ساعت 12 شب به تیمره می‌رسیم، گروه با هیجان به دنبال سنگ نگاره‌ها هستند و با خوشحالی از این سرمایه ملی عکس می‌گیرند و در خصوص قدمت آنها از لیدر گروه سوالاتی می‌پرسند.
همینطور که از کوه‌ها بالا می‌رویم سنگ نگاره‌های بیشتری می‌بینیم. نزدیکی صبح به شوق دیدن سنگ نگاره ارزشمند زایش آدمی به عنوان یکی از معدود صحنه‌های ثبت شده از تولد انسان در سراسر دنیا، به منطقه این اثر باستانی می رسیم ولی از این نگاره خبری نیست.
لیدر ادعا می‌کند: یا تخریب شده و یا به سرقت رفته است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه مرکزی، سنگ نگاره‌ها اکو موزه‌ها یا موزه‌هایی در دل طبیعت هستند و منطقه تیمره خمین از این دست اکو موزه‌هاست. این منطقه علاوه بر هوای خوب و چشم انداز زیبا آثار کهن بسیاری دارد که در دنیا علاقمندان بسیاری داشته و برای افرادی که به رصد گذشته و تطبیق آثار در نقاط مختلف جهان علاقمند هستند جذابیت ویژه‌ای دارد.
محمد ناصری فرد پژوهشگر و مدرس دانشگاه در خصوص این میراث باستانی به خبرنگار ایسنا گفت: سنگ‌نگاره‌ها در استان مرکزی بسیار مهجور واقع شده‌اند و توجه و تلاشی برای حفظ و نگهداشت آنها صورت نمی‌گیرد به نحوی که در سال 89 سنگ نگاره‌ای کهن با عنوان صحنه زایش با قدمت شش هزار ساله که در غرب خمین بود و تولد انسان را به قلم انسان باستان ایرانی به تصویر کشیده بود توسط افرادی که گمان می‌کردند این نقوش نقشه گنج است سرقت شد، همچنین کتیبه‌ای به خط پهلوی با مضمون پاسداشت آب، خاک و آتش نیز سرقت شد و همه این موارد به دلیل نبودن سازوکاری برای حفظ و نگهداری این آثار و نشانگر بی توجهی به این سرمایه‌های ملی است.
خطرات انسانی برای سنگ نگاره‌ها بیشتر از خطرات طبیعی است
وی با اشاره به اینکه علاوه بر تخریب انسانی عوامل دیگری این سنگ نگاره‌ها را در آستانه تخریب قرار داده است اظهارکرد: عوامل طبیعی مانند باران، سنگ نگاره‌ها را در معرض خطر قرار داده است. به دلیل آلودگی هوا باران‌ها اسیدی شده‌اند و بر این اساس آثار را به مرز تخریب نزدیک کرده‌اند. باد و رطوبت نیز عوامل دیگری هستند که در از بین رفتن سنگ نگاره‌ها موثرند، به ویژه بر سنگ نگاره‌هایی با شیب بیشتر، تاثیر بیشتری می‌گذارند و روند تخریب آنها را تسریع می‌کنند. اما با این حال تاثیر عوامل انسانی روی این آثار بیشتر است و باید اطلاع رسانی صورت گیرد تا حداقل، آثار از طریق تخریب انسانی از بین نرود.
وی مشکلات دیگر این آثار را جاده سازی، سدسازی و معدن کاوی دانست و گفت: به واسطه این اقدامات عمرانی بخشی از این آثار (بیش از 2500 نمونه) از بین رفته است و در این شرایط نیاز به ایجاد برنامه مدون و اطلاع رسانی در راستای حفظ این آثار حس می‌شود که این امر به عهده میراث فرهنگی استان مرکزی است تا با اقدامات درست از تخریب این سنگ نگاره‌ها جلوگیری کند، از طرفی لازم است فرهنگ سازی انجام شود تا مردم به ارزش تاریخی این آثار پی ببرند.
ناصری فرد با اشاره به اینکه منطقه خمین خاستگاه اصلی این سنگ نگاره‌هاست گفت: منطقه تیمره از تقسیمات ایران باستان در دوره هخامنشیان است که دارای وسعتی در حدود 150 کیلومتر مربع و شامل تیمره سفلی و تیمره اولیاء بوده است و به نوعی سنگ نگاره‌های این منطقه در مثلثی از استان لرستان، اصفهان و مرکزی جای گرفته است که بیشترین آنها نیز در خمین به ویژه در منطقه قیدو و مزاین کشف شده است.
این پژوهشگر ایران باستان در خصوص قدمت سنگ نگاره‌های جهان گفت: سنگ نگاره‌ها متعلق به دوران مختلف است که کهن‌ترین آنها به دوران پارینه سنگی، میان سنگی، نوسنگی و عصر فلز برمی‌گردد و شگفت انگیزتر اینکه برخی از سنگ نگاره‌ها ورای این دوران هستند و به عصر یخبندان تعلق دارند، مانند شیرهای تاسمانی و دندان خنجری و انسان‌هایی که دارای ظاهری متفاوت از انسان‌های امروزی‌اند.
ناصری فرد با بیان اینکه خاستگاه اصلی انسان‌ها فلات ایران بوده است که چهل هزار سال قبل دست به مهاجرت زدند و به سمت اروپا حرکت کردند اضافه کرد: آثار، نقوش و سنگ نگاره‌هایی که در ایالات کالیفرنیا، نوادا، یوتا و همچنین کشور پرو کشف شده است با سنگ نگاره‌های ایران شباهت بسیار دارند و می‌توان گفت دلیل این شباهت مهاجرت انسان‌ها از فلات ایران به سایر نقاط دنیا بوده است که به خلق آثاری هم‌خوان و شبیه به هم منجر شده است.
نویسنده کتاب «موزه‌های سنگی، هنرهای صخره‌ای» کهن ترین خط فارسی با قدمت 2300 سال قبل از میلاد را متعلق به تیمره عنوان کرد و افزود: این خط در دره لوزدر خمین یافت شده است و امروز در کاخ نیاوران در معرض دید علاقمندان قرار داشته و خوشبختانه از خطرات احتمالی در امان است اما باید در این راستا و برای حفاظت مابقی این آثار برنامه منطقی و سیستماتیکی داشت، چرا که در صورت نبود حفاظت، این سرمایه و سنگ نگاره‌ها از بین خواهد رفت و یا به سرقت می‌رود.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه کشورهای دیگر به رغم اینکه آثار و نقوش باستانی چندانی در کشور خود ندارند به ارزش آنها پی‌برده‌اند بیان کرد: قزاقستان با 719 مورد از این سنگ نگاره سالانه دو میلیارد دلار درآمد دارد در حالی که در تیمره با 21 هزار سنگ نگاره از نظر گردشگری و درآمدزایی زیرساختی فراهم نشده است و از این سرمایه ملی استفاده نمی‌شود. این نقوش راهی برای مطالعه انسان‌های کهن است که پژوهشگران علاوه بر لذت از دیدن آنها با فرهنگ و تاریخ و تکنیک هنری یک ملت نیز آشنا شده و می توان از این فرصت جهت گسترش گردشگری علمی بهره برد. اما، با وجود اینکه این سنگ نگاره‌ها جاذبه و پتانسیل گردشگری هستند برای حفظ و معرفی آنها به دنیا کاری انجام نشده و حتی برنامه ریزی نیز صورت نپذیرفته و به شدت مهجور واقع شده‌اند.
از 63 کتیبه خطی کاخ نیاوران 21 مورد مربوط به تیمره است
وی با بیان اینکه از 63 کتیبه خطی‌ای که در کاخ نیاوران موجود است 21 مورد آن مربوط به تیمره است ادامه داد: بیشترین تعداد این آثار و سنگ نگاره‌ها در تیمره خمین در 31 محوطه قرار دارد و بیشترین نقوش در این مناطق نقش بز کوهی است.
وی از وجود سنگ نگاره‌ها در نقاط دیگر استان خبرداد و گفت: از جمله نقاط دیگر استان که دارای سنگ نگاره هستند جنوب شرقی کوه‌های کرهرود، دره احمد آباد خنداب، زاغر و گندم کوه تفرش، منطقه فارسیجان، روستای جیریا در کمیجان، ابراهیم آباد که کتیبه شکارگاه مربوط به دوره قاجار در این منطقه کشف شده است، دره‌های به طرف محلات و همچنین سوسن آباد است و در این مناطق نیز مانند مناطق دیگر کاری برای نگاه داشت این سنگ نگاره‌ها انجام نشده است.
این مدرس دانشگاه متولی حمایت از این آثار را میراث فرهنگی اعلام کرد و اظهارداشت: امکانات میراث فرهنگی محدود است و لازم است که در سطح ملی برنامه‌ای تدوین شود که براساس آن امکانات لازم در اختیار میراث فرهنگی استان قرار گیرد، البته اولین اقدام را باید میراث فرهنگی استان مبنی بر ارائه گزارشی از این مناطق انجام دهد و برای ثبت ملی این آثار تلاش کند. این آثار به صورت کلی ثبت ملی شده‌اند اما لازم است که به صورت جزئی و تفکیک شده ثبت شوند تا در صورت بروز اتفاق، سرقت و یا خدشه‌ای به آنها بتوان اقدامات اساسی انجام داد.
آشنایی با این آثار باستانی اعتماد به نفس و عرق ملی را در جوانان افزایش می‌دهد
وی افزود: باید این اصالت چهل هزار ساله را ارج نهیم، برای حفظ و انتقال آن به آیندگان تلاش کنیم. نباید دست خیس به آنها زده شود، نباید روی این نقوش راه رفت، نباید چیزی به آنها اضافه شود اما بی اطلاعی مردم باعث شده است که نقوشی به این آثار اضافه شود و همچنان به دلیل نبود برنامه‌ای برای حفظ این آثار شاهد وارد شدن خدشه به این آثار هستیم.
ناصری فرد با اشاره به اینکه آشنایی جوانان با این قدمت و اصالت باعث افزایش اعتماد به نفس شده و این افزایش اعتماد به نفس خود رشد و توسعه و افزایش انگیزه نوآوری و خلاقیت خواهد شد گفت: این نقوش را نیاکان ما برای ما به جا گذاشته‌اند و ما فرزندان انسان‌هایی هستیم که بعد از گذشت چهل هزار و 800 سال اندیشه‌های آنها همچنان با بشریت و تاریخ سخن گفته و برای همه مردم نیز قابل فهم است.
بیست مسیر سنگ نگاره‌ای ثبت ملی شده است
به دنبال پیگیری خبرنگار ایسنا در خصوص اقدامات حفاظتی میراث فرهنگی استان مرکزی در راستای حفظ سنگ نگاره‌ها، مجتبی رضوانی قائم مقام سازمان و مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی اظهارداشت: در استان مرکزی در هشت شهرستان سنگ نگاره وجود دارد و یکی از این شهرستان‌ها خمین است که بیست مسیر از این سنگ نگاره‌ها در آن ثبت ملی شده و مسیر اصالت یابی شده و روی این مسیرهای ثبت شده نظارت اعمال می‌شود.
وی افزود: این سنگ نگاره‌ها در طول هزاران سال در فضای باز قرار داشته‌اند و نمی‌توان آنها را جای دیگری منتقل کرد و در محفظه شیشه‌ای قرار داد، فضای طبیعت آنها محیط باز است و هیچ مشکلی نیز ندارند.
پیگیری اقدامات جاده سازی در محوطه‌های باستانی در حال انجام است
رضوانی در خصوص جاده‌سازی در این مناطق و وارد شدن خدشه و از بین رفتن این سنگ نگاره‌ها گفت: در خصوص اقدامات جاده‌سازی در حال پیگیری هستیم که برای این اقدام استعلام اخذ شده است یا خیر، در صورتی که استعلام دریافت شده باشد باید متن آن بررسی شود و در صورت نداشتن استعلام برخورد قانونی خواهد شد.
مدیرکل میراث فرهنگی استان مرکزی، سرقت این سنگ نگاره‌ها را جو تبلیغاتی دانست و عنوان کرد: تاکنون سرقتی صورت نگرفته است و این سنگ نگاره‌ها ارزش چندانی نیز ندارد که افراد سودجو دست به سرقت آنها بزنند.
وظیفه میراث فرهنگی در حفظ و پاسداشت این آثار سنگین است
در همین راستا محمد حسن آصفری نماینده مجلس شورای اسلامی نیز آثار باستانی را میراث گرانبهای گذشته نامید و ادامه داد: این آثار نشان از تاریخ و تمدن ملت ایران دارد و در استان مرکزی آثار بسیاری وجود دارد که سرمایه و مایه افتخار استان است و همه باید در حفظ آنها کوشا باشیم.
وی با بیان اینکه برای حفظ این آثار همه مسوول هستند چراکه این نقوش و آثار کهن نشان از زندگی و حضور مردمانی فکور در گذشته این کشور دارد تصریح کرد: امروز وظیفه میراث فرهنگی در نگهداری و پاسداشت این آثار بسیار سنگین تر است و نباید اجازه دهد که این نقوش و آثار به واسطه پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای دستخوش تغییرات و خدشه شوند.
آصفری با تاکید براینکه هر ملتی به تاریخ خود نیازمند است و از طریق آن به تجربه‌های فاخر دست خواهد یافت افزود: هر گونه اقدام عمرانی که باعث از بین رفتن آثار کهن شود خیانت به کشور، نسل آینده و ملت است و باید جلوی آن گرفته شود و ضمن حفظ آنها باید احیا و بازسازی آنها را وظیفه خود بدانیم.
براساس این گزارش، در استان‌های دیگر بهره‌گیری از فرصت‌های گردشگری که این آثار و دیگر آثار و جاذبه‌های توریستی فراهم می کنند صرفه‌های اقتصادی بسیاری را از آن خود کرده‌اند اما، جای این گونه اقدامات همچنان در استان مرکزی خالی است.
از طرفی پژوهشگران محلی به نبود نظارت و حفاظت بر این آثار تأکید دارند و از طرف دیگر مسوولان همچنان بر موضع خود مصر هستند که اقدامات حفاظتی انجام می‌شود و مشکل خاصی سنگ نگاره‌ها را تهدید نمی‌کند، هر چند مشاهدات خبرنگار ایسنا حاکی از نبود نظارت قوی بر آثار کهن در این منطقه است.
گزارش از آذر اسفندیاری، خبرنگار ایسنا، منطقه مرکزی
انتهای پیام