چند سالی است که مسئولان از ضرورت افزایش جمعیت کشور خبر می‌دهند؛ نگرانی‌هایی که با آغاز آهنگ افزایش جمعیت سالمندان در کشور روزبه‌روز جدی‌تر می‌شود و کمتر تصویری از جامعه ایران در روزهایی که سالمندان سهم بالاتری از جمعیت دارند، وجود دارد.

به گزارش ایسنا،‌ شرق در ادامه نوشت: بر اساس یک بررسی صورت‌گرفته در مرکز آمار ایران و مقایسه جمعیت ایران با هشت‌ کشور توسعه‌یافته و در حال توسعه، ایران در سال 3/8‌ درصد از جمعیتش را سالمندان تشکیل می‌دهند که پس از آن به ترتیب در سال 2050، 2075 و 2100 این‌ درصد به 23‌درصد، 30‌درصد و 28‌درصد افزایش پیدا می‌کند. همچنین نکته نگران‌کننده دیگر در جامعه ایران زنانه‌شدن سالمندی در کشور است که کارشناسان جمعیت‌شناسی کشور پیش‌بینی کردند ایران تا 50 سال آینده با انفجار سالمندی و زنانه‌شدن سالمندی در کشور مواجه می‌شود.

زنانه‌شدن سالمندی نسبتی است که بر اساس آن زنان سالمند تعداد بالاتری نسبت به مردان دارند. این در حالی است که سرعت سالمندی در ایران در مقایسه با کشور‌هایی همچون مصر، ترکیه، پاکستان، کره‌جنوبی، انگلستان، فرانسه، ژاپن و آلمان بیشترین سرعت سالمندی را دارد.

از سوی دیگر بر اساس بررسی‌های صورت‌گرفته در مرکز آمار ایران، کشور ایران در فاصله سال‌های 2020 تا 2040 وارد مرحله سالمندشدن، در فاصله سال‌های 2040 تا 2050 وارد مرحله سالمند شده و در سال 2050 با بیش از 21‌درصد جمعیت سالمند نسبت به‌کل جمعیت وارد مرحله فوق سالمندی یا انفجار سالمندان می‌رسد.

در حال حاضر جمعیت ایران همانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه به‌دنبال کاهش مداوم و مستمر باروری و افزایش امید زندگی، تغییرات اساسی و مهمی را در ساختار سنی خود تجربه می‌کند که این تغییرات دارای ملاحظات اقتصادی، اجتماعی مهمی از نظر سیاستگذاری اقتصادی و اجتماعی است.

طی دهه اخیر، جمعیت واقع در سنین زیر 15سال‌ رو به کاهش است و در مقابل تعداد جمعیت جوان و در سن کار‌ رو به افزایش نهاده است، همچنین سرعت سالخوردگی جمعیت با آهنگی آرام‌ رو به افزایش است، جمعیت‌شناسان از این تغییرات و تحولات ساختار سنی تحت عنوان «گذار سنی» یاد می‌کنند.

در حال حاضر جوانی جمعیت (بالای 40‌درصد، جمعیت صفر تا 14سال) که از ویژگی‌های کشورهای در حال توسعه است، در این کشورها در حال کاهش است. در ایران این شاخص در سال 1975 برابر 44‌ درصد و از سال 2025 به زیر 20‌ درصد کاهش می‌یابد. در مقابل آن جمعیت بالای 65 سال در حال افزایش است به‌طوری که در سال 2050 به بالای 20‌ درصد می‌رسد. کشورهای توسعه‌یافته آلمان، انگلستان، ژاپن و فرانسه و کشور در حال توسعه کره از سال 2025 بالای 20‌ درصد از جمعیت آنها وارد 65سالگی به بالا می‌شوند و این وضعیت برای کشورهای در حال توسعه ایران و ترکیه از سال 2050 و کشور پاکستان در سال 2100 مشاهده می‌شود.

انفجار سالمندی در ایران در چه مقطعی صورت می‌گیرد؟

سالمندی جمعیت سه مرحله دارد؛ مرحله اول مرحله سالمندشدن است، در این مرحله بین هفت تا 14‌درصد از جمعیت جامعه در سنین بالای 60سال قرار دارد، مرحله دوم، مرحله جامعه سالمند شده است، در این مرحله بین 14 تا 21‌درصد جمعیت جامعه در سنین بالای 60سال قرار دارد و مرحله سوم مرحله فوق‌سالمندی است در این مرحله بیش از 21‌ درصد از جمعیت در سنین بالای 60 سال قرار دارند. بر این اساس برخی از کشورهای توسعه‌یافته مثل آلمان و انگلستان بین سال‌های 1940 تا 1970 در مرحله سالمندشدن قرار داشته‌اند و از سال 1970 تا 2030 وارد مرحله دوم و از سال 2030 به بعد وارد مرحله سوم سالمندی می‌شوند. ورود کشورهای توسعه‌یافته آلمان، انگلستان و فرانسه به مرحله سالمندشدن از سال 1940 و ژاپن از سال 1970 بوده است. این کشورهای توسعه‌یافته به همراه کشور کره‌جنوبی در سال‌های 2010 تا 2030 وارد مرحله فوق سالمندی (انفجار سالمندان) می‌شوند.

کشورهای در حال توسعه ایران، ترکیه، مصر و پاکستان از سال 2000 تا 2020 وارد مرحله سالمند شدن شده و از سال 2050 به بعد وارد مرحله فوق سالمندی (انفجار سالمندان) می‌شوند. نکته قابل‌توجه اینکه کشور توسعه‌ یافته ژاپن که بعد از دیگر کشورهای توسعه‌یافته وارد مرحله اول سالمندی شده بود، قبل از همه کشورها وارد مرحله فوق سالمندی (انفجار سالمندان) می‌شود.

سرعت بالای سالمندی در ایران

مقایسه سرعت سالمندی در ایران در مقایسه با هشت کشور توسعه‌یافته و درحال توسعه، نشان می‌دهد ایران در میان کشور‌هایی همچون مصر، ترکیه، پاکستان، کره‌جنوبی، انگلستان، فرانسه، ژاپن و آلمان بیشترین سرعت سالمندی را دارد. روند تغییرات شاخص‌های سالخوردگی جمعیت هشت کشور مورد مطالعه از سوی مرکز آمار ایران در فاصله سال‌های 1950 تا 2100 نشان می‌دهد، شاخص کلی سالخوردگی جمعیت (درصد جمعیت 60 ساله و بیشتر نسبت به جمعیت زیر 15سال) طی این دوره حاکی از یک سیر صعودی طی سال‌های 1950-2100 برای کشورهای در حال توسعه ایران، مصر، ترکیه و پاکستان بوده و برای کره‌جنوبی این روند از سال 1950 تا 2050 صعودی بوده و بعد از آن کاهش می‌یابد. این شاخص در کشورهای توسعه‌یافته برای انگلستان و فرانسه از سال 1950 تا 2100 شاهد افزایش ولی برای ژاپن و آلمان این شاخص از سال 1950 تا 2050 افزایش و بعد از سال 2050 تا سال 2100 کاهش داشته است.

زنانه‌شدن سالمندی در ایران

زنانه‌شدن سالخوردگی - یعنی افزایش نسبت زنان نسبت به مردان سالمند - پدیده آمده است که در کشورهای در حال توسعه‌ای مثل ایران و پاکستان مشاهده می‌شود. زنانه‌شدن سالخوردگی یعنی افزایش نسبت زنان نسبت به مردان سالمند. در کشورهایی مثل ایران و پاکستان نسبت جنسی در گروه‌های سنی بالای 60سال از حد متعارف فاصله زیادی ندارد اما در حال حاضر، کشورهای توسعه‌یافته که در مراحل پیشرفته‌تر سالمندی قرار دارند، سالمندی جمعیت به‌شدت زنانه شده است. در کشورهایی مثل کره نسبت جنسی 60 ساله به بالا 69 است، این به آن معناست که 70‌درصد جمعیت بالای 60 سال را زنان تشکیل می‌دهند. روندهای نسبت‌های جنسی در سنین بالای 60 سال نشان می‌دهد به‌طور کلی فرآیند سالخوردگی جمعیت با مساله زنانه‌شدن سالمندی همراه و همسو است. لذا در بحث سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ها برای سالمند، توجه به حجم زنان سالمند، نوع نیازهای آنها و مسایل بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی زنان سالمند امری ضروری است.

کشور ایران در سال 1950 و 2000،‌ درصد جمعیت 60 سال به بالا با اختلافی جزیی برای مردان زیاد بوده است اما در مابقی سال‌ها،‌ درصد جمعیت زنان از مردان بیشتر و نسبت جنسی پایین است.

سناریوهای سازمان ملل برای افزایش جمعیت در ایران

بر اساس پیش‌بینی دفتر جمعیت سازمان ملل بین سال‌های 1385 تا 1430 که منطبق با روند فعلی کاهش نرخ باروری کل در کشور است نشان می‌دهد، جمعیت ایران از تعداد 73‌ میلیون‌ نفر در سال 1390 به 85‌ میلیون‌نفر در سال 1430 افزایش خواهد یافت و در 10 سال پایان دوره، رشد منفی جمعیتی را تجربه خواهد کرد.

بر اساس سناریوی حد متوسط، جمعیت ایران از تعداد 75/5 میلیون‌نفر در سال 1390 به 105‌ میلیون‌نفر در سال 1430 افزایش خواهد یافت و در پنج سال پایان دوره رشد جمعیت نزدیک به صفر را تجربه خواهد کرد. نهایتا اینکه بر اساس سناریوی حد بالای سازمان ملل، جمعیت ایران از تعداد 77/3‌ میلیون‌نفر در سال 1390 به حدود 128 میلیون‌نفر در سال 1430 افزایش خواهد یافت. در پایان دوره، رشد 0/89 درصد جمعیتی را تجربه خواهد کرد.

یکی از استنتاج‌هایی که می‌توان از نتایج تحقیق فوق گرفت این است که اگر سیاست‌های تشویقی موالید بدون توجه به تفاوت‌های منطقه‌ای انجام پذیرد، رشد جمعیت استان‌های کمتر توسعه‌یافته از جمله سیستان‌ و بلوچستان، هرمزگان و استان‌هایی از این دست افزایش خواهد یافت.

انتهای پیام