را جایگزین کنیم؟ گفت: این توافق محدودیتی برای تولید سانتریفیوژ نوع جدید در نظر نمی‌گیرد. آن‌چه که ما پذیرفته‌ایم این است که در دوره 6 ماهه ظرفیت غنی‌سازی خود را افزایش و توسعه ندهیم. اگر سانتریفیوژهای نسل اول را برداریم و نسل پیشرفته‌تر را جایگزین کنیم ظرفیت افزایش پیدا می‌کند و این نقض توافق است. اما از طرفی نپذیرفته‌ایم که ما نوع پیشرفته را نصب نمی‌کنیم. تفاهمی که پس از مذاکرات طولانی به دست آمد این است که بتوانیم در صورت نیاز برای جایگزینی سانتریفوژهای نسل پیشرفته از همان نوع پیشرفته استفاده کنیم.

تعهدی نداریم که ماشین‌های نسل جدید را نصب نکنیم

وی ادامه داد: آن‌ها می‌خواستند بگویند نباید ماشین‌های جدید را نصب کنیم که ما آن را نپذیرفتیم. اما در حالی‌که سعی می کنیم غنی‌سازی‌مان‌ بیش از این توسعه نیابد، اما تعهدی نداریم که ماشین‌های نسل جدید را نصب نکنیم و برای جایگزینی کاملا مجاز هستیم.

بعیدی‌نژاد درباره ایجاد نکردن تاسیسات بازفراوری گفت: ما تاسیساتی درباره بازفراوری نداریم. کارخانه بازفراوری کارخانه مجزای دیگری است که وقتی سوخت یک نیروگاه نهایی و مصرف شد بعد از مدتی باید خنک شود و به کارخانه بازفرآوری رفته و پلوتونیوم آن جدا شود. در حالی که ما نه چنین کارخانه‌ای داریم و نه در برنامه‌مان است. در واقع ما پذیرفته‌ایم چیزی که نداریم و برای داشتن آن هم برنامه‌ای نداشته‌ایم را در این مدت هم نداشته باشیم.

پیشنهاد اول 1+5 نظارت دوربین‌های آژانس به صورت آن لاین بود

وی هم‌چنین درباره موضوع «دسترسی‌های هدایت شده و روزانه» و محدودیت‌های آن برای ایران نیز گفت: پیشنهاد اول آن‌ها نظارت دوربین‌های آژانس به صورت آن لاین بود. یعنی همان‌طور که دوربین‌ها خط تولید را ضبط می‌کنند در وین دیده شود که ما با آن مخالفت کردیم. آن‌ها از قبل دنبال این درخواست بودند و در ژنو هم بسیار جدی آن را مطرح کردند و می‌خواستند آن را در سند بیاورند. بسیار هم بر آن مصر بودند که ما به هیچ وجه قبول نکردیم. گفتند اگر این‌طور است فیلم‌های ضبط شده دوربین مرتب توسط بازرسان به وین منتقل شود که گفتیم ما با آن مشکلی نداریم.

مدیرکل سیاسی وزارت خارجه تصریح کرد: اتفاقا جالب بود که 1+5 در حالی که درباره دسترسی روزانه بازرسان اصرار داشتند، آژانس گفت این درخواست آن‌ها (1+5) از اهمیت چندانی در امر نظارت اژانس برخوردار نیست. این موردی نبوده است که آژانس به آن توجه خاصی داشته باشد که فیلم‌ها حتما روزانه بازبینی شود. آژانس اعتقاد داشت که این چندان برای ما اهمیتی ندارد.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا دسترسی به معادن اورانیوم فراتر از پروتکل الحاقی نیست؟ تصریح کرد: این مساله کاملا منطبق با برنامه‌هایی است که کشورهایی که دارای غنی‌سازی گسترده مثل ما هستند باید داشته باشند. این یکی از برنامه‌های متداولی است که آژانس از این کشورها انتظار دارد تا معادن و مراحل تخلیص و آسیاب کردن این سنگ‌ها که به کیک زرد تبدیل می‌شود را به آژانس گزارش کنند. بنابراین این همکاری و تعهد منطبق با استانداردهای آژانس است و در پروتکل الحاقی هم به طور تفصیلی به آن پرداخته شده است، اما از آن‌جا که ما پروتکل الحاقی را اجرا نمی‌کنیم و متعهد به آن نیستیم، سعی می‌کنیم آن را در حد محدودی اجرا کنیم. به هرحال این موضوع در پروتکل الحاقی هم بیان شده است.

بعیدی‌نژاد درباره این‌که ایران عنوان کرده است که اطلاعات طراحی راکتور اراک را در دسترس آژانس قرار می‌دهد، آیا ممکن است اضافه بر این درخواست، در میانه راه بازرسی از راکتور اراک نیز درخواست شود؟ گفت: DIQ پرسشنامه‌ای است که ما مدتی قبل آن را به آژانس داده‌ایم. اما رآکتور از آن زمان تاکنون تغییرات گسترده‌ای داشته است که باید آن پرسشنامه به روز شود که اطلاعات طراحی مذکور می‌تواند مبنای تعریف «رهیافت پادمانی » شود.

"رهیافت پادمانی"موید ادامه فعالیت‌های اراک است

وی در پاسخ به این پرسش که بر خلاف برخی انتقادها ایجاد «رهیافت پادمان» برای راکتور اراک به معنی پایداری و تضمین فعالیت این راکتور در آینده نیست؟ گفت: تردیدی در این‌باره وجود ندارد. این رهیافت موید آن است که اراک فعالیت‌های خود را ادامه می‌دهد و صرفا قرار است ما پرسشنامه تکمیلی را پر کنیم و درباره رهیافت نظارتی با آژانس توافق کنیم که برای بازرسی‌های بعدی آماده شود.

بحث درباره پارچین ارتباطی به توافق ژنو ندارد

این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان در ادامه در پاسخ به این پرسش، آیا ممکن است در گام‌های میانی دسترسی‌ها و نظارت‌های بیش‌تری از جمله درباره پارچین از ایران خواسته شود؟ در این صورت پاسخ ایران چه خواهد بود؟ تصریح کرد: بحث درباره پارچین با آژانس دنبال می‌شود و ارتباطی به این توافق ندارد، اما این موضوع منتفی‌کننده این نیست که در گام‌های میانی برخی پیشنهادات مطرح نشود. هرچند که ما و آن‌ها هنوز تصمیمی برای آن نگرفته‌ایم. تمایل دو طرف بیش‌تر این است که با تعریف گام‌های اولیه به طور مستقیم به سمت گام نهایی و راه‌حل دراز مدت برویم. اما این‌که در مسیر مذاکرات دو طرف به این نتیجه برسند که گام‌های میانی باید وجود داشته باشد، هنوز به طور خاص درباره آن صحبتی نشده است.

این دیپلمات ارشد کشور در پاسخ به این پرسش که در بخش نظارت‌های بیش‌تر به نظر تمامی این نظارت‌ها در چارچوب پروتکل الحاقی است؟ گفت: برنامه هسته‌ای ایران برنامه گسترده‌ای است که آژانس می‌خواهد بر اساس ماده 3 ان پی تی اطلاعات کافی از هر بخش آن را داشته باشد. آژانس در گزارش‌های خود همیشه تکرار می‌کند تا وقتی نتوانم نظارت‌های لازم بر برنامه‌ های ایران داشته باشم، نمی‌توانم صلح‌آمیز بودن آن را تایید کنم.

باید امکانات تایید‌کننده برنامه صلح‌آمیز ایران به آژانس داده شود

بعیدی‌نژاد اضافه کرد: باید امکانات تایید‌کننده برنامه صلح‌آمیز ایران به آژانس داده شود. اگر امکانات داده نشود آژانس نمی‌تواند آن را تایید کند و البته باید مانع سوءاستفاده‌ها و زیاده‌خواهی‌ها هم شد. آژانس باید چارچوب‌های حقوقی را بپذیرد و از آن تخطی نکند و ملاحظات امنیتی ایران را مدنظر قرار دهد.

نباید تصور کنیم، اجرای پروتکل‌الحاقی برای ما معضلی ایجاد می‌کند

وی با بیان این‌که باید بپذیریم توافق ژنو، یک توافق دو طرفه است گفت: ما اعتمادسازی‌هایی کرده‌ایم و دسترسی‌های بیش‌تری داده‌ایم. در قبال آن، آن‌ها باید قطعنامه‌ها را بردارند و موضوع هسته‌ای ایران را عادی کنند. کم در برابر کم در کوتاه مدت، زیاد در برابر زیاد در دراز مدت.

مدیرکل سیاسی وزارت خارجه تاکید کرد: نباید تصور کنیم، اجرای پروتکل‌الحاقی برای ما معضلی ایجاد می‌کند، مهم از نظر ما این است که طرف مقابل هم باید آمادگی داشته باشد که با اقدامات خود این اقدام ایران را به نحو مقتضی پاسخ دهد. پروتکل الحاقی برای ما مشکلات عجیب و غریب ایجاد نمی‌کند. ما دو و نیم سال بدون مشکل پروتکل الحاقی را داوطلبانه اجرا کردیم و به دنیا حسن نیت‌مان را نشان داده‌ایم، اما آن‌ها این اقدام مهم اعتماد‌ساز ایران را نادیده گرفتند و پرونده هسته‌ای را در مسیر بی‌اعتمادی انداختند و موضوع هسته‌ای ایران را به شورای امنیت بردند. این باعث عقب گرد به حق ایران شد. امیدواریم کشورهای غربی از این تحولات درس کافی گرفته باشند. اگر آن‌ها صادقانه جلو بیایند و قصدشان رفع ابهامات باشد، شاهد همکاری‌های ایران خواهند بود. البته همین که تا مجلس شورای اسلامی پروتکل الحاقی را تصویب نکند کشورمان تعهدی به اجرای آن ندارد خود یک نقطه اتکای مهم برای کشور است و کشور با اطمینان به جلو گام برمی‌دارد. با تصویب مجلس همه خیال‌شان راحت خواهد بود.

وی در ادامه این گفت‌وگو درباره موارد توافق شده درباره راکتور اراک نیز گفت: همه مواردی که ایران پذیرفته، مواردی است که در برنامه خود داشته است. ما می‌گوییم که ایران برای 6 ماه رآکتور را راه‌اندازی نمی‌کند، این در حالی است که 5 ماه پیش سازمان انرژی اتمی به آژانس نامه نوشته و گفته حداقل تا پایان سه ماه اول 2014 ما رآکتور را راه‌اندازی نخواهیم کرد. گفته‌ایم ایران سوخت را به رآکتور منتقل نمی‌کند؛ برنامه ما از ابتدا همین بوده است. ضمن این‌که راکتور تکمیل نشده و انتقال سوخت به آن ملاحظات امنیتی و زیست محیطی دارد. درباره انتقال آب سنگین به سایت راکتور هم این ملاحظه را داشته‌ایم. ما قصد نداشتیم آب سنگین‌ تولید شده را به راکتور بیاوریم، بلکه آن را فعلا در جای دیگری انبار می‌کنیم.

جلو بردن سوخت راکتوری که هنوز تکمیل نشده در برنامه ما نبوده است

وی ادامه داد: در حال حاضر سوخت راکتور اراک در حال تست است و گفته‌ایم که تست دیگری انجام نمی‌دهیم. گفته‌ایم که ایران سوخت بیش از این هم برای اراک تولید نمی‌کند که در سه ماه قبل هم این کار را کرده‌ بودیم و تولید مجتمع سوخت برای اراک نداشته‌ایم، اصلا جلو بردن سوخت راکتوری که هنوز تکمیل نشده در برنامه ما نبوده است و این در گزارش آژانس هم آمده است. به غیر از این موارد ایران پذیرفته است برای مدت ٦ ماه برخی تجهیزات حساسی را که هنوز در حال تهیه آن است و در حال حاضر کاملا آماده نیست را نصب نکند.

این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان تاکید کرد: غیر از این موارد سایر مسایل ادامه پیدا می‌کند، از جمله ساخت و تکمیل ساختمان راکتور اراک و دیگر برنامه‌ها را نیز با همان سرعت پیشین ادامه می‌دهیم.

وی درباره بازدید از کارخانه تولید روتورهای سانتریفیوز و محل‌های نگهداری آن، گفت: ما اجازه دادیم کارخانه مونتاژ ما را ببینند. از آن‌جایی ‌که هر سانتریفیوژ بین 90 تا 100 قطعه دارد توافق کردیم تا به جای بازدید از تمامی مراحل ساخت آن‌ها و کارخانه‌ های تولید قطعات سانتریفیوژ فقط از تولید یکی از تجهیزات یعنی کارگاه تولید روتور بازدید کنند و سپس از محل نگهداری سانتریفوژهای کاملا مونتاژ شده بازدید به عمل آورند. البته این کارگاه‌ها در زمانی که کشور پروتکل الحاقی را اجرا می‌کرد به طور مکرر مورد بازدید آژانس قرار داشته‌اند و برای کشور مشکلی ایجاد نمی‌کند.

محدودیت‌هایی که ایران برای یک دوره مشخص می‌پذیرد، برای نوعی اعتمادسازی اعمال می‌شود

وی در مورد مدت زمان اعتمادسازی اظهار کرد: محدودیت‌هایی که ایران برای یک دوره مشخص می‌پذیرد، برای نوعی اعتمادسازی اعمال می‌شود تا برنامه هسته‌ای ایران عادی شود، بنابراین پس از سپری شدن این پروسه دیگر هیچ محدودیتی علیه برنامه هسته‌ای ایران وجود نخواهد داشت. این روند برای بلند مدت یعنی چندین سال تعیین می‌شود.

محدودیت در سطح، ظرفیت و دامنه برنامه غنی‌سازی برای چند سال خواهد بود

این دیپلمات ارشد کشورمان درباره محدودیت‌هایی که ایران در خصوص غنی‌سازی پذیرفته است در چارچوب دوره اعتمادسازی اعمال کند؟ گفت: محدودیت در سطح، ظرفیت و دامنه برنامه غنی‌سازی برای مدت محدودی (چند سال) خواهد بود. تا نگرانی‌های طرف مقابل برطرف شود.

اجرای پروتکل الحاقی در قبال برداشته شدن کامل تحریم‌های یک‌جانبه و شورای امنیت است

از نظر آژانس توافق‌نامه پادمان با توجه به گستردگی برنامه هسته‌ای ایران کفایت نمی‌کند

این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان در پاسخ به این پرسش که پروتکل الحاقی در گام آخر مورد اشاره قرار خواهد گرفت؟ با بیان این‌که "در صورت پذیرش پروتکل الحاقی اجرای آن مثل اجرای پادمان جامع خواهد بود و جزو تعهدات معاهده‌ای ایران قرار می‌گیرد" افزود: تمام کشورهایی که به نوعی فعالیت‌های گسترده هسته‌ای مثل ایران دارند، پروتکل الحاقی را می‌پذیرند. چرا که از نظر آژانس توافق‌نامه پادمان با توجه به گستردگی برنامه هسته‌ای ایران کفایت نمی‌کند و اقتضاء می‌کند که پروتکل الحاقی درباره ایران اجرا شود، آن موقع خواهد بود که آژانس به گفته خود در موقعیتی قرار می‌گیرد که صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌یی آن کشور را به طور کامل تایید کند. البته این در مرحله آخر کار و بعد از تصویب مجلس شورای اسلامی ودر قبال برداشته شدن کامل تحریم‌های یک‌جانبه و شورای امنیت علیه ایران است.

پرداختن به قطعنامه‌های شورای امنیت با اجرای قطعنامه متفاوت است

بعیدی‌نژاد در پاسخ به این‌که پایان «رضایت‌بخش» بررسی موضوع توسط شورای امنیت یعنی چه؟ برخی معتقدند ایران عملا به قطعنامه‌های شورای امنیت در این توافق وجاهت داده است؟ تصریح کرد: از اولین جلسه‌ای که بین ایران و 1+5 در نیویورک برگزار شد، آقای ظریف به روشنی اعلام کردند که فرآیند مذاکرات باید روشن باشد و این‌که آمادگی کشورمان برای مذاکره با 1+5 به معنای به رسمیت شناخته شدن قطعنامه‌های شورای امنیت نیست، بلکه برای رفع نگرانی‌های موجود درباره برنامه هسته‌ای‌ ایران و تضمین حقوق ملت و برنامه غنی‌سازی‌اش است. بنابراین ایران از همان ابتدا به روشنی و صراحت بیان کرد که قطعا اجرای قطعنامه شورای امنیت را نمی‌پذیرد چرا که آن‌ها را خلاف روند صحیح پیگیری موضوع هسته‌ای ایران و خلاف حقوق بین‌الملل می‌داند.

وی اضافه کرد: در عین حال طرف مقابل اصرار داشت که قطعنامه‌های شورای امنیت و تحریم‌های گسترده که مبنای عمل اقدامات یک‌جانبه کشورهای دیگر شده است، در توافق گنجانده شود و بخشی از راه‌حل جامع قرار بگیرد که ما به شدت مخالفت کردیم و در نهایت توافق شد که در جریان مذاکرات ما به قطعنامه‌های شورای امنیت بپردازیم که قطعا این مساله با اجرای قطعنامه بسیار متفاوت است. هم‌چنین تصریح شد که با تفاهم در خصوص راه حل بلندمدت قطعنامه‌های شورای امنیت برداشته شوند و موضوع ایران از دستور کار شورا خارج شود.

پایان رضایت‌بخش برای خاتمه دادن به موضوع در شورای امنیت است

این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان با اشاره به انتقادها در‌باره موضوع فوق تصریح کرد: ممکن است هر کس از این بحث تفاسیر خاص خودش را داشته باشد، اما باید بگویم آن‌چه به این مضمون در توافق آمده است، یعنی «پایان دادن رضایت بخش به بررسی موضوع هسته‌ای در شورای امنیت» جمله‌ای است که به طور عمومی در قطعنامه‌های شورای امنیت وقتی که قرار است موضوعی خاتمه داده شود، در متن آورده می‌شود. اما این‌که گفته شده است این پایان دادن به بررسی موضوع به نحو رضایت‌بخشی باشد، از نظر ادبیات قطعنامه‌های شورای امنیت، اتفاقا به نفع ماست، چرا که تصریح می‌کند نحوه پایان دادن موضوع باید مورد رضایت دو طرف قرار گیرد، یعنی رضایت یک طرف شرط نیست، بلکه باید دو طرف از آن اعلام رضایت کنند.

ترکیب کمیسیون مشترک ایران و 1+5 هنوز مشخص نیست

وی درباره تشکیل کمیسیون مشترک برای اجرای توافق ژنو خاطرنشان کرد: کمیسیون مرکب از اعضای ایران و 1+5 است و سطح آن بستگی به نظر دو طرف دارد. از آن‌جایی که هنوز توافق وارد فاز اجرایی نشده، طبیعی است که ترکیب کمیسیون مشخص نیست. این کمیسیون کارکرد عمومی دارد که در توافق به آن اشاره شده است.

انتهای پیام