رییس گروه زبان و ادب فارسی وزارت آموزش و پرورش با تشریح چگونگی تدوین رسم‌الخط کتب فارسی، گفت: سازمان پژوهش ماموریت دارد آموزش‌های عمومی را به دانش‌آموزان آموخته و ترویج اشاعه فرهنگ و زبان فارسی را در دستور کار قرار دهد، لذا نوع خط بکار رفته در کتاب‌های درسی از اول دبستان خط «تحریری»، «نسخ» و «نستعلیق ساده یا شبه نستعلیق» است که با سه هدف متفاوت در کتاب‌های درسی به کار گرفته شده است.
دکتر فریدون اکبری شیلدره در گفت‌وگو با خبرنگار «آموزش و پرورش» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، درباره انتقاداتی که اخیرا به رسم‌الخط زبان فارسی و عدم تسلط مولفان کتاب‌های فارسی به آن شده است، گفت: زبان چند گونه و شکل دارد که یک شکل زبان، آوا یا صوت آن است و این همان چیزی است که در گفتار آوایی شنیده می‌شود و به چهره آوایی زبان معروف است و بخش دیگر آن شکل نوشتاری یا خط است.
وی افزود: در بخش آوایی که خود از هنجارهایی تشکیل شده، دارای قاعده‌ها و ساز و کارهای آوایی ویژه بافت زبان فارسی است و قلمرو نوشتاری نیز بر اساس قراردادهایی است که در زبان آن را پذیرفته‌اند، لذا در بخش نوشتاری با چهره دوم زبان که همان چهره خطی یا مکتوب است و با قاعده و قراردادهای پذیرفته شده اهل زبان همراه است، سر و کار داریم.
عضو هیات علمی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی آموزش و پرورش تصریح کرد: از اول دبستان زبان‌آموزی در برنامه‌ریزی برای آموزش هنجارهای آوایی زبان و هنجارهای نوشتاری طراحی و تدوین می‌شود و تمام اصول آموزشی در این دو بخش بر اساس اصول و قواعد پذیرفته شده جامعه فارسی‌زبان است.
اکبری ادامه داد: گروه زبان و ادب فارسی نمی‌تواند هنجار و قاعده‌ای را طراحی کند، چرا که زبان فارسی دارای تاریخ و پیشینه طولانی است و این آموزه‌ها نیز بر اساس آن پیکره تاریخی بنا نهاده شده است.
وی گفت: برای نمونه می‌توان گفت در پایه اول دبستان نمادهای خطی زبان آموزش داده می‌شود که این نمادها همان نشانه‌های الفبایی زبان است و همزمان با این نمادها، چگونگی آموزش و شگردها و روش‌های یادگیری برای آسان کردن فرآیند یادگیری در دستور کار قرار می‌گیرد.
رییس گروه زبان و ادب فارسی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه هر نشانه خطی یا الفبای زبان، یک شکل آوایی دارد، اظهار کرد: زبان‌آموزی با رشد سواد بصری و شنیداری کامل می‌شود و در رسم‌الخط کتب درسی همان چهره دوم که اصول نوشتاری است از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و بر اساس قراردادهای رسم‌الخطی زبان فارسی است.
اکبری با اشاره به اینکه زبان همواره در حال تغییر بوده، گفت: زبان همانند پدیده زنده‌ای است که متولد شده، به رشد و بالندگی می‌رسد و در نهایت فرسایش می‌یابد و بر همین اساس زبان همواره در حال نو شدن است که این تغییر در گفتار شفاهی به لحاظ آسان بودن تغییر، زودتر از نوشتاری دچار تغییر و دگرگونی می‌شود.
وی ادامه داد: در دوران گذشته نیز مسئله تغییر خط بر سر زبان‌ها افتاده بود که نمونه آن «غوغای تغییر خط» در زمان قاجاری است؛ لذا رسم‌الخط موضوعی نیست که تنها به زمان مربوط باشد.
عضو هیات علمی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی آموزش و پرورش با بیان اینکه آموزش‌های رسمی بر اساس اصولی ثابت و استوار پایه‌گذاری می‌شود، گفت: سازمان پژوهش ماموریت دارد آموزش‌های عمومی را به دانش‌آموزان آموخته و ترویج اشاعه فرهنگ و زبان فارسی را در دستور کار قرار دهیم، بر همین اساس از دوره ابتدایی بر اساس نیاز مخاطبان و توجه به ویژگی روحی و روانی آنها و همچنین توانایی یادگیری آموزه‌های زبان، آموزش رسم‌الخط مورد تاکید قرار می‌گیرد.
به گفته وی، نوع خط بکار رفته در کتب از اول دبستان خط تحریری، نسخ و نستعلیق ساده یا شبه نستعلیق است که با سه هدف متفاوت در کتاب‌های درسی به کار گرفته شده است.
رییس گروه زبان و ادب فارسی وزارت آموزش و پرورش گفت: خط تحریری بر حسب مطالعات و پژوهش‌های متفاوت برای مشق و نوشتار کودکان و زبان‌آموزی انتخاب شده است. به دلیل اینکه خط تحریری مبتنی بر قوس و دایره است و دست زبان‌آموزان در نوشتن روان‌تر حرکت می‌کند و تقلید نوشتاری آن نیز آسان است، بر این اساس متن درس‌ها به خط تحریری است و به عنوان سرمشق در نوشتن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اکبری ادامه داد: «خط نسخ» یا خط چاپی تنها در بخش‌های روان‌خوانی کتاب به کار گرفته شده که اکثر این بخش‌ها دارای ساختار داستانی است و با هدف آشنایی بصری دانش‌آموزان با خط چاپی و سهولت در خواندن و افزایش سرعت خواندن به کار گرفته شده است. این خط با توجه به اینکه گوشه‌دار یا زاویه‌دار است، برای نوشتن مناسب نیست و دست کودکان را در نوشتن کند می‌کند.
رییس گروه زبان و ادب فارسی وزارت آموزش و پرورش گفت: «خط شبه نستعلیق یا نستعلیق ساده» نیز تنها در شعرهای کتاب مورد استفاده قرار گرفته که هدف اصلی از استفاده این خط در کتاب‌های درسی، آشنایی بصری زبان‌آموزان با جلوه‌های هنری خط است که به عنوان یکی از میراث‌های فرهنگی و هنری ایرانیان به شمار می‌رود.
وی تاکید کرد: استفاده از این خط هرگز مورد انتظار نیست و تقلید در نوشتار نیز در اهداف نوشتاری تعیین نشده و با توجه به لذت و جلوه بصری که خط نستعلیق دارد، در اشعار کتاب مورد استفاده قرار گرفته است.
عضو هیات علمی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی آموزش و پرورش با بیان اینکه شیوه نوشتار یا رسم‌الخط حاکم بر کتب درسی، همان رسم‌الخطی است که فرهنگستان ادب و زبان فارسی آن را مصوب کرده، گفت: تنها در چند موضوع خاص به دلیل رعایت اصول آموزشی، سازمان پژوهش شگردهای ویژه‌ای را جهت آموزش ارائه داده است تا آموزش نوشتن و یادگیری آن برای نوآموزان ساده‌تر شود. همانند تاکید بر جدانویسی واژه‌های مرکب مثل (خوشحال، خوشحال و کتابخانه و کتابخانه) که در گام نخست یادگیری، هویت مستقل واژه‌ها جدا از بافت ترکیبی آن آموزش داده می‌شود.
اکبری ادامه داد: برای رعایت شیوه‌نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این بخش هر دو شیوه نوشتاری از نظر آموزش و پرورش بدون ایراد است و می‌توان آن را به کار برد. اما موضوع دیگر بکارگیری کسره اضافه به شکل (ی بزرگ و کوچک) است که در این بخش با توافق فرهنگستان زبان و ادب فارسی در دبستان شکل (ی بزرگ) به کار می‌رود، چرا که آموزش آن ساده‌تر و تشخیص آن برای دانش‌آموزان راحت‌تر است.
وی نمونه بارز این نگارش را در کلماتی همچون (نامه‌ی من) عنوان کرد و گفت: در این گونه کلمات "ی" برای آموزش روان‌تر مفهوم کلمات است، اما در واژه‌هایی که به مصوت بلند ختم می‌شود، ناگزیر هستیم "ی" را بکار بگیریم. همانند (دانشجوی کوشا یا دریای خزر) که امکان کوچک کردن "ی" وجود ندارد و در آموزش برای وحدت "ی" بزرگ را ترجیح می‌دهیم.
اکبری در ادامه درباره برخی انتقادهایی که برخی از رسانه‌ها درباره رسم‌الخط و عدم آشنایی مولفان با زبان فارسی عنوان می‌کنند، گفت: این موضوع نیاز به تامل و درنگ دارد و آنچه که گفته شده یک موضوع کلی و البته نسنجیده‌ای است، چرا که این صحبت را می‌توان درباره هر نهاد، دانشجو و یا هر دانشگاهی به کار برد، در حالی که اثبات آن دشوار است.
عضو هیات علمی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی آموزش و پرورش پیشنهاد کرد: کسانی که چنین نگرشی به کتب درسی دارند، این کتاب‌ها که اسناد چاپ شده‌ای هستند و اسامی مولفان نیز در آن ذکر شده، انتخاب گفته‌های خود را اثبات کنند.
وی ادامه داد: اینکه بدون مطالعه و شواهد یکدیگر را متهم کنیم، نه تنها مشکل رسم‌الخط سامان پیدا نمی‌کند، بلکه رسم‌الخط آداب گفتاری در تعلیم و تربیت نیز به هم می‌ریزد.
اکبری درباره اینکه عنوان شده فرهنگستان زبان و ادب فارسی قصد دارد دوگانگی‌ها را در رسم‌الخط برطرف کند و از آموزش و پرورش بخواهد که این رسم‌الخط‌ها را در کتاب رعایت کنند نیز گفت: اگر در رسم‌الخط کتب درسی دوگانگی است، بخشی مربوط به عامل زمان است و آموزش و پرورش که تیراژ کتاب‌های میلیونی دارد، نمی‌تواند یک شبه آنها را تغییر دهد، لذا پیشنهاد می‌کنیم فرهنگستان برای همه نهادهای مرتبط از جمله وزارتخانه‌های علوم، فرهنگ، آموزش و پرورش که با خط و زبان سر و کار دارند، یک صدایی را در آثار خود بکار بگیرد و فرهنگ املایی را به مرز 100 درصد برساند تا مبنای آموزش رسمی قرار بگیرد، اما در حال حاضر این گونه نیست، چرا که فرهنگ املایی فرهنگستان ادب و فارسی نارسایی‌هایی دارد که نمی‌تواند در آموزش رسمی پایه استواری داشته باشد.
وی درباره برخی انتقادهایی که خانواده‌ها از رسم‌الخط بکار گرفته شده در کتب اول ابتدایی مبنی بر سخت بودن آن دارند، گفت: پیشنهاد می‌کنم آموزش و پرورش به جای برگزاری کلاس‌های انجمن اولیا و مربیان و سایر جلساتی که مباحث غیرآموزشی هدف آن است، برای اولیا کلاس‌های آموزشی برگزار کند تا همزمان با معلم، اولیا نیز نحوه انجام تکالیف دانش آموزان و کمک به یادگیری فرزندانشان را همسو با معلم آموزش ببینند.
انتهای پیام